Kidō-butai

Kidō-butai (jap. 機動部隊; siły mobilne, jednostka zmechanizowana, siły zadaniowe marynarki wojennej, ang. task force)^[1] – w sensie przedmiotowym 'siły uderzeniowe' japońskiej cesarskiej marynarki wojennej, złożone z sześciu dużych lotniskowców i dwóch szybkich pancerników, w osłonie kilkunastu krążowników i niszczycieli. W okresie przedwojennym i na początku II wojny światowej uważana za największą pojedynczą siłę morską na świecie.

Organizacyjnie, japońskie lotniskowce zgrupowane były w dywizjonach lotniskowców, po dwa w każdym^[2]. 1. Dywizjon lotniskowców składał się z dwóch największych okrętów tej klasy, „Kaga” i „Akagi”, których powstanie było rezultatem podpisania przez Cesarstwo Wielkiej Japonii traktatu waszyngtońskiego z 1922 roku^[2]. Oba wielkie okręty o wyporności około 40 000 ton, mogły razem przenosić do 182 samolotów^[2]. Po wypowiedzeniu przez cesarstwo traktatu w 1936 roku, Japonia rozpoczęła budowę czterech kolejnych lotniskowców, „Hiryū” i „Sōryū” o wyporności około 20 000 ton każdy, tworzących 2. Dywizjon lotniskowców, oraz większych i nowocześniejszych „Shōkaku” i „Zuikaku” o wyporności 32 000 ton, które po wejściu do służby w 1941 roku utworzyły 5. Dywizjon lotniskowców^[2].

Grupa lotnicza „Akagi” 7 grudnia 1941 roku w trakcie końcowych przygotowań do startu drugiej fali uderzenia na Pearl Harbor. Na pierwszym planie widoczne „Zero” eskadry myśliwskiej tego okrętu

Każdy z okrętów 2. Dywizjonu mógł przenosić 63 samoloty, podczas gdy większe jednostki 5. Dywizjonu zdolne były do operowania 72 samolotami^[2]. Poza sześcioma największymi okrętami, do końca 1941 roku japońska Połączona Flota dysponowała także czterema mniejszymi lotniskowcami, co sprawiało, że 10 japońskich okrętów lotniczych mogło przenosić łącznie ponad 600 samolotów^[2]. Dla sześciu podstawowych jednostek stworzono operacyjną koncepcję ich wykorzystania wywodzącą się od Minoru Gendy, zakładającą wspólne działanie wszystkich lotniskowców na raz, co w razie bitwy umożliwiało operacyjne zastosowanie zasady koncentracji sił z doktryny Mahana do działań sił powietrznych^[2]. Formalna propozycja tego sposobu działania wyszła jednak od dowodzącego 1. Dywizjonem wiceadmirała Jisaburō Ozawy, który w 1940 roku zaproponował połączenie wszystkich sił powietrznych marynarki – zarówno lądowych jak i pokładowych – pod wspólnym dowództwem jako Pierwsza Flota Powietrzna^[2]. Po akceptacji propozycji przez sztab generalny marynarki w 10 kwietnia 1941 roku, dowodzący od 1 września 1939 roku Połączoną Flotą adm. Isoroku Yamamoto, wdrożył nową koncepcję do obowiązującej doktryny^[2]. Pięć miesięcy później, po wejściu do służby „Shōkaku” i „Zuikaku”, Yamamoto zgrupował wszystkie sześć lotniskowców pod jednym dowództwem, tworząc w ten sposób Kidō-Butai^[2].

Aichi D3A1 Wzór 99 z grupy powietrznej lotniskowca „Akagi”

Pod koniec 1941 roku Japonia dysponowała około 1800 pierwszoliniowych samolotów pokładowych, podzielonych na trzy grupy: bombowce nurkujące Aichi D3A1 Wzór 99, którym w 1943 aliancki wywiad przydzielił nazwę kodową „Val”^[3]. Bombowce te mogły przenosić jedną bombę o masie 250 kg pod kadłubem oraz dwie mniejsze bomby 60 kg pod skrzydłami^[3]. Samoloty te dobrze sprawdzały się w Chinach przy bombardowaniu celów lądowych lub przy słabej opozycji, ich niewielka prędkość maksymalna 205 węzłów czyniła je jednak łatwymi celami dla amerykańskich samolotów myśliwskich^[3]. Centralne miejsce w japońskiej doktrynie wykorzystania lotnictwa pokładowego zajmowały samoloty torpedowe Nakajima B5N2 Wzór 97 („Kate”) – zdaniem wielu, w połączeniu z torpedą Typ 91, w 1942 roku najlepsze samoloty tego rodzaju na świecie^[3]. Maszyny te były często wykorzystywane jako bombowce horyzontalne o udźwigu do 800 kg, najlepiej jednak sprawdzały się w roli bombowców torpedowych^[3]. Podobnie jak w przypadku innych japońskich samolotów pokładowych, słabością „Kate” był brak opancerzenia, co powodowało, że maszyna ta jakkolwiek o dużej sile rażenia, wrażliwa była na często nawet niewielkie uszkodzenia bojowe^[3].

Trzecim komponentem japońskiej pokładowej triady lotniczej był myśliwski Mitsubishi A6M Wzór 00. Oficjalnie został nazwany przez Amerykanów „Zeke”, najpopularniejszą jednak jego nazwą jest „Zero”^[3]. Samoloty te cechowała znakomita zwrotność i ogromny zasięg, przewyższający w tym zakresie nawet maszyny bazowania lądowego^[3]. Na początku wojny „Zero” przewyższał pod względem manewrowości i prędkości wznoszenia wszystkie maszyny, z którymi mógł zetknąć się na dalekowschodnim i pacyficznym teatrze wojny, zaś jakiekolwiek inne samoloty myśliwskie II wojny światowej pod względem zasięgu^[3]. Podobnie jak w przypadku innych japońskich samolotów, ich słabą stroną był brak opancerzenia kabiny i samouszczelniających się zbiorników paliwa^[3].

Skład kidō-butai zmieniał się w czasie, jednak na początku wojny na Pacyfiku tworzyły je: 1. Dywizjon Lotniskowców z lotniskowcami „Akagi” i „Kaga”, 2. Dywizjon Lotniskowców z „Hiryū” i „Sōryū” oraz 5. Dywizjon Lotniskowców z lotniskowcami „Shōkaku” i „Zuikaku”, a ponadto 2 szybkie pancerniki „Haruna” i „Kirishima”. Zgrupowanie sześciu dużych lotniskowców w jednym zespole uderzeniowym, umożliwiało zaangażowanie w przeprowadzanej operacji nawet 412 samolotów bojowych jednocześnie.

Termin kidō-butai często używany jest ogólnie, nie należy zapominać jednak, że nie było tylko jednego kidō-butai. Przykładowo w bitwie pod Midway udział wzięła złożona z 1. i 2. Dywizjonu Lotniskowców Dai-ichi Kidō-butai dowodzona przez admirała Chūichi Nagumo, podczas gdy w tym samym czasie operację na Aleutach prowadziła Dai-ni (druga) Kidō-butai, skupiona wokół lotniskowców Ryūjō i Jun'yō.

Przypisy

Bibliografia

• Craig Symonds: The Battle of Midway. Nowy Jork: Oxford University Press, 2011. ISBN 0-19-539793-2.
• Jonathan Parshall, Anthony Tully: Shattered Sword: The Untold Story of the Battle of Midway. Potomac Books, 2005. ISBN 1-57488-923-0.