Kleiner Panzerbefehlswagen
| ||
 (c) Bundesarchiv, Bild 101I-265-0006-31 / Moosdorf [Mossdorf] / CC-BY-SA 3.0 Kl Panzerbefehlswagen na podwoziu Panzer I Ausf. B, front wschodni, czerwiec 1941 | ||
| Dane podstawowe | ||
| Państwo |  III Rzesza | |
| Producent | Krupp-Grusonwerk AG (prototyp) Daimler-Benz AG | |
| Typ pojazdu | czołg dowodzenia | |
| Trakcja | gąsienicowa | |
| Załoga | 3 ludzi kierowca-mechanik, dowódca strzelec, radiotegrafista | |
| Historia | ||
| Prototypy | 1935 | |
| Produkcja | 1935–1938 | |
| Wycofanie | 1945 | |
| Egzemplarze | 16 szt. na podw. Kpfw I Ausf. A 184 szt. na podw. Kpfw I Ausf. B | |
| Dane techniczne | ||
| Silnik | 6-cylindrowy, gaźnikowy, chłodzony cieczą silnik rzędowy typu Maybach NL 38TR o pojemności 3791 cm³ i mocy 73,6 kW (100 KM) przy 3000 obr./min | |
| Transmisja | mechaniczna przekł. ZF Aphon FG 31 5 biegów do przodu, 1 wsteczny | |
| Poj. zb. paliwa | 146 l. | |
| Pancerz | spawany i nitowany z płyt walcowanych, stalowych, 6–13 mm, 6–19 mm (3 Kl B) | |
| Długość | 4,42 m | |
| Szerokość | 2,06 m | |
| Wysokość | 1,99 m | |
| Prześwit | 0,29 m | |
| Masa | 5,88 t (całkowita) | |
| Moc jedn. | 17 KM/t | |
| Nacisk jedn. | 0,43 kg/cm² | |
| Osiągi | ||
| Prędkość | maks. 40 km/h (na drodze), 12 km/h (w terenie) | |
| Zasięg | 170 km (na drodze) 115 km (w terenie) | |
| Pokonywanie przeszkód | ||
| Brody (głęb.) | 0,58 m | |
| Rowy (szer.) | 1,4 m | |
| Ściany (wys.) | 0,36 m | |
| Kąt podjazdu | 30° | |
| Przechył boczny | 58% | |
| Dane operacyjne | ||
| Uzbrojenie | ||
| 1 x karabin maszynowy MG 13 lub MG 34 kal. 7,92 mm (zapas amunicji – 900 szt.) | ||
| Wyposażenie | ||
| radiostacje Fu2 oraz Fu6 później Fu8 (wymieniono w kilkudziesięciu wozach) | ||
| Użytkownicy | ||
| Niemcy, Węgry, Hiszpania | ||
.jpeg)
Kleiner PzBfWg na podwoziu czołgu PzKpfw I Ausf. B
Kleiner Panzerbefehlswagen (Kl PzBfWg, Sd.Kfz. 265) – pierwszy niemiecki czołg dowodzenia zaprojektowany i zbudowany w okresie poprzedzającym II wojnę światową, a następnie używany bojowo w początkowym okresie wojny.
Historia
W celu zapewnienia właściwej koordynacji działań oddziałów pancernych, niemieckie władze wojskowe postanowiły zbudować nowy rodzaj pojazdu pancernego, przeznaczonego specjalnie do dowodzenia formacjami pancernymi na polu walki.
Projekt wozu wykonały w 1935 roku zakłady koncernu Kruppa, a pod koniec tegoż roku gotowy był już prototyp. Wóz wykonano na podwoziu czołgu Panzerkampfwagen I Ausf. A, otrzymał on oznaczenie 1 Kl A.
Szybko też przystąpiono do produkcji seryjnej, bo już w roku następnym. Produkowany pojazd otrzymał nazwę Kleiner Panzerbefehlswagen (Kl PzBfWg), wytwarzanie rozpoczęły zakłady Daimler-Benz. Ogółem wyprodukowano 200 wozów (według niektórych źródeł 190), z czego pierwszych 16 na podwoziu czołgu PzKpfw I Ausf. A (analogicznie, według niektórych źródeł jedynie 6), kolejne na podwoziu czołgu PzKpfw I Ausf. B. Druga wersja była wytwarzana w dwóch odmianach, 2 Kl B oraz 3 Kl B. Produkcję zakończono w roku 1938.
Konstrukcja
Czołg zamiast wieży posiadał specjalnie skonstruowaną nadbudowę w formie prostopadłościanu o nachylonych ścianach bocznych, stanowiącą pomieszczenie dla członków załogi, był o 25 cm. wyższy od typowego PzKpfw I. Dzięki temu uzyskano dodatkową przestrzeń dla dowódcy formacji pancernej, stolika do pracy z mapami oraz dodatkowej radiostacji FuG6 (czołgi PzKpfw I posiadały radiostację FuG2, mniejszego zasięgu, natomiast wóz dowodzenia obie). Wejście do czołgu znajdowało się po lewej stronie nadbudówki w postaci dwu-skrzydłowych drzwiczek ze szczeliną obserwacyjną w lewym skrzydle.
Pierwsze wozy nie posiadały uzbrojenia, natomiast odmiany 2 Kl B oraz 3 Kl B już tak, w postaci karabinu maszynowego MG 13 lub MG 34 zamontowanego na płycie przedniej nadbudowy, w jarzmie kulistym. Na czołgu montowano dodatkowo sporych rozmiarów antenę ramową (patrz zdjęcie).
