Kirgizi
 | |
| Populacja | ok. 4,5 mln |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania | Kirgistan: 4 099 433 (2013)[1] |
| Język | |
| Religia | |
| Pokrewne | |
Kirgizi (kirg. кыргыздар, trb. kyrgyzdar) – naród turkijski zamieszkujący głównie Kirgistan, jak również Uzbekistan, Kazachstan, Chiny, Tadżykistan, Turcję i Afganistan.
Etnogeneza
Posługują się językiem kirgiskim z grupy języków tureckich. W procesie etnogenezy narodu kirgiskiego uczestniczyły plemiona tureckie i mongolskie. Wśród Kirgizów bardzo powszechne jest występowanie genów z haplogrupy R1a1. Struktura społeczna oparta była na podziale plemiennym i rodowym.
W VI–X wieku Kirgizi utworzyli państwo, które obejmowało znaczną część dzisiejszej Mongolii.
Rozmieszczenie i liczebność
Współczesne szacunki mówią o ponad 4,5 miliona Kirgizów, żyjących głównie w Azji Środkowej. Poza swym państwem narodowym zamieszkują zwarcie zachodnie krańce Chin oraz wschodni Tadżykistan. Ponadto żyją w mniejszych skupiskach lub większym rozproszeniu w Uzbekistanie, Kazachstanie, Afganistanie i Turkmenistanie. Poza Azją Środkową emigracja żyje w Rosji, Turcji i na Ukrainie. Z racji na wysoki przyrost naturalny obserwowany jest znaczny wzrost liczebności Kirgizów w obrębie Kirgistanu, wzrastając z 2 229 663 w 1989 roku do 4 099 433 w 2013. Stanowią 72% populacji Kirgistanu.
Historyczna populacja Kirgizów w poszczególnych republikach radzieckich na podstawie radzieckich spisów ludności:
| 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Kirgiska SRR | 661,171 (66,6%) | 754,323 (51,7%) | 836,831 (40,5%) | 1,284,773 (43,8%) | 1,687,382 (47,9%) | 2,229,663 (52,4%) |
| Uzbecka SRR | 79,610 (1,7%) | 89,044 (1,4%) | 92,725 (1,1%) | 110,864 (1,0%) | 142,182 (0,7%) | 174,907 (0,8%) |
| Tadżycka SRR | 11,410 (1,4%) | 27,968 (1,9%) | 25,635 (1,3%) | 35,485 (1,2%) | 48,376 (1,3%) | 63,832 (1,3%) |
| Kazachska SRR | 10,200 (0,2%) | 5,033 (0,1%) | 6,810 (0,1%) | 9,474 (0,1%) | 9,352 (0,1%) | 14,112 (0,1%) |
| Rosyjska FSRR | 285 (0,00%) | 6,311 (0,01%) | 4,701 (0,00%) | 9,107 (0,01%) | 15,011 (0,01%) | 41,734 (0,03%) |
Kultura
Tradycyjnym zajęciem Kirgizów było wysokogórskie pasterstwo, myślistwo, w niektórych regionach uprawa zbóż. Od początku XX wieku przechodzili na osiadły tryb życia, słynęli z wyrobu dywanów i artystycznej obróbki metali. Wyznają w głównej mierze islam sunnicki.
Przypisy
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2009-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-06)].
- ↑ Chinese National Minorities, www.paulnoll.com [dostęp 2017-11-24].
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2017-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)].
- ↑ Disasters & conflicts | UNEP - UN Environment Programme, postconflict.unep.ch [dostęp 2020-10-15] (ang.).
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2010-09-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)].
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-27)].
- Oficjalnie uznane mniejszości narodowe
Media użyte na tej stronie
A scan from a 35mm photograph which I took at Karakol in Kyrgyzstan in July 2002. The central figure is a "Manaschi", a traditional storyteller who has memorised the entire Manas epic legend.
This scan is in the Public Domain (however, I retain ownership and copyright of the original transparency and any higher-resolution scans derived from it). SiGarb 00:07, 16 November 2005 (UTC)Autor: Popeurbanus, Licencja: CC BY-SA 3.0
1st row: Chingiz Aitmatov, Alykul Osmonov, Bubusara Beyshenalieva, Shabdan Baatyr,
2nd row: Suymenkul Chokmorov, Kurmanjan Datka, Tolomush Okeyev, Bokonbayev
3rd row, Baytik baatyr, Kasym Tynystanov, Sayakbay Karalaev, Togolok MoldoAutor: Petar Milošević, Licencja: CC BY-SA 3.0
A Kyrgyz woman in national costume with dish. Bishkek, Kyrgystan.