Klapy (ubranie)

Garnitur w prążki z klapami otwartymi

Klapy – wyłożone, odwinięte na zewnątrz fragmenty tkaniny z przodu marynarki, fraka, płaszcza i podobnych ubrań formalnych. Zwykle tworzy się je przez wywinięcie przednich krawędzi marynarki lub płaszcza i przyszycie ich do kołnierza.

Istnieją trzy podstawowe rodzaje klap: otwarte, zamknięte i szalowe. Najczęściej spotykane i najmniej formalne są klapy otwarte. Występują np. w blezerach czy marynarkach sportowych[1][2]. Klapy zamknięte są bardziej formalne. Można je napotkać w większości marynarek dwurzędowych, ale regularnie pojawiają się również w jednorzędowych[3]. Klapy szalowe są zazwyczaj spotykane są w smokingach i półfrakach (spencerach)[4].

Rodzaje klap

Klapy otwarte

Klapy otwarte

Klapy otwarte, klapy proste są przyszyte do kołnierza pod kątem, tworząc charakterystyczne wcięcie. Jest to standard w strojach jednorzędowych, stosowany w prawie wszystkich garniturach, blezerach i marynarkach sportowych. Dwurzędowa marynarka z otwartymi klapami to rzadki widok[5]. Rozmiar wcięcia może się różnić, wąskie wcięcie jest po angielsku nazywane fishmouth[6] (po polsku nie ma specjalnej nazwy). Był to pierwszy rodzaj klap, który się pojawił i jest najczęściej spotykanym rodzajem.

Klapy zamknięte

Klapy zamknięte

Klapy zamknięte, klapy ostre lub klapy w szpic, są najbardziej formalne. Spotkać je można na marynarkach dwurzędowych[3], wszystkich strojach formalnych, takich jak frak[7] lub żakiet, a także często na smokingu (jedno- i dwurzędowym). Pod koniec lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku marynarka jednorzędowa z klapami zamkniętymi była uznawana za bardzo stylową. Klapy ostre zostały przeniesione do odzieży dziennej dzięki rosnącej popularności smokingu.[8] Umiejętność odpowiedniego wycięcia klap ostrych w jednorzędowym garniturze jest jednym z najtrudniejszych zadań krawieckich, nawet dla bardzo doświadczonych krawców[9].

Klapy szalowe

Klapy szalowe

Klapy szalowe, kołnierz szalowy to jednolity wyłóg będący połączeniem kołnierza z klapą, bez rozgraniczania ich kozerką. Pierwotnie widywane na wiktoriańskiej bonżurce, teraz są najczęstsze na smokingach[4]. Te podobnie zaczęły jako nieformalna odzież wieczorowa, a potem szyte były zarówno w mniej, jak i bardziej formalnych wersjach, w zależności od sytuacji, w której miały być używane. Kołnierz szalowy jest również często stosowany w półfrakach (spencerach). Marynarka Teba również posiada klapę bez wcięć, jednak występuje na niej kozerka oraz nagła zmiana kierunku krawędzi klapy[10][11].

Cechy klap

Zegarek do noszenia w klapie, USA, ok. 1889, Cooper – Hewitt, Smithsonian Design Museum

Na lewej klapie znajduje się otwór zwany butonierką, w którym nosić można żywy kwiat. Zwyczaj ten dziś powszechnie spotykany jest jedynie podczas bardziej formalnych wydarzeń. Do prawidłowego mocowania kwiatka służy pętla przymocowana z tyłu klapy[12]. Dla zachowania symetrii, dwurzędowe garnitury mogą posiadać butonierkę na obu klapach. Czasami w klapie nosi się również przypinkę.

Szerokość klap jest bardzo różnorodna – od niezwykle wąskich po bardzo szerokie. Podlegała ona również wielu zmianom na przestrzeni lat[13]. Niektórzy projektanci twierdzą jednak, że najbardziej stylowa szerokość klap pozostaje niezmieniona i że klapa „powinna sięgać tylko o ułamek mniej niż połowa odległości między kołnierzem a linią ramion”[14].

