Klasztor St. Aloysiusstift

Grünhoff (Święciechowo)

Klasztor St. Aloysiusstift (St. Aloysius-Stift^[1]) – założony w 1857 w Grünhoff przez Ludolpha von Beckedorffa, podległy biskupom wrocławskim, pierwszy na Pomorzu Zachodnim żeński klasztor katolicki od czasu reformacji i po przyjęciu na Sejmiku trzebiatowskim luteranizmu jako religii panującej na Pomorzu i drugi, po kaplicy na Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie w II poł. XIX w. najważniejszy ośrodek życia religijnego katolików w Prusach, a następnie w Niemczech.

Klasztor istniał do roku 1945, do wkroczenia Armii Czerwonej, która zajęła zespół klasztorny zdewastowała i spaliła (9/10.03.1945, bez kościoła), a całkowicie rozebrany został w roku 1954 wraz z kościołem^[2]. Tylko niewielka liczba sióstr, dzieci, młodzieży i starców z sierocińca, szkoły, szpitala i domu starców ocalała po wkroczeniu Armii Czerwonej, tylko ci co zdołali uciec (ocalałe siostry wysiedlono w 1946^[2]), a część dzieci i sióstr ewakuowano wcześniej, bez dzieci z ograniczoną sprawnością umysłową lub fizyczną i starców z których część mogła spłonąć żywcem. Część Sióstr Boromeuszek mogła zginąć śmiercią męczeńską na miejscu i w Kołobrzegu, część sióstr wraz z częścią dzieci i młodzieży z sierocińca oraz trudną do ustalenia liczbą innymi dzieci i młodzieży, pozostawionych bez opieki lub podejrzanych o aktywny udział w HJ lub BDM (dla dziewcząt) z terenu Powiatu Regenwalde zostały wywiezione wagonami na Sybir (mogli zabrać tylko koc) i tylko nieliczni powrócili w latach 50. do rodzin odnalezionych w NRD^[3]. Część Sióstr Boromeuszek zmarła w latach 1945-47 na skutek chorób, urazów fizycznych i psychicznych odniesionych po wkroczeniu Armii Czerwonej. Dyrektor ośrodka ksiądz Wilhelm Book zmarł w 1945 roku na Syberii.

Dla uczczenia pamięci męczeńskiej śmierci Sióstr Boromeuszek z Grünhoff, Sanktuarium Matki Bożej Niepokalanej w Resku, gdzie znajduje się ocalały z klasztoru obraz „Matki Bożej Niepokalanej Dziewicy”, organizuje pielgrzymki^[4][5].

Rys historyczny

Założycielem klasztoru był Ludolph von Beckedorff (1778—1858), pruski urzędnik, nauczyciel i lekarz, który nawrócony na katolicyzm został odsunięty od służby cywilnej za odmowę od 1815 realizacji planów Fryderyka Wilhelma III zmierzających do złączenia Kościołów pod jednym zarządem państwowym. Opuszcza Berlin i osiada w Święciechowie, gdzie nabył od Ernsta von Bülowa z Kummerow, majątek Grünhoff, należący wcześniej do rodziny Borcke, na której gospodarzył i zbudował w 1831 cukrownię. W roku 1857 założył klasztor i Fundację św. Alojzego Gonzagi przekazując na ten cel oszczędności, 26 mórg pól i budynki, oraz stawy, ogrody, szklarnie i budynki gospodarcze. Rezydentkami zespołu klasztornego były początkowo Siostry Szkolne, a od roku 1861 Siostry Boromeuszki z Trzebnicy w liczbie 20-30 sióstr. W latach 1870/71 w czasie wojny francusko-pruskiej dwie (w Czechach), a następnie 4 siostry z Klasztoru były sanitariuszkami.

