Kinematografia irlandzka

Aktorka Maureen O’Hara (1942).

Kinematografia irlandzka obejmuje sztukę filmową Irlandii. Pierwsze stałe kino w tym kraju, Volta Cinematograph, otworzył znany pisarz James Joyce w 1909 przy ulicy 45 Mary Street w Dublinie^[1].

Od 1985 odbywa się Dublin Film Festival. W 1992 powstało państwowe Irlandzkie Centrum Filmowe (Irish Film Institute). Od 2003 przyznawane są nagrody filmowe Irish Film & Television Awards (IFTA).

Historia

Irlandia jako tło

Ze względu na słabo rozwiniętą gospodarkę, wrzenie niepodległościowe oraz surową cenzurę (zarówno polityczną, jak i obyczajową), w Irlandii przez długi czas powstawały jedynie filmy dokumentalne i produkcje zagraniczne. Nakręcono tam tak znane i popularne filmy jak m.in. Człowiek z Aran (1934) Roberta J. Flaherty'ego, Potępieniec (1935) i Spokojny człowiek (1952) Johna Forda, Moby Dick (1956) i Zmarli (1987) Johna Hustona, Narzeczona dla księcia (1987) Roba Reinera, Braveheart. Waleczne serce (1995) Mela Gibsona, Veronica Guerin (2003) Joela Schumachera, Gwiezdne wojny: Przebudzenie Mocy (2015) J.J. Abramsa czy Gwiezdne wojny: Ostatni Jedi (2017) Riana Johnsona^[2].

W Irlandii powstało przez dziesięciolecia wiele wybitnych filmów, zrealizowanych przez brytyjskich filmowców. Wśród nich wymienić należy takie tytuły jak: Lew w zimie (1968) Anthony’ego Harveya, Córka Ryana (1970) Davida Leana, Barry Lyndon (1975) Stanleya Kubricka, Excalibur (1981) Johna Boormana, Edukacja Rity (1983) Lewisa Gilberta, The Commitments (1991) i Prochy Angeli (1999) Alana Parkera, The Snapper (1993) Stephena Frearsa, Krwawa niedziela (2002) Paula Greengrassa, Wiatr buszujący w jęczmieniu (2006) Kena Loacha i Głód (2008) Steve’a McQueena.

Rozkwit kina irlandzkiego

Reżyser i scenarzysta Neil Jordan podczas Tribeca Film Festival (2010).

Spektakularny rozwój kina irlandzkiego nastąpił od początku lat 80. XX w. wraz z pojawieniem się grupy młodych filmowców. Prym wśród nich wiedli Neil Jordan (Angel, 1982; Gra pozorów, 1992, Michael Collins, 1996), Jim Sheridan (Moja lewa stopa, 1989; Pole, 1990; W imię ojca, 1993), Pat O’Connor (Cal, 1984; W kręgu przyjaciół, 1995), Thaddeus O’Sullivan (Grudniowa panna młoda, 1991) i Terry George (Spirala przemocy, 1996).

Również od początku XXI wieku przybyło wielu utalentowanych twórców filmowych, zmieniających oblicze irlandzkiego kina. Zaliczają się do nich: John Crowley (Intermission, 2003; Brooklyn, 2015), Aisling Walsh (Szkoła dla łobuzów, 2003), Lenny Abrahamson (Adam i Paul, 2004; Frank, 2014; Pokój, 2015), Martin McDonagh (Sześciostrzałowiec, 2004), Damien O’Donnell (Ja w środku tańczę, 2004) czy John Carney (Once, 2006).

Aktorzy

Kinematografia irlandzka była przez dziesięciolecia wylęgarnią aktorskich talentów. Największą gwiazdą filmową, wywodzącą się z tego kraju, była aktorka Maureen O’Hara, grająca u boku Johna Wayne’a w filmach pochodzącego również z Irlandii mistrza westernu Johna Forda.

Inni znani aktorzy o irlandzkim pochodzeniu to: Maureen O’Sullivan, Barry Fitzgerald, Richard Harris, Peter O’Toole, Milo O’Shea, Fionnula Flanagan, Daniel Day-Lewis, Brenda Fricker, Liam Neeson, Brendan Gleeson, Stephen Rea, Gabriel Byrne, Colin Farrell, Colm Meaney, Aidan Quinn, Ciarán Hinds, Jonathan Rhys Meyers, Michael Fassbender, Cillian Murphy, Saoirse Ronan i Jessie Buckley.

Przypisy

Bibliografia

• Adam Garbicz, IRLANDZKIE Kino, s.446 [w:] Encyklopedia kina, wyd. II poszerzone, red. Tadeusz Lubelski, Biały Kruk, Kraków 2010.