Klasterowy ból głowy

Zespół bólu głowy Hortona [cluster headache syndrome]

Cephalea Hortoni
ICD-10	G44.0

Klasterowy ból głowy (ang. cluster headache, łac. cephalea Hortoni^[1]) zwany dawniej bólem głowy Hortona – rodzaj pierwotnego bólu głowy, który występuje znacznie rzadziej niż migrena lub bóle głowy typu napięciowego, jednak dokładna częstość jego występowania nie jest znana. Wydaje się, że w wielu przypadkach pozostaje nierozpoznany.

Często bywa mylony z migreną czy nerwobólem. Nazwa pochodzi od angielskiego słowa cluster, które oznacza m.in. zgrupowanie, skupisko. Stąd charakterystyczne w tym rodzaju bólu głowy jest to, że napady występują okresowo. Okresy te zwane rzutami lub klasterami pojawiają się w różnych odstępach czasu (najczęściej 1-2 rocznie) i trwają z różną długością, zwykle 4-16 tygodni, a średnio 8 tygodni. Napady zwykle powracają o tej samej porze roku oraz o tej samej porze dnia. Długość napadów bólu jest różna. Bardzo silny ból, który zlokalizowany jest zwykle po jednej stronie w okolicy oczodołu może trwać od kilku, kilkunastu minut do trzech godzin. W ciągu doby (częściej w nocy) może wystąpić do 8 napadów. Na ogół ból określany jest jako świdrujący, kłujący, palący czy żrący. Niekiedy może on promieniować do szczęki, karku lub ramienia. Mogą mu towarzyszyć dodatkowe objawy, które mają pochodzenie wegetatywne, takie jak: łzawienie i zaczerwienienie spojówek, pocenie twarzy, wyciek i uczucie zatkania nosa, opadanie powieki i zwężenie źrenicy po stronie występowania bólu (zespół Hornera). W czasie bólu chorzy zazwyczaj są niespokojni i bywają pobudzeni ruchowo. Klasterowe bóle głowy mogą wystąpić w każdym wieku, nawet u małych dzieci, jednak najczęściej rozpoczynają się około 20.-30. roku życia. Kilkakrotnie częściej dotyczą mężczyzn. Przyczyna nie jest do końca wyjaśniona. Leczenie powinno być zawsze prowadzone przez lekarza specjalistę.

Kryteria rozpoznawcze klasterowego bólu głowy

• stwierdzenie co najmniej 5 napadów bólu, o cechach podanych poniżej
• silny, jednostronny oczodołowy, nadoczodołowy lub skroniowy ból, który bez leczenia, trwa od 15 do 180 minut i który występuje rzutami
• występowanie przynajmniej jednego z objawów:
  • przekrwienie spojówki oka lub łzawienie
  • zatkanie lub wyciek z przewodu nosowego
  • wzmożona potliwość czoła lub twarzy
  • zwężenie szpary powiekowej lub źrenicy po stronie bólu
  • obrzęk powieki
  • uczucie niepokoju lub pobudzenia
• napady występują od jednego co drugi dzień do ośmiu dziennie
• brak innych objawów i dolegliwości

Leczenie

Leczenie napadu

W napadzie bólu podaje się:

• do oddychania czysty tlen (przepływ 5-15 l/min przez 15-20 minut)
• tryptany
  • np. sumatryptan 6mg w iniekcji podskórnej, w celu przerwania napadu (maksymalnie 12 mg na dobę)
  • tryptany w postaci tabletek (szybko rozpuszczających się)
  • tryptany w postaci sprayu donosowego np. zolmitryptan 5 mg lub sumatryptan 20 mg
• stosuje się też u części chorych glikokortykosterydy i ergotaminę

Leczenie przewlekłe

• w leczeniu przewlekłym stosuje się najczęściej werapamil 240-960 mg na dobę (konieczna jest kontrola EKG w trakcie leczenia)

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2017. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2017, s. 2209-2210. ISBN 978-83-7430-517-4.
• Janusz Krzyżowski: Leksykon Psychiatrii i Nauk Pokrewnych. Warszawa: Medyk, 2010. ISBN 978-83-89745-68-2.
• Małgorzata Malec-Milewska (red.), Jarosław Woroń (red.): Kompendium leczenia bólu. Warszawa: Medical Education, 2012, s. 130-134. ISBN 978-83-62510-40-5.

Linki zewnętrzne

• Serwis internetowy o klasterowym bólu głowy