Klemens Smolatycz
| Metropolita kijowski | |
| Kraj działania | Ruś Kijowska |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
| Metropolita kijowski | |
| Okres sprawowania | 1147–1154 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Śluby zakonne | przed 1147 |
| Chirotonia biskupia | 1147 |
Klemens – metropolita kijowski w latach 1147–1154.
Życiorys
Przydomek Smolatycz odnosi się do pochodzenia hierarchy (ze Smoleńska), lub do imienia jego ojca. Klemens był drugim, po urzędującym w połowie XI w. Hilarionie, metropolitą kijowskim pochodzenia ruskiego, nie zaś przybyłym z Bizancjum Grekiem. Jego wyboru dokonał, na życzenie wielkiego księcia kijowskiego Izjasława II, sobór biskupów ruskich, sześcioma głosami przeciwko trzem[1]. Intronizacja Klemensa odbyła się w soborze Mądrości Bożej w Kijowie 27 lipca 1147[1]. Przed wyborem na metropolitę był najprawdopodobniej pustelnikiem-schimnichem[1].
Iziasław II postanowił doprowadzić do objęcia urzędu metropolity kijowskiego przez posłusznego jego polityce Rusina, nie chcąc dopuścić do pojawienia się w Kijowie nowego metropolity-Greka, który podobnie jak urzędujący do 1145 Michał II aktywnie włączałby się w politykę państwa. Przeprowadzenie elekcji, wbrew zasadzie nominowania metropolity przez patriarchę Konstantynopola, było możliwe dzięki wakatowi na katedrze patriarszej[1]. Patriarcha Konstantynopola nigdy nie potwierdził ważności wyboru Klemensa[2].
Klemens Smolatycz był człowiekiem dobrze wykształconym (znał język grecki) i jego wybór został pozytywnie przyjęty przez duchowieństwo ruskie[1]. Jednak jego poparcie polityczne dla Iziasława doprowadziło do utraty przezeń kontroli nad eparchiami znajdującymi się w granicach metropolii kijowskiej, ale poza władzą wielkiego księcia kijowskiego. Przeciwko Klemensowi wystąpił książę Jerzy Dołgoruki oraz biskup nowogrodzki Nifont[1]. W sierpniu 1149 metropolita był zmuszony wyjechać z Kijowa razem z Iziasławem. Wrócił do stolicy dwa lata później, by zostać ostatecznie pozbawionym katedry po śmierci Iziasława w 1154[1]. Został wówczas biskupem włodzimiersko-wołyńskim[2]. W 1158 trzykrotnie służył w soborze Mądrości Bożej w Kijowie[1]. Po powołaniu nowego metropolity – Greka Konstantego I w 1155, na prośbę Jerzego Dołgorukiego, Klemens Smolatycz został obłożony anatemą, a wyświęceni przez niego biskupi pozbawieni katedr. We Włodzimierzu nie uznano tej decyzji i hierarcha nadal pozostawał tam biskupem ordynariuszem[1].
Chcąc zakończyć spór w metropolii kijowskiej, w 1159 nowy wielki książę kijowski Rościsław I Michał poprosił patriarchę Konstantynopola o przysłanie na Rus nowego hierarchy w miejsce rywalizujących Klemensa i Konstantego. W efekcie w 1161 urząd objął metropolita Teodor. Po jego śmierci w 1163 Rościsław starał się o uznanie praw Klemensa do godności metropolity, jednak patriarcha Konstantynopola wyznaczył na wakującą katedrę Greka Jana IV[1].
Latopisy ruskie podkreślają wysoki poziom wykształcenia Klemensa[3], był on znakomitym kaznodzieją[2]. Określany był przydomkiem „filozof”, co sugerowałoby ukończenie przez niego wyższej szkoły w Bizancjum. Metropolita doskonale znał prawosławne prawo kanoniczne, zasady retoryki[1], być może również dorobek filozofów greckich i Homera (choć mógł poznać go jedynie jego najpopularniejsze fragmenty cytowane w innych dziełach)[3].
Najbardziej znanym dziełem pisanym metropolity Klemensa jest List do prezbitera Fomy, w którym dokonuje on symbolicznego wyjaśnienia treści Pisma Świętego, demonstrując swoją znajomość filozofii greckiej i dzieł Homera[2]. Duchownemu przypisuje się również autorstwo Pouczenia o miłości i kazania na Niedzielę Seropustną[3].
Data śmierci Klemensa Smolatycza nie jest znana. Funkcjonująca data 1164 nie ma źródłowego potwierdzenia[1].