Fundacja ta zakłada podobne katolickie sierocińce w Stralsundzie (1862) i w Szczecinie (1867). W skład zespołu klasztornego wchodziła kaplica domowa (od 1852) potem pogrzebowa (1855, kamień węgielny, 1859 święcenia), plebania (1885), a następnie zbudowany w 1884 kościół neogotycki, od 1857 zakład dla sierot na 100-150 wychowanków, pierwszy w powiecie szpital (1857, na 15 łóżek^[6]), którym opiekowali się od 1882 lekarze z rodziny Arndt wraz z założonym w 1914 domem starców, pensja, nową wybudowano w 1884, którą przekształcono w roku 1927 na szkołę gospodarstwa domowego z internatem dla dziewcząt (14-20 letnich, nowy budynek w 1896)^[7]. Pożary w latach 1874, 1888, 1938 oraz Kulturkampf spowodowały znaczne osłabienie działalności klasztoru i Fundacji. Pod koniec XIX w. powstała w Grünhoff parafia misyjna, która początkowo liczyła ok. 150 katolików, w 1925 dwa razy więcej, a przed wybuchem wojny ponad 450 wiernych. Na msze tutaj odprawiane przybywali polscy pracownicy sezonowi i polscy robotnicy przymusowi. W 1927 w Grünhoff odbył się „3 Pomorski Dzień Katolicki” (Pommersche Katholikentag)^[8].

Historia księży w Grünhoff

W Grünhoff posługiwali następujący księża^[9]:

• 1828 - pierwszym kapłanem jest van Rossum z Kleve^[10], pierwszy katolicki ksiądz na Pomorzu poza Szczecinem, opiekun synów Ludolpha von Beckedorffa z których Friedrich (1818-1893) został później generałem^[11]
• 1851 - ksiądz Josef Henke z Berlina
• 1852 - kapłanem w ośrodku jest Julius Schubert
• 1855 - ksiądz Wilhelm Krätzig (zm. 1904 w Pasewalku), budowniczy kościoła, miał pierwszą posługę w Regenwalde po 300. latach reformacji, w domu nawróconego sędziego okręgowego Teuto, w 1903 ksiądz Wilhelm obchodził 50. lat kapłaństwa. Za jego posługiwania w Powiecie Regenwalde było 133. katolików, 10. w Łobzie, 8. w Płotach i 115 na wsiach^[12]
• 1856 - ksiądz Joseph Gottwald ((1832-1916), wyświęcony w 1856) od 1856 w Grünhoff jako kapelan domowy, od 1860 opiekun sierocińca^[13], przez 54 lata posługiwał w Grünhoff, prowadził kronikę
• 1914 - ksiądz Arthur Gabiersch, założył Zgromadzenie Maryjne, Towarzystwo Różańcowe i przeprowadził pierwsze procesje Bożego Ciała na zewnątrz Klasztoru, regularnie posługiwał dla katolików w kościele w Resku, nauczał co miesiąc religii w Regenwalde, Geiglitz i Friedrichsgnade, zabiegał o zbudowanie kaplicy dla katolików w Resku^[14]
• 1918 - ksiądz dr Josef Jusek (zm. w 1960), jawny przeciwnik nazizmu
• 1928 - proboszczem i dyrektorem ośrodka został Ernst Daniel, studiował teologię we Wrocławiu, w 1941 został prorektorem w Szczecinie
• 1941 - ksiądz Wilhelm Book ((1901-1945), zesłany w 1945 na Sybir wraz z trudną do ustalenia liczbą osób dorosłych z terenu Powiatu Regenwalde, ocalałych dezerterów lub jeńców, osób podejrzanych o aktywną działalność w Werwolfie, NSDAP lub zajmujących kierownicze stanowiska w aparacie partyjnym lub administracyjnym^[15].

Historia Sióstr Przełożonych z Grünhoff

Lista Sióstr Przełożonych z Grünhoff^[16][17],:

• 1857-61, siostra Eugenie, Siostra Szkolna Notre Dame, dyplomowana nauczycielka, reguła zakonna ograniczała ją do nauczania tylko dziewcząt
• 1861-86, Maria Nepomucena Beck (zm. 1884), pierwsza Boromeuszka
• 1886-88, siostra Klara Kirschke
• 1888-1901, siostra Ursulina Greulich, muzyk
• 1901-06, siostra Alana Büssow (zm. 1906)
• 1906-14, siostra Ursulina Greulich (zm. 1914)
• 1915-21, siostra Nepomucena Kasper
• 1921-27, siostra Seraphica Braun
• 1933-34, siostra Carina Kiera
• 1934-41, siostra Leonardine Koberling
• 1941-42, siostra Clara Lammert
• 1942-45, siostra Olga Michalik, prowadziła dziennik