Pochodzenie

Lord Nelson we fraku kapitańskim (1781), z długą, luźno złożoną klapą z wieloma guzikami

Najpopularniejszy styl klapy, klapa otwarta, wywodzi się ze starszych typów ubrań zapinanych na guziki pod szyję. Początkowo stosowano rozpinanie i wykładanie pod kątem górnej części zapięcia w pomieszczeniu lub w czasie upałów, a następnie doszło do usunięcia górnych guzików. Górne punkty pochodzą od rogów kołnierza. Można to zademonstrować, odwracając zapięcie w podobny sposób we współczesnej odzieży zapinanej na guziki pod szyję, takiej jak płaszcz lub kombinezon. Właściciel marynarki zaskoczony przez złą pogodę może rozłożyć klapy i przytrzymać je, aby tymczasowo tworzyły namiastkę zapięcia pod szyję, od którego się wywodzą.

Ponieważ wśród zamożnych w epoce regencji fraki ewoluowały szybko, popularne stawały się różne style ich zapinania, od zapinanych na górze, pośrodku, a nawet wcale. Wywijany kołnierz, popularny we wcześniejszych ubraniach, takich jak surdut, został zastąpiony długimi klapami sięgającymi poniżej talii (modnie mocno dociśniętymi). Niezmiennie z przodu znajdowały się długie rzędy guzików, z których większość nie była zapinana; w istocie nawet w późnej epoce wiktoriańskiej wszystkie surduty miały długi rząd dziurek na guziki w klapie, od dawna zbędnych. Wraz ze zmieniającymi się stylami zapinania, luźno wyłożony przód płaszcza odpowiednio zmieniał kształt, a kształt litery V tworzony wówczas przez połączenie wyłogu i kołnierza jest teraz kontynuowany w tradycyjnym kształcie klap otwartych i zamkniętych, które wywodzą się z tego okresu.

Porównanie dwóch stylów klapy otwartej: angielskiego (po lewej) i hiszpańskiego (po prawej). Pierwszy z nich jest częściej spotykany.[15]

Niektórzy historycy ubioru, tacy jak Bernard Rudofsky, wyśmiewali ewolucję klap marynarki w „zupełnie niepotrzebne fragmenty materiału” i „ozdobne szczątki”[16], podczas gdy inni celebrowali przekształcenie klap w „fetysze” jako nieodłączną część mody jako wyrazu[17].

Marynarki bez klap

Choć mniej popularne wśród męskich strojów na zachodzie, inne style marynarek nie mają klap. Do marynarek ze stójką należą marynarki Nehru i różne mundury wojskowe, np. mundur British Army czy US Marine Corps. Kołnierze wykładane (ang. turndown collar), były dawniej powszechne w mundurach wojskowych i na mundurku Mao.

