Kleome

Kleome
Ilustracja
Cleome anomala
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządróżopodobne
Rządkapustowce
RodzinaCleomaceae
Rodzajkleome
Nazwa systematyczna
Cleome L.
Sp. Pl. 671. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny

C. ornithopodioides L.[3]

Kleome (Cleome L.) – rodzaj roślin zielnych lub drewniejących bylin z rodziny Cleomaceae. W przeszłości i w niektórych współczesnych ujęciach do rodzaju tego zaliczanych było od około 75[4], przez ponad 120[5] do ponad 200 gatunków[6]. Po rewizji taksonomicznej w 2007 pozostawiono w nim około 20 gatunków, pozostałe przenosząc do rodzajów Arivela, Cleoserrata, Gynandropsis i Tarenaya[7]. Rośliny te występują głównie w strefie ciepłego klimatu, z największym zróżnicowaniem w południowo-zachodniej Azji[7]. W południowej Europie występują dwa gatunki. Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne[4], najszerzej rozpowszechniona w uprawie jest zaliczana tu tradycyjnie kleome ciernista (C. hassleriana)[5] (po rewizji taksonomicznej Tarenaya hassleriana (Chodat) H. H. Iltis)[8].

Morfologia

Cleome hirta
Cleome arborea
Tradycyjnie zaliczana tu kleome ciernista przeniesiona została do rodzaju Tarenaya
Pokrój
Rośliny roczne, dwuletnie, byliny, czasem drewniejące u nasady, a nawet krzewy. Pędy prosto wzniesione, do 2 m wysokości[4], zwykle słabo rozgałęzione[9]. Pędy gładkie lub owłosione, także gruczołowato[7][9].
Liście
Skrętoległe, pojedyncze do dłoniasto złożonych (listki zwykle w liczbie 3, 5 lub 7, rzadko do 11[9][5])[4][7]. Osadzone na ogonku krótkim lub długim[7]. U niektórych gatunków obecne są przylistki[9].
Kwiaty
Zebrane w szczytowe grona, czasem wyrastają z kątów górnych liści. Grona wydłużone lub spłaszczone u szczytu[7]. Działki kielicha 4, zwykle zrośnięte u nasady, trwałe lub odpadające po przekwitnieniu[10]. Płatki 4, nierówne, zwężone u nasady, barwy czerwonej, różowej, żółtej lub białej. Pręcików jest 6, rzadziej 4 do 12, czasem z prątniczkami[10], są dłuższe od płatków korony i wygięte. Zalążnia górna, osadzona jest na długim gynoforze (wydłużonym dnie kwiatowym). Powstaje z dwóch owocolistków i zwieńczona jest siedzącym znamieniem, czasem osadzonym na krótkiej szyjce[4].
Owoce
Torebki jednokomorowe, wielonasienne, zwykle zwisające[4]. W czasie owocowania kwiatostan się wydłuża[7].

Biologia i ekologia

Rośliny zapylane są przez owady, głównie błonkoskrzydłe i motyle. Rośliny z tego rodzaju występują na stepach i murawach, na terenach skalistych[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Rodzaj z rodziny Cleomaceae z rzędu kapustowców (Brassicales).

Wykaz gatunków (w wąskim ujęciu według GRIN[8])
  • Cleome anomala Kunth
  • Cleome arborea Kunth
  • Cleome chilensis DC.
  • Cleome glabra Taub. ex Glaz.
  • Cleome hirta (Klotzsch) Oliv.
  • Cleome lechleri Eichler
  • Cleome ornithopodioides L.
  • Cleome parviflora Kunth
  • Cleome rubella Burch.
  • Cleome rutidosperma DC.
  • Cleome stylosa Eichler
  • Cleome titubans Speg.
  • Cleome viridiflora Schreb.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. ↑ Cleome. W: Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2015-07-16].
  4. ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 161. ISBN 0-333-74890-5.
  5. ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 238, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  6. ↑ Cleome. W: The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2015-07-16].
  7. ↑ a b c d e f g Cleome Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-07-16].
  8. ↑ a b Species Records of Cleome. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2015-07-16].
  9. ↑ a b c d Cleome Linnaeus. W: Flora of America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-07-16].
  10. ↑ a b S.M.H. Jafri: Cleome L.. W: Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-07-16].

Media użyte na tej stronie

Cleome anomala (14727034065).jpg
Autor: Dick Culbert from Gibsons, B.C., Canada, Licencja: CC BY 2.0
Native to the mountains of Colombia and Ecuador. Photo from east of Quito, where it is known as Garcita, or by the indigenous name of Chunkayuyu. In context at www.dixpix.ca/meso_america/Flora/mixed/index.html
Cleome hirta flower.jpg
Autor: Ton Rulkens from Mozambique, Licencja: CC BY-SA 2.0
Cleome hirta
Cleome spinosa and Mt.Aso.jpg
Autor: Miya.m, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cleome spinosa and Mt.Aso Kyusyu Japan