Klasno

Klasno na austriackiej mapie (1900)

Klasno – dawna osada Żydów w północnej Sierczy, która nabrała charakteru miejskiego pod koniec XVIII wieku stając się południowo-zachodnim przedmieściem Wieliczki, a w 1934 została włączona w granice tego miasta.

Klasno jako osada izraelicka powstała po wydaniu przez króla Zygmunta Augusta w 1525 roku zakazu osiedlania się Żydów w Wieliczce. Zakaz ten potwierdzano kilkukrotnie w kolejnych dziesięcioleciach i utrzymywano go do roku 1867. Zakaz wiązał się z chęcią wyeliminowania lub ograniczenia udziału Żydów w handlu solą z wielickiej żupy, ale i np. w wyszynku gorzałki.

Dynamiczny rozwój Klasna nastąpił po I rozbiorze Polski, dzięki wsparciu Ignacego Przychockiego, właściciela Sierczy^[1]. Klasno doczekało się wówczas zwartej zabudowy i stało się lokalnym ośrodkiem życia społeczności żydowskiej liczącej pod koniec XVIII wieku ok. 200–300 osób, w drugiej połowie XIX wieku około 600 osób. Utrzymywała tu ona dwie świątynie (zob. Stara Synagoga w Wieliczce, żydowska modlitewnia w Wieliczce (ul. Wiejska)), najprawdopodobniej wraz z chederem, mykwę oraz przytułek, a żydowscy mieszkańcy prowadzili m.in. młyn, browar, gorzelnię, garbarnię i piekarnię.

Wieliczka, Klasno, ul. Klaśnieńska

W roku 1878 zabudowę Klasna strawił pożar, co w połączeniu ze zniesieniem zakazu osiedlania się Żydów w Wieliczce, na mocy konstytucji Austro-Węgier z 1867 r., doprowadziło do przeniesienia się znacznej części ludności żydowskiej do centrum Wieliczki, o czym świadczy choćby budynek dawnej synagogi przy ul. Seraf. 1 stycznia 1934 r. Klasno zostało włączone w granice administracyjne Wieliczki^[2].

W latach 1939–1942 na terenie Klasna i w okolicach wielickiego Rynku niemieccy okupanci skoncentrowali ludność żydowską z okolicznych miejscowości, w tym Krakowa, Podgórza, Dobczyc, Gdowa itd. W szczytowym momencie przebywało tu od 7000 do 11 000 Żydów. Choć istniał taki plan, getta rozumianego jako zamknięta dzielnica mieszkaniowa dla Żydów w Wieliczce jednak nie utworzono, ponieważ w sierpniu 1942 r. większość zgromadzonych tu Żydów wywieziono do obozów w Bełżcu, Stalowej Woli i Płaszowie. Część rozstrzelano na terenie cmentarza żydowskiego w Wieliczce (Grabówkach) i w Puszczy Niepołomickiej.

Obecnie Klasno pozostaje mało reprezentacyjną dzielnicą Wieliczki, gdzie ślady obecnej tu przez wieki społeczności żydowskiej pozostają niemal całkowicie nieupamiętnione.

Klasno, widok ogólny

Klasno, ul. Wiejska

Przypisy

Bibliografia

• Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990.
• Mieczysław Skulimowski: Zagłada szpitala żydowskiego w Wieliczce w 1942 roku, [w:] Przegląd lekarski 1966, nr 1.
• Wieliczka: dzieje miasta (do 1980), red. S. Gawęda, A. Jodłowski, J. Piotrowicz, Kraków 1990.
• Urszula Żyznowska, Anna Krzeczkowska, Żydzi Wieliczki i Klasna 1872–2012. Teksty i fotografie, oprac. graficzne: Karolina Wałaszek, Siercza 2012

Linki zewnętrzne

• Klasno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 119 .
• Zarys historii Klasna w portalu sztetl.org.pl
• Informacje o Żydach wielickich
• Informacje o wielickim getcie