Kirkiaceae

Kirkiaceae
Kirkia wilmsii
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	Kirkiaceae
Nazwa systematyczna
Kirkiaceae Takht. Sist. Filog. Cvetk. Rast.: 321. 4 Feb 1967[3]
Typ nomenklatoryczny
Kirkia Oliv. (1868)[3]

Kirkia acuminata

Kirkiaceae – monotypowa rodzina roślin z rzędu mydleńcowców. Obejmuje jeden rodzaj Kirkia z co najmniej 6 gatunkami występujący w południowo-wschodniej Afryce (od Etiopii i Somalii po Madagaskar, RPA i Namibię. Należą tu rośliny związane z siedliskami suchymi. Soczyste i bulwiasto zgrubiałe korzenie niektórych gatunków (K. acuminata, K. wilmsii i K. tenuifolia) wykorzystywane są do gaszenia pragnienia. Wykorzystuje się także drewno tych gatunków, z kory wytwarza włókna, a K. acuminata sadzona jest także w żywopłotach^[4]. Niektóre gatunki wykorzystywane są jako lecznicze. Nazwa rodzaju i w efekcie także rodziny upamiętnia szkockiego odkrywcę i przyrodnika Johna Kirka^[5].

Morfologia

Pokrój

Krzewy i drzewa osiągające do 20 m wysokości, często ze zgrubiałą szyją korzeniową poniżej poziomu gruntu^[5].

Liście

Skrętoległe, ale skupione na końcach pędów. Bez przylistków^[5]. Blaszka jest pierzasto podzielona, składa się z 2–30 par listków^[4] o brzegach karbowanych lub piłkowanych^[5].

Kwiaty

Drobne (do 4 mm średnicy), promieniste, zebrane są w złożone, wiechowate wierzchotki^[4]. Kwiaty są funkcjonalnie jednopłciowe – męskie mają zredukowaną zalążnię, a żeńskie pręciki^[5]. Kwiaty są zasadniczo 4-krotne^[4], ale liczba elementów składowych poszczególnych okółków jest zmienna – w dolnej części kwiatostanu kwiaty są 5- lub 6-krotne, a w górnej zdarzają się 3-krotne. Działki kielicha są krótkie, u nasady zrosłe. Płatki korony są równowąskie i wolne. Nitki pręcików wyrastają z pękatego dysku miodnikowego. Zalążnia jest górna, osadzona na nieco wyniesionym dnie kwiatowym i tworzona przez 4 do 8 zrośniętych owocolistków. Szyjki słupka są wolne, w liczbie zgodnej z liczbą owocolistków, łączą się na szczycie główkowatymi znamionami^[5].

Owoce

Suche^[4], drewniejące rozłupnie, rozpadające się na 4–8 jednonasiennych rozłupek^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla kladu obejmującego rodzinę osoczynowatych i nanerczowatych w rzędzie mydleńcowców Sapindales reprezentującym klad różowych w obrębie okrytonasiennych^[2].

Wykaz gatunków^[6]

• Kirkia acuminata Oliv.
• Kirkia burgeri Stannard
• Kirkia dewinteri Merxm. & Heine
• Kirkia glauca Engl. & Gilg
• Kirkia leandrii (Capuron) Stannard
• Kirkia tenuifolia Engl.
• Kirkia wilmsii Engl.

Przypisy