Kirchnerala

Kirchnerala – wymarły rodzaj owadów z podgromady uskrzydlonych, jedyny znany przedstawiciel rodziny Kirchneralidae i rzędu Kukaloptera. Obejmuje tylko jeden opisany gatunek: Kirchnerala treintamil. Zapis kopalny taksonu pochodzi z karbonu.

Taksonomia i odkrycie

Rząd, rodzina, rodzaj, jak i jego gatunek typowy opisane zostały po raz pierwszy w 2016 roku przez Juliána Petrulevičiusa i Pedro Gutiérreza. Opisu dokonano na podstawie pojedynczej skamieniałości, odnalezionej u podnóża formacji Guandacol, na górze o tej samej nazwie, w argentyńskiej prowincji La Rioja. Datowana jest ona na późny serpuchow w karbonie. Pochodzi sprzed 325–324 milionów lat. U podnóża tej samej formacji znaleziono także skamieniałości dwóch innych rodzajów owadów staroskrzydłych: Tupacsala z rzędu Eugeroptera i Argentinala z rzędu Argentinoptera^[1].

Nazwa rodzajowa Kirchnerala została nadana na cześć prezydenta Argentyny, Néstora Kirchnera, łącząc jego nazwisko z łacińskim terminem ala, oznaczającym „skrzydło”. Epitet gatunkowy treintamil oznacza w języku hiszpańskim „trzydzieści tysięcy” i honoruje takąż liczbę osób zaginionych w czasie brudnej wojny. Z kolei nazwa rzędu Kukaloptera nadana została na cześć czeskiej paleoentomolog, Jarmili Kukalovej-Peck, łącząc część jej nazwiska z greckim słowem πτερον (pteron), znaczącym „skrzydło”^[1].

Holotyp, zdeponowany w Museo Argentino de Ciencias Naturales Bernardino Rivadavia i oznaczony numerem MACN-In 2678D, został początkowo zidentyfikowany w 2000 roku przez Pedro Gutiérreza jako przedstawiciel Eugeropteridae^[2]. Z kolei w 2009 roku Jarmila Kukalová-Peck podpisała go w swej publikacji jako przedstawiciela gatunku Eugeropteron lunatum^[3][1].

Rząd Kukaloptera zaliczany jest do bazalnych przedstawicieli nadrzędu Odonatoptera (jedynymi współczesnymi przedstawicielami tego nadrzędu są ważki^[4]). Wraz z taksonem Plesiodonatoptera tworzy klad Palaeodonatoptera, obejmujący wszystkie Odonatoptera z wyjątkiem Eugeroptera^[1].

Budowa

Znana jest tylko część skrzydła śródtułowiowego^[a] o długości 29,2 mm i szerokości 11,9 mm z fragmentem śródplecza. Całkowitą długość owego skrzydła oszacowano na 34,6 mm. Obrys skrzydła charakteryzował się lekko sierpowatą krawędzią przednią (prekostalną), a krawędzią tylną najpierw lekko wklęśniętą pomiędzy szczytami tylnej i przedniej żyłki analnej, a potem silnie wklęsłą. Pole analne skrzydła było dość słabo rozwinięte, a część jugalna miała półkoliście ząbkowany brzeg^[1].

U nasady skrzydła znajdowało się kilka sklerytów skrzydłowych, odpowiedzialnych za jego stawowe połączenie z tułowiem. Przedni (AAP) z nich miał formę sklerytów prekostalnych i kostalnych, w tym bazialaru o kształcie litery „h” oraz rozdzielonych od siebie wąskim i głębokim, rowkowatym szwem dwupłatowego fulkalaru kostalnego i aksalaru kostalnego. Kolejny był rząd wolnych sklerytów skrzydłowych subkostalnych, w skład którego wchodziły dobrze rozwinięte: aksalar subkostalny i fulkalar subkostalny oraz słabiej zaznaczone: baziwenal i proksalar. Tylny skleryt skrzydłowy (PAP, płytka aksillarna), powstał ze sklerytów radialnych, medialnych i kubitalnych^[1].

Użyłkowanie skrzydła odznaczało się zredukowaną siecią żyłek poprzecznych (archaedictyon) i brakiem ptersotygmy. Wklęśnięta żyłka kostalna tylna (CP-) była krótka i przyłączała się do wypukłej żyłki kostalnej przedniej (CA+) w pobliżu nasady skrzydła. Wypukła przednia żyłka subkostalna (ScA+) po krótkim odcinku rozwidlała się na dwie gałęzie (ScA1+2 i ScA3+4), z których pierwsza osiągała brzeg skrzydła jeszcze przed dwunastą częścią jego długości. Żyłki radialne przednia i tylna (RA i RP) biegły odrębnie już od nasady, najpierw rozbieżnie, potem zbieżnie, a potem znów rozbieżnie. Przednia z nich odbijała ku krawędzi skrzydła na wysokości rozwidlenia tylnej z nich na dwie gałęzie. Tylna żyłka radialna zachowywała wypukłość do miejsca w którym odchodziła od niej przednia żyłka medialna (MA), dalej stając się wklęsłą. Przednia żyłka medialna rozdzielała się za połową długości skrzydła na trzy odgałęzienia. Tylna żyłka medialna (MP) była nierozgałęziona i zakrzywiała się przed połączeniem z przednią żyłką kubitalną. Żyłka kubitalna rozdzielała się na przednią i tylną (CuA i CuP), które razem formowały wąską, długą i prostą komórkę kubitalną. Przednia żyłka kubitalna dawała trzy odgałęzienia, a ponadto łączyła się Y-kształtnie rozwidloną żyłką poprzeczną z tylną żyłką kubitalną. W miejscu styku tylnej żyłki kubitalnej z przednią żyłką analną (AA) tworzył się węzełek. Przednia żyłka analna miała dwie główne odnogi: przednią (AA1+2) i tylną (AA3+4). Ta pierwsza była pozbawiona grzebieniowania i rozdzielała się na cztery gałęzie, a druga była grzebieniowana i dawała trzy faliste u nasady gałęzie. Tylna żyłka analna (AP) była wklęsła, nierozgałęziona i długa^[1].

Uwagi

Przypisy