Statystyki dzieci i sióstr w Grünhoff

Liczba dzieci, sióstr, nauczycieli i innych osób w ośrodku zmieniała się następująco^[18][19][20]:

• 1857 - w ośrodku jest po otwarciu 4. dzieci, następnie 12, sióstr 2
• 1958 - w ośrodku jest 28 podopiecznych
• 1860 - liczba dzieci wzrosła do 31
• 1861 - w ośrodku są 3 zakonnice
• 1864 - po Wojnie duńskiej sierociniec przyjął dodatkowo 12 sierot po żołnierzach poległych w walce (z polecenia Królowej Augusty), jest 7 sióstr i 75 podopiecznych
• 1867 - jest 93 dzieci
• 1869 - w ośrodku 95 dzieci i młodzieży
• 1874 - 100 podopiecznych
• 1915 - 165 dzieci
• 1916 - są 22 zakonnice, 3 nauczycielki i 165 podopiecznych
• 1921`- 24 siostry, 5 nauczycielek 164 dzieci
• 1924 - w sierocińcu jest 193 dzieci
• 1938 - 24 siostry, 4-7 nauczycielek, 106 podopiecznych, 22 uczennic gospodarstwa domowego, 62 uczniów chłopców, 54 uczennic, 10 starców
• 1939 - do ośrodka skierowano dodatkowo 150-180 dzieci z NSV (Nationalsozialistische Volkswohlfahrt), mieli własną kadrę nauczycielską i pielęgniarską
• 1940 - zamknięto katolickie sierocińce w Stralsundzie i Greifswaldzie, a dzieci przeniesiono do Grünhoff
• 1941 - 36 sióstr
• 1944 - do Kołobrzegu wysłano 8-10 sióstr, część wróciła w 1945 do Grünhoff
• marzec 1945 - 15 sióstr, 6 dziewczyn, 25 starców i 2 rodziny, znaczną część dzieci ewakuowano tuż przed wkroczeniem Armii Czerwonej.

Księża i inne osoby współpracujące z Ludolphem von Beckedorffem, klasztorem lub Fundacją im. św. Alojzego Gonzagi

Księża i osoby współpracujące^[21]:

• bp Johann Michael von Sailer z Regensburga (1751—1832), w roku 1827 przyjął konwersję Ludolpha von Beckedorffa
• Heinrich Förster, biskup wrocławski, darczyńca kościoła
• Eduard Müller, inicjator utworzenia zakładu dla sierot w Grünhoff
• Od 1882 w szpitalu, III pokolenia reskich lekarzy z rodziny Arndt, wcześniej lekarz osobisty rodziny Beckedorff
• Ernst Daniel (1896—1975), dyrektor ośrodka, w latach 1928-1941 posługiwał w Grünhoff i okolicznych wsiach, odprawiał msze święte w języku polskim dla robotników przymusowych, autor tekstów w Heimatkreiskalender Kreis Regenwalde. Represjonowany przez gestapo, aresztowany w lutym 1943 roku i skazany na cztery lata więzienia^[22]
• dr Josef Stracke, w latach 1945-46 odprawiał msze, udzielał ślubów, chrzcił i święcił kościoły protestanckie na katolickie^[23][24]
• Paul Bartsch, msze dla Polaków
• Maria von Bismarck i Herbert Rudolf von Bismarck, Kościół Wyznający, darczyńcy
• dr Bernhard Steffen, Kościół Wyznający, superintendent, wysiedlony w 1946
• dr Ernst Jungklaus, pastor z Regenwalde
• Johannes Treichel, Łobez, superintendent, autor tekstów w Heimatkreiskalender Kreis Regenwalde o klasztorze.

Przypisy

Bibliografia

• Resko ecclesia
• Siegfried Hannemann, Das Kloster Grünhoff Klasztor St. Aloysiusstift

Linki zewnętrzne

• Zespół klasztorny na widokówce widokówka