Przypisy

  1. ↑ Antonio Centeno, Casual Dress for Young Men: What to Wear & How to Wear It, The Art of Manliness, 31 października 2012 [dostęp 2020-10-01] (ang.).
  2. ↑ Flusser (2002). str. 83
  3. ↑ a b Flusser (2002). str. 85
  4. ↑ a b Antongiavanni (2006). str. 172
  5. ↑ Double Breasted Notch Lapel "Wall Street" Suit, Ask Andy About Clothes Community, 5 sierpnia 2008 [dostęp 2020-10-18] (ang.).
  6. ↑ Antongiavanni (2006). str. 48
  7. ↑ Flusser (2002). str. 234
  8. ↑ Flusser (2002). str. 84
  9. ↑ Thomas Mahon, Single breasted, peaked lapel, English Cut, 29 marca 2005 [dostęp 2020-10-18] [zarchiwizowane z adresu 2005-04-03] (ang.).
  10. ↑ Aleks Cvetkovic, Oliver Brown is the place to go for maximalist tailoring (and top hats), The Jackal Magazine, 26 kwietnia 2019 [dostęp 2020-10-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-26] (ang.).
  11. ↑ Randy Lai, Style Heroes: Arnold Wong, Senior Brand Manager at Attire House, Lifestyle Asia Hong Kong, 20 maja 2019 [dostęp 2020-10-18] (ang.).
  12. ↑ Will Boehlke, What's in Your Lapel?, A Suitable Wardrobe, 14 października 2008 [dostęp 2020-10-31] [zarchiwizowane z adresu 2008-10-14] (ang.).
  13. ↑ Grant Harris, Style Q&A: Dressing Up Casual, Wide Vs Skinny Lapels, and Tailored Recommendations, Primer Magazine, 10 lutego 2011 [dostęp 2020-10-31] (ang.).
  14. ↑ Flusser (1985). rozdział 2
  15. ↑ David García Bragado, Vestirse por los pies: Los secretos de estilo del auténtico caballero, Hércules de Ediciones, 17 marca 2014, s. 181, ISBN 978-84-92715-79-4 [dostęp 2020-10-31] (hiszp.).
  16. ↑ Rodofsky(1947). str. 122
  17. ↑ A.J. Machete, Jacket Lapels, Denver Bespoke, 28 października 2010 [dostęp 2020-10-31] (ang.).

Bibliografia

  • Nicholas Antongiavanni: The Suit: A Machiavellian Approach to Men's Style. HarperCollins, 2006. ISBN 978-0-06-089186-2.
  • Alan Flusser: Clothes and the Man: The Principles of Fine Men's Dress. Villard, 1985. ISBN 0-394-54623-7. [dostęp 2008-09-20].
  • Alan Flusser: Dressing the Man: Mastering the Art of Permanent Fashion. HarperCollins, 2002. ISBN 0-06-019144-9.
  • Bernard Rudofsky: Are Clothes Modern?. Paul Theobald, 1947.
  • Archibald Allon Whife, Albert Stanford Bridgland: The Modern Tailor Outfitter and Clothier. Londyn: The Caxton Publishing Company Ltd, 1951.

Media użyte na tej stronie

Lapel comparison.jpg
Autor: Cantabrucu, Licencja: CC0
Comparison of men's notched suit or blazer lapels. To the left, the English cut. To the right, the more conservative Spanish cut. The English notched lapel is by far the most commonly seen nowadays. It is rare to see a Spanish notched lapel outside Spain. The Spanish cut tends to be wider than the English, and has the particularity of being more rounded, whereas the English has 90 degree corners.[1] The Spanish lapel has also been described as a downward sloping notch, with "a rounded off tip and an 80 degree cran, one of the standout characteristics of the Spanish jacket".[2]
Peak lapel.svg
Autor: Zedlander, Licencja: CC BY-SA 4.0
Drawing of a peak lapel
Young Nelson.jpg
Captain Horatio Nelson painted byJohn Francis Rigaud, with Fort San Juan—the scene of his most notable achievement to date—in the background. Caption information from John Sugden's Nelson: A Dream of Glory, p. 464.
Lapel Watch (USA), ca. 1889 (CH 18497615).jpg
Chatelaine watch forms the core of a wild rose, the stem and foliage of which are composed of enameled gold, studded with diamonds. - Bar pin with three leaves, encrusted with small rose diamonds. - Branch set with large rose diamonds. - Pink enamel bud (few chips on edge). - Pendant watch, pink enamel hung from small rose diamond chain. - Five pink enamel petals, old mine diamond clusters on base of watch, containing approximately 1 ct.. Cluster of old mine diamonds on border of face. (This lapel watch was shown at the 1889 Universal Exposition in Paris, where TIffany exhibited a group of floral brooches.)
Shawl lapel.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Drawing of a shawl lapel
Dress-pinstripe.jpg
Pinstripe dress.
Notch lapel.svg
Autor: Zedlander, Licencja: CC BY-SA 4.0
Drawing of a notch lapel