Klasyczny język japoński

Klasyczny język japoński (jap. 中古日本語 chūko nihongo) – etap rozwoju języka japońskiego, przypadający na IX–XII wiek, tj. okres historyczny zwany Heian (794–1185). Poprzedzała go faza zwana językiem starojapońskim (VIII wiek), a nastąpił po nim okres średniojapoński (XIII–XVI w.).

Tło

Po zapożyczeniu i zastosowaniu do zapisu języka starojapońskiego pisma chińskiego w postaci pisma sylabicznego (tzw. man’yōgana 万葉仮名), wyodrębniły się z niego następnie (w okresie klasycznego języka japońskiego) dwa nowe rodzaje: hiragana oraz katakana. Ich powstanie znacznie uprościło zapis języka japońskiego i doprowadziło do rozkwitu literatury. Wtedy to właśnie powstały takie dzieła, jak: Genji monogatari, Opowieść o zbieraczu bambusu (Taketori monogatari), Opowieści z Ise (Ise monogatari) i wiele innych. Klasyczny język japoński używany był jako język oficjalnego piśmiennictwa oraz częściowo literatury pięknej do pierwszej połowy XX wieku.

Fonetyka i fonologia

Najważniejsze cechy systemu fonetycznego klasycznego języka japońskiego to:

• zanik specyficznych dla starojapońskiego rozróżnień dwu rodzajów samogłosek /i/, /e/ oraz /o/ w pozycji po niektórych spółgłoskach (tzw. jōdai tokushu kanazukai 上代特殊仮名遣い); początki tego zaniku obserwuje się już pod koniec okresu starojapońskiego, ale jego całkowity zanik nastąpił we wczesnej fazie klasycznojapońskiej – ostatnimi sylabami, które zanikły w ten sposób, były /ko₁/ oraz /ko₂/
• zanik w ciągu X wieku rozróżnienia między sylabą /e/ a /ye/ (powstała w wyniku tego sylaba /ye/ przeszła w XVIII wieku w /e/)
• zanik przed końcem XI wiekiem rozróżnienia między sylabą /o/ a /wo/ (powstała w wyniku tego sylaba /wo/ przeszła na przełomie XVII/XVIII wieku w /o/)^[1][2][3]
• obecność spółgłosek dźwięcznych (np. /b/, /d/, /g/) w miejscach, w których dla starojapońskiego postuluje się niekiedy spółgłoski prenazalizowane (odpowiednio /Np/, /Nt/, /Nk/)
• dwuwargowa, szczelinowa, bezdźwięczna wymowa /f/ (które dopiero w XVII–XVIII wieku przeszło we współczesne /h/, z wyjątkiem pozycji przed /u/)
• elizja (zanikanie) części samogłosek i spółgłosek w określonych pozycjach
• pojawienie się obok sylab krótkich także sylab długich, składających się z dwu mor (w języku starojapońskim każda sylaba składała się dokładnie z jednej mory).

Język starojapoński charakteryzował się 88 (87) różnymi sylabami, klasyczny japoński na przełomie X/XI wieku miał ich już tylko 67 (w tabeli obok transkrypcji podaje się znaki hiragany i katakany w ich postaciach współczesnych).

a あ ア	i い イ	u う ウ		o お オ
ka か カ	ki き キ	ku く ク	ke け ケ	ko こ コ
ga が ガ	gi ぎ ギ	gu ぐ グ	ge げ ゲ	go ご ゴ
sa さ サ	si し シ	su す ス	se せ セ	so そ ソ
za ざ ザ	zi じ ジ	zu ず ズ	ze ぜ ゼ	zo ぞ ゾ
ta た タ	ti ち チ	tu つ ツ	te て テ	to と ト
da だ ダ	di ぢ ヂ	du づ ヅ	de で デ	do ど ド
na な ナ	ni に ニ	nu ぬ ヌ	ne ね ネ	no の ノ
fa は ハ	fi ひ ヒ	fu ふ フ	fe へ ヘ	fo ほ ホ
ba ば バ	bi び ビ	bu ぶ ブ	be べ ベ	bo ぼ ボ
ma ま マ	mi み ミ	mu む ム	me め メ	mo も モ
ya や ヤ		yu ゆ ユ	ye え エ	yo よ ヨ
ra ら ラ	ri り リ	ru る ル	re れ レ	ro ろ ロ
wa わ ワ	wi ゐ ヰ		we ゑ ヱ	wo を ヲ

Zapis

Klasyczny język japoński zapisywano na trzy sposoby. Pierwotnie stosowano man’yōganę, tj. znaki chińskie użyte dla ich wartości fonetycznej (tak w języku starojapońskim). Przekształciła się ona następnie w sylabariusze hiragana i katakana, które powstały z uproszczenia pierwotnych znaków chińskich.

Przypisy