Kiejdany

Kiejdany
Kėdainiai
Ilustracja
Kamienice na rynku w Kiejdanach
Herb
Herb
Państwo

 Litwa

Okręg

LTU Kauno apskritis flag.svg kowieński

Burmistrz

Rimantas Diliūnas

Powierzchnia

25 km²

Wysokość

80 m n.p.m.

Populacja (2022)
• liczba ludności


23 051[1]

Kod pocztowy

LT-57001 (poczta główna)

Położenie na mapie Litwy
Ziemia55°17′N 23°58′E/55,283333 23,966667
Strona internetowa
Portal Litwa, Łotwa i Estonia

Kiejdany (lit. Kėdainiai wymowa, niem. Kedahnen) – miasto w centralnej Litwie nad rzeką Niewiażą, dawna polska rezydencja magnacka. Położone w okręgu kowieńskim, centrum administracyjne rejonu kiejdańskiego. W 2022 roku miasto liczyło 23 051 mieszkańców.

Miejsce obrad sejmików ziemskich powiatu rzeczyckiego w 1659 roku[2].

Historia

Nieistniejący pałac Radziwiłłów w XIX w., wysadzony w powietrze w 1944 r.
Wnętrze kościoła kalwińskiego – nekropolii Radziwiłłów
Cerkiew Przemienienia Pańskiego

Miejscowość jako mała osada rybacka była wymieniana po raz pierwszy w 1372. Na początku XV w. tereny te po pokoju w Raciążku w 1403 znalazły się pod panowaniem Zakonu Krzyżackiego, który wybudował w niej niedługo później gotycki kościół św. Jerzego. W pierwszej połowie XV w. miejscowe dobra od króla Kazimierza Jagiellończyka otrzymał Radziwiłł Ościkiewicz. Od 1545 do 1614 właścicielami dóbr, a potem miasta byli Kiszkowie. Drogą wiana miasto przeszło w ręce wojewody wileńskiego Krzysztofa Radziwiłła, który poślubił w 1606 roku Annę Kiszczankę. W 1590 roku otrzymały prawa miejskie z rąk Zygmunta III Wazy. W XVI i XVII w. pod władaniem Radziwiłłów, w latach 1811–1863 własność rodu Hutten-Czapskich. W okresie reformacji do XX w. ośrodek kalwinizmu. Kiejdany należały też do najważniejszych XVI w., założonych przez Jana Kiszkę ośrodków braci polskich. Kiejdany na mocy uchwały sejmu 1647 roku uzyskały prawo głównego składu[3].

20 października 1655 podpisano układ, który zawarli Radziwiłłowie (hetman litewski Janusz Radziwiłł i jego kuzyn koniuszy litewski Bogusław) z królem szwedzkim Karolem X Gustawem. Ów układ oddawał pod protekcję Szwecji całą Litwę i wraz z układem w Ujściu (wojewoda poznański Krzysztof Opaliński i wojewoda kaliski Andrzej Karol Grudziński) przewidywał oddanie Szwecji Rzeczypospolitej. Plany te udaremniła skuteczna obrona Częstochowy przed Szwedami oraz powszechny zryw szlachty polskiej i chłopstwa przeciw skandynawskiemu najeźdźcy. U schyłku Rzeczypospolitej w Kiejdanach stacjonowała 1 Brygada Kawalerii Narodowej Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od przełomu XVIII/XIX w. Kiejdany były własnością pułkownika napoleońskiego Stanisława Hutten-Czapskiego. 29 kwietnia 1831 w czasie powstania listopadowego miała miejsce bitwa pod Kiejdanami. Syn Stanisława, Marian Czapski, wybudował w Kiejdanach około 1850 roku rozległą rezydencję szlachecką z parkiem, która za udział w powstaniu styczniowym została mu przez Rosjan skonfiskowana, a on sam został zesłany na Syberię. Majątek Czapskich został przez Rosjan oddany rosyjskiemu generałowi Edwardowi Tottlebenowi.

W 1929 w kościele św. Józefa kazania w języku polskim zastąpiono kazaniami w języku litewskim. Podczas II wojny światowej został całkowicie zniszczony pałac Czapskich z połowy XIX w. W mieście znajduje się muzeum regionalne.

Zabytki

  • Kościół św. Jerzego, gotycki
  • Kościół kalwiński (zwany zborem), barokowy z 1631 roku fundacji hetmana Krzysztofa „Pioruna” Radziwiłła i jego żony Anny z Kiszków
    • krypta z grobami rodu Radziwiłłów
    • zabytkowa ambona
  • Kościół św. Józefa z 1710 r., karmelitów, drewniany z dzwonnicą
  • zbór luterański z 1640 r.
  • Ratusz(lit.) z XVII wieku przy rynku
  • Gimnazjum w Kiejdanach
  • Stara Synagoga z XVII w.
  • Nowa Synagoga z XIX w.
  • Synagoga przy ul. Smilgos z XIX w.
  • Cerkiew Przemienienia Pańskiego z 1895 r.

Kiejdany w literaturze

Kiejdany są miastem, w którym siedzibę miał książę Janusz Radziwiłł z Potopu Henryka Sienkiewicza.

Transport

  • Kiejdany – stacja kolejowa

Współpraca zagraniczna

Herby współpracujących z Kiejdanami jednostek administracyjnych

Miasto Kiejdany ma podpisane umowy o współpracy zagranicznej z następującymi jednostkami administracyjnymi:

Ludzie urodzeni w Kiejdanach

  • Wincenty Budrewicz – polski zesłaniec, filomata i filareta
  • Józef Żylewicz – polski lekkoatleta i trener
  • Senior Sachs – żydowski pisarz i uczony

Przypisy

  1. Gyventojų, osp.stat.gov.lt [dostęp 2022-09-26] (lit.).
  2. Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 33, sejmiki powiatu rzeczyckiego przeniesiono na czas okupacji rosyjskiej z Rzeczycy.
  3. Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 146.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
KedainiaiMiestai.JPG
Autor: Hugo.arg 14:45, 17 October 2007 (UTC), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Giminingi miestai su Kėdainiais
Rotušė Kėdainiai.JPG
Autor: Hugo.arg, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kėdainių rotušė žiemą
Kiejdany - wnętrze kościoła kalwińskiego Radziwiłłów.jpg
Autor: Arianus , Licencja: CC BY-SA 4.0
Wnętrze kościoła kalwińskiego w Kiejdanach
Kiejdany wooden church.jpg
Autor: Wojsyl, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Drewniany barokowy kościół karmelitów pw. Św. Józefa w Kiejdanach na Litwie
Kėdainiai.Radvilas Palace in 19th c.jpg
. Kėdainiai, Palace of Marian Czapski, Lithuania 19th century
Kiejdany - cerkiew.jpg
Autor: Arianus , Licencja: CC BY-SA 4.0
Cerkiew w Kiejdanach
Kiejdany - kościół luterański.jpg
Autor: Arianus , Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół luterański w Kiejdanach
LTU Kauno apskritis flag.svg
Flag of Kauno County, Lithuania
Kedainiai.ogg
Autor: Renata3 from English Wikipedia, Licencja: CC BY 2.5
This is a recording of Lithuanian pronunciation of en:Kėdainiai city
KedainiaGym001.JPG
(c) I, Hugo.arg, CC-BY-SA-3.0
Kėdainiai gymnasium
Kėdainiai (Kiejdany) - market square (2).JPG
Autor: Pudelek (Marcin Szala), Licencja: CC BY-SA 4.0
Kėdainiai (Kiejdany) - market square