Kiksja

Kiksja
	; Kickxia elatine
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	babkowate
Rodzaj	kiksja
	Nazwa systematyczna
	Kickxia Dumort.; Fl. Belg. 35. 1827
	Typ nomenklatoryczny
	Kickxia elatine (L.) Dumort
Synonimy
	Elatinoides (Chav.) Wettst.; Pogonorrhinum Betsche; Tursitis Raf.;
	Elatinoides (Chav.) Wettst.; Pogonorrhinum Betsche; Tursitis Raf.;

Kiksja, lnica^[5] (Kickxia Dumort.) – rodzaj roślin z rodziny babkowatych. Obejmuje 24 gatunki^[4]. Rośliny te występują w południowej i środkowej Europie, w północnej i północno-wschodniej Afryce (w tym na Wyspach Zielonego Przylądka, Wyspach Kanaryjskich, na wschodzie po Kenię na południu), w południowo-zachodniej Azji (po Kazachstan, Kirgistan i Pakistan na wschodzie)^[4]^[6]. W Polsce rosną dwa gatunki jako zadomowione antropofity: kiksja oszczepowata K. elatine i kiksja zgiętoostrogowa K. spuria^[5].

Niektóre gatunki z tego rodzaju są chwastami upraw, w tym lokalnie bardzo uciążliwymi^[7].

Morfologia

Pokrój: Byliny, rośliny roczne i krzewinki o pędach płożących lub podnoszących się^[6].
Liście: Zwykle skrętoległe, ogonkowe lub niemal siedzące (często o ogonku wijącym się), pojedyncze, równowąskie do zaokrąglonych, całobrzegie, ząbkowane, lub klapowane^[6].
Kwiaty: Wyrastają na długich szypułkach z kątów liści. Kielich z 5 równymi działkami zrośniętymi tylko u nasady. Korona kwiatu grzbiecista, dwuwargowa. Płatki barwy białej lub żółtej, zwykle z dolną wargą purpurowo zabarwioną. Rurka korony jest walcowata lub dzwonkowata, u nasady woreczkowato rozdęta lub wyciągnięta w ostrogę. Zalążnia górna, jajowata lub kulistawa, z dwoma równej wielkości komorami, z licznymi zalążkami^[6].
Owoce: Torebki z licznymi, nerkowatymi lub elipsoidalnymi nasionami^[6].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Antirrhineae z rodziny babkowatych Plantaginaceae^[8]. Takie ujęcie systematyczne rodzaju obowiązuje we współczesnych systemach (kolejnych aktualizacjach systemu APG), podczas gdy w popularnych systemach klasyfikacyjnych XX wieku rodzaj zaliczany był zwykle do szeroko wówczas ujmowanych trędownikowatych Scrophulariaceae^[6]. W niektórych ujęciach włączane są tu gatunki z rodzaju Nanorrhinum Betsche^[8].

Wykaz gatunków^[4]

Kickxia aegyptiaca (L.) Nábělek
Kickxia caucasica (Muss.Puschk. ex Spreng.) Kuprian.
Kickxia cirrhosa (L.) Fritsch
Kickxia collenetteana D.A.Sutton
Kickxia commutata (Bernh. ex Rchb.) Fritsch
Kickxia × confinis (Lacroix) Soó
Kickxia corallicola D.A.Sutton
Kickxia dentata (Vahl) D.A.Sutton
Kickxia elatine (L.) Dumort. – kiksja oszczepowata
Kickxia elatinoides (Desf.) Rothm.
Kickxia floribunda (Boiss.) Täckh. & Boulos
Kickxia gombaultii (J.Thiébaut) Mouterde ex Charpin
Kickxia hartlii (Betsche) D.Heller
Kickxia iranica Zeraatkar & F.Ghahrem.
Kickxia lanigera (Desf.) Hand.-Mazz.
Kickxia membranacea D.A.Sutton
Kickxia papillosa R.R.Mill
Kickxia pendula (G.Kunkel) G.Kunkel
Kickxia petiolata D.A.Sutton
Kickxia pseudoscoparia V.W.Sm. & D.A.Sutton
Kickxia sabarum V.W.Sm. & D.A.Sutton
Kickxia saccata D.A.Sutton
Kickxia scalarum D.A.Sutton
Kickxia spiniflora (O.Schwartz) D.A.Sutton
Kickxia spuria (L.) Dumort. – kiksja zgiętoostrogowa

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
↑ ^a ^b ^c ^d Kickxia Dumort.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-12].
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 104, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Joachim W.J.W. Kadereit Joachim W.J.W. (red.), Flowering Plants · Dicotyledons: Lamiales (except Acanthaceae including Avicenniaceae), Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 2004, s. 379, ISBN 978-3-642-18617-2, OCLC 851823246 .
↑ David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 489. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ ^a ^b Genus Kickxia Dumort.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-09-12].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].

[powo-4] Kickxia Dumort.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-12].

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 104, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[kubitzki-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Joachim W.J.W. Kadereit Joachim W.J.W. (red.), Flowering Plants · Dicotyledons: Lamiales (except Acanthaceae including Avicenniaceae), Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 2004, s. 379, ISBN 978-3-642-18617-2, OCLC 851823246 .

[mabb-7] David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 489. ISBN 978-1-107-11502-6.

[grin-8] Genus Kickxia Dumort.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-09-12].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Kiksja

Morfologia

Systematyka

Przypisy

Media użyte na tej stronie