Zastosowany w prototypie silnik Kruppa zamieniono na konstrukcję Maybacha, co zresztą tyczyło i pozostałych czołgów PzKpfw I produkowanych w tym okresie. Odmiana 3 Kl B różniła się od 2 Kl B nieco grubszym pancerzem (według niektórych źródeł, pancerz pogrubiono dopiero po walkach w Polsce[1]). Grubość pancerza wersji podstawowej przodu, boków oraz tyłu wynosiła 13 mm, góry 8 mm, a spodu 6 mm. Nachylenie płyt pancernych wynosiło od 20° (tył) do 25° (przód i boki). Pogrubiono pancerz przedni przez dodanie płyt pancernych grubości 15 mm na kadłubie i nadbudówce, a 12 mm na pochylonym pancerzu przednim[2].
Użycie bojowe
W latach 1936–1940 czołgi dowodzenia Kleiner Panzerbefehlswagen stanowiły podstawowe wyposażenie dywizji pancernych i lekkich, na wszystkich szczeblach, począwszy od kompanii, a na dywizji skończywszy, a także w samodzielnych batalionach pancernych.
Pierwszy chrzest bojowy czołgi dowodzenia przeszły podczas wojny domowej w Hiszpanii, gdzie parę z nich wchodziło w skład Legionu Condor (odmiana 1 Kl A). Czołgi Kl PzBfWg wzięły następnie udział w kampanii wrześniowej w 1939 roku, służąc praktycznie we wszystkich jednostkach pancernych Wehrmachtu. Po zakończeniu walk, nieznaną liczbę tych czołgów przebudowano na ambulanse pancerne – Sanitatskraftwagen I. Dalej, wozy w liczbie 96 szt. wzięły udział w kampanii francuskiej w 1940 roku, walcząc również na terenie Belgii i Holandii. Część czołgów brała następnie udział w walkach w Afryce Północnej i na Bałkanach w 1941 roku. Kl PzBfWg pojawiły się i w Operacji Barbarossa, były jednak stopniowo wypierane przez kolejne, silniejsze konstrukcje.
W 1942 roku zostały praktycznie wycofane z linii (w ostatnich miesiącach występowały jedynie na wyższych szczeblach dowodzenia), później służyły głównie jako wozy szkolne i w tej roli pozostały do końca wojny. Niewielką liczbę maszyn używały jednostki artylerii.
Kilka sztuk czołgów sprzedano lub przekazano armii hiszpańskiej gen. Francisco Franco (4-10). Nieznana też liczba Kl PzBfWg została sprzedana armii węgierskiej.
Zachowane egzemplarze
Do naszych czasów zachował się egzemplarz z 1. batalionu 21 Dywizji Pancernej, zdobyty w Afryce Północnej. Można go oglądać w muzeum czołgów w Dorset (Bovington Tank Museum) w Wielkiej Brytanii.
Przypisy
Bibliografia
- Zbigniew Lalak, Dariusz Jędrzejewski: Niemiecka broń pancerna 1939-1945, Wydawnictwo Lampart, Warszawa 1997, ISBN 83-86776-36-6.
- Igor Witkowski, Broń pancerna III Rzeszy, t. 2, Warszawa: Wydawnictwo WIS-2, 2008, ISBN 978-83-88259-43-2, OCLC 297769965.
- Mariusz Skotnicki: Sd. Kfz. 265 Pierwszy czołg dowodzenia Wehrmachtu, „Poligon”, nr 4/2008, ISSN 1895-3344, INDEX 210455
- Grzegorz Jasiński: Narodziny hiszpańskiej broni pancernej (cz. III), „Poligon”, nr 3/2009, ISSN 1895-3344, INDEX 210455
- Peter Chamberlain, Hilary L. Doyle (red. tech. Thomas L. Jentz): Encyclopedia of German tanks of World War Two, Weidenfeld & Nicolson, Londyn 1993, ISBN 18-54092-14-6.
- Wrzesień 1939 numer 4 – Sdkfz 265 Panzerbefehlswagen
Linki zewnętrzne
- SdKfz 265 Kleine Panzerbefehlswagen (KlPzBfWg), czolgiem.com [zarchiwizowane z adresu 2010-11-21].
- Panzerkampfwagen I, Achtung Panzer! [zarchiwizowane z adresu 2016-03-13] (ang.).
- Kleine Panzerbefehlswagen, American Fighting Vehicle Database [zarchiwizowane z adresu 2013-01-10] (ang.).
- Kleiner Panzerbefehlswagen, Tanks of World War II [zarchiwizowane z adresu 2014-07-28] (ang.).
- Germany’s Kleine Panzerbefehlswagen, SdKfz 265, wwiivehicles.com [zarchiwizowane z adresu 2013-03-13] (ang.).
Media użyte na tej stronie
.svg)
.svg)
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Autor: Hohum, Licencja: CC BY 3.0
Panzer-Befehlswagen I Ausf B at the Bovington Tank Museum
Autor: Spike78, Licencja: CC BY-SA 3.0
PanzerBefehlsWagen I B (3D model, isometric view)
(c) Bundesarchiv, Bild 101I-265-0006-31 / Moosdorf [Mossdorf] / CC-BY-SA 3.0