Klasycyzm

Klasycyzm (z łac. classicus „doskonały, pierwszorzędny, wzorowy, wyuczony”) – styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze odwołujący się do kultury starożytnych Rzymian i Greków. Styl ten nawiązywał głównie do antyku. W Europie tzw. „powrót do źródeł” (klasycznych) pojawił się już w renesansie – jako odrodzenie kultury starożytnego Rzymu. Jako styl dominujący epoki wpływał na kształt innych nurtów kulturowych okresu jak manieryzm, barok, rokoko. Trwał do końca wieku XVIII, w niektórych krajach do lat 30. następnego stulecia, a nawet dłużej. Zmodyfikowany klasycyzm przeradzał się czasem w eklektyzm końca XIX wieku. Klasycyzm jako styl panował w epoce oświecenia. Najpełniejszy rozkwit klasycyzmu nastąpił w I poł. XVIII wieku. W dziedzinie literatury swoisty kres klasycyzmu przyniosła walka klasyków z romantykami.

Zauroczenie klasyczną harmonią pojawiało się wielokrotnie, także w XX wieku, pod postacią neoklasycyzmu (w literaturze, w architekturze), a następnie wśród artystów awangardowych, np. u Picassa. Klasycyzm w Polsce bywa też zwany stylem stanisławowskim (od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego).

Cechy klasycyzmu

  • tematyka 'akt'
  • wzorowanie się na tematyce i architekturze starożytnej Grecji i Rzymu (rzymski Panteon i Partenon w Atenach),
  • chęć wiernego odwzorowania elementów dekoracji, stroju czy architektury Antyku,
  • statyka zamiast dynamizmu,
  • oszczędność wyrazu,
  • spokój – przeciwieństwo barokowej ekspresji,
  • uwypuklenie cnót obywatelskich w przeciwieństwie do rokokowej frywolności,
  • obraz idealistyczny,
  • kształt ważniejszy niż barwa,
  • tematyka moralizatorska, często propagandowa (np. Jacques-Louis David Śmierć Marata),
  • ukazywanie momentu przed ważnym wydarzeniem lub akcją (np. Jacques-Louis David Przysięga Horacjuszy),
  • używanie silnego strumienia, „snopu” światła (np. Jacques-Louis David Śmierć Sokratesa).

Architektura klasycystyczna, podstawowe cechy

Teatr Wielki w Warszawie
Pałac Dietrichsteinów z 1745 w Wodzisławiu Śląskim, najstarszy budynek klasycystyczny w Polsce
Wnętrze Kościoła Marcina Lutra w Bielsku-Białej
  • wzorowanie się na starożytnych budowlach greckich i rzymskich oraz na niektórych budowlach odrodzenia;
  • kopiowanie elementów architektury starożytnej;
  • budowle wznoszone na planie zwartym, koła lub prostokąta;
  • stosowanie kolumnad i kolumnowych portyków ze zwieńczeniem w kształcie tympanonu; pilastrów, dużych okien; tympanon przeważnie dekorowany płaskorzeźbą;
  • kolor przyporządkowany rysunkowi;
  • dążenie do uzyskania efektu harmonii, zrównoważonej kompozycji, stosowanie symetrii;
  • w opozycji do baroku przeważają fasady o liniach prostych bez wygięć i skrętów;
  • oszczędne stosowanie zdobnictwa; jeżeli się pojawiają, są to uskrzydlone postacie lwów z ludzkimi głowami, orły, wieńce, wazony, girlandy z róż, kokardy, hełmy, tarcze, skrzyżowane sztandary nawiązujące do tradycji cesarstwa rzymskiego;
  • rozwój budownictwa użyteczności publicznej, takiego jak: urzędy, teatry, szpitale, szkoły, zakładane wówczas muzea;
  • pałace – duże, niskie, wydłużone, na planie prostokąta, z wysuniętą częścią środkową ozdobioną portykiem;
  • we wnętrzach wielkie, podłużne, jasne sale, chętnie malowane na biało, płaskie sufity, okna duże, kwadratowe;
  • kościoły – często na planie koła, przykryte kopułą;
  • dwory wraz z ogrodami i parkami wzbogacone: alejami z drzewami, stawami rybnymi; w obrębie dworu były: młyn oraz browar;
  • wnętrza dworów ozdabiano portretami rodzinnymi, trofeami myśliwskimi, a na ścianach wieszano tkaniny ozdobne zwane arrasami.

Przykłady przedstawicieli klasycyzmu

Muzyka

Architektura

Malarstwo i grafika

Cechy:

  1. Statyczne oparte na układach pionowych.
  2. Kontur.
  3. Chłodny koloryt.
  4. Miękki światłocień.
  5. Gładka faktura.
  6. Wzniosłość.

Malarstwo wyraziło się głównie w tematyce historycznej (starożytnej), mitologicznej, alegorycznej i portrecie.

Rzeźba

Pomnik księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie.
  1. Antonio Canova – rzeźbił głównie posągi i grupy mitologiczne („Dedal i Ikar”, „Trzy Gracje”); rzeźbił także postacie współczesne, przedstawiając je jednak jako postacie mitologiczne (Henryka Lubomirskiego przedstawił jako Amora);
  2. Bertel Thorvaldsen – rzeźby mitologiczne, religijne, historyczne pomniki, popiersia. Autor pomnika Mikołaja Kopernika i księcia Józefa Poniatowskiego (ten ostatni wzorowany na rzymskiej statui Marka Aureliusza);
  3. Andrzej Le Brun – tworzył rzeźby do dekoracji Zamku Królewskiego i Łazienek, a także popiersia znanych Polaków;
  4. Jakub Tatarkiewicz – wyrzeźbił popiersie Fryderyka Chopina.

Przykłady klasycystycznych budowli

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

Warszawa Poniatowski.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Wnetrze kosciola ewangelicko-augsburskiego w Bielsku-Bialej pw Marcina Lutra -1-.jpg
Autor: Ela Lesiak, correct by Gaj777, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kościół ewangelicko-augsburski Marcina Lutra w Bielsku-Białej.