Kleszczele

Kleszczele

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy
Herb
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	hajnowski
Gmina	Kleszczele
Data założenia	XV wiek
Prawa miejskie	1523–1950, 1993
Burmistrz	Aleksander Sielicki
Powierzchnia	46,71 km²
Populacja (01.01.2018) • liczba ludności • gęstość	1297[1] 28 os./km²
Strefa numeracyjna	+ 48 (85)
Kod pocztowy	17-250
Tablice rejestracyjne	BHA
Położenie na mapie gminy Kleszczele Kleszczele
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kleszczele
Położenie na mapie województwa podlaskiego Kleszczele
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego Kleszczele
52°34′27″N 23°19′33″E/52,574167 23,325833
TERC (TERYT)	2005074
SIMC	0031727
Urząd miejski ul. 1 Maja 4, 17-250 Kleszczele
Strona internetowa
BIP

Kleszczele (biał. Кляшчэлi, Klaszczeli) – miasto w Polsce w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, nad rzeką Nurzec, położone przy granicy z Białorusią. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kleszczele. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 66 oraz dwie drogi wojewódzkie: 685 i 693. Poprzez połączenia drogowe Kleszczele skomunikowane są z Białymstokiem, Hajnówką i Siemiatyczami, a poprzez linię kolejową (istnieje tu stacja kolejowa) z Białymstokiem i Brześciem.

Historia

Pomnik króla Zygmunta I Starego

Kleszczele założono z rozkazu króla Zygmunta I Starego przez kanclerza i wojewodę wileńskiego Mikołaja Radziwiłła. Było miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[2], w starostwie kleszczelowskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku^[3].

Kalendarium

• 1506 – pierwsze prawo lokacyjne
• 1525 – lokacja miasta królewskiego na prawie chełmińskim^[4]
• 1544 – zbudowano kościół uposażony przez królową Bonę
• 1560 – pierwsza wzmianka o parafialnych prawosławnych cerkwiach św. Mikołaja i św. Jerzego; obydwie prawdopodobnie istniały już w momencie nadania Kleszczelom praw miejskich^[5]
• 1566 – miasto liczy 385 domów i zamieszkuje około 2310 osób
• 1581 – Królowa Anna pozwoliła mieszczanom wybudować na rynku ratusz z szynkiem, wagą i postrzygalnią. W drugim przywileju nadała pieczęć i herb – baranek z chorągiewką i łacińskim napisem: Sygillum Civitatis Kleszczeleeviensis.
• 1631 – ratusz w Kleszczelach spłonął
• 1633 – cerkwie w Kleszczelach de facto przyjęły unię, siłą odebrane prawosławnym przez unickich duchownych przy pomocy starosty^[6]
• 1648 - pod miastem zwołano podlaskie pospolite ruszenie^[7]
• 1659 – w czasie wojny z Carstwem Rosyjskim miasto zniszczone przez wojska rosyjskie
• lata 70. XVII wieku – po wojnach miasto zamieszkuje tylko około 200 osób
• 1777 – odbudowane miasto spłonęło w wyniku wielkiego pożaru po którym zostało tylko 13 domów.
• 1795 – miasto znalazło się pod administracją zaboru pruskiego
• 1807 – miasto znalazło się pod administracją zaboru rosyjskiego w powiecie bielskim obwodu białostockiego
• 1839 – synod połocki: parafie unickie w Kleszczelach zostają włączone do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego
• 1843 – 1915 likwidacja obwodu białostockiego i włączenie miasta do powiatu bielskiego w guberni grodzieńskiej
• 1915 – miasto pod okupacją niemiecką (w wyniku działań wojennych)
• 1919 – w granicach II Rzeczypospolitej, powiat bielski w województwie białostockim
• 1925 – Powstała Ochotnicza Straż Pożarna w Kleszczelach
• 1939 – we wrześniu początkowo okupacja niemiecka po czym przekazanie miasta ZSRR
• 1939-1941 – w składzie Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, rejon kleszczelowski w obwodzie brzeskim
• 1941-1944 – okupacja niemiecka (czerwiec 1941 – lipiec 1944), powiat bielski w okręgu białostockim
• 20 lipca 1944 roku Kleszczele zostały zajęte przez oddziały 65 Armii I Frontu Białoruskiego pod dowództwem gen. Pawła Batowa.
• 23 lipca 1944 miasto zostało zajęte przez niemiecką 4 i 8 kompanię czołgów 5 ppanc SS Wiking, gdzie na moście doszło do spotkania dowódcy I/5 ppanc hauptsturmfuhrer Saumenichta z dowódcą 4 Dywizji Pancernej generałem Clemensem Betzelem.
• 1944 – w granicach Polski, powiat bielski w województwie białostockim
• 1948 – powołano do życia Kasę Spółdzielczą przemianowaną w późniejszych latach na Bank Spółdzielczy.
• 1948 – powstało Koło Łowieckie „Cietrzew” w Kleszczelach
• W latach 1948–1950 stacjonował tu sztab 19 batalionu Ochrony Pogranicza.
• 1950 – utrata praw miejskich
• 1956 – powstał Państwowy Ośrodek Maszynowy, Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”, Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Spółdzielnia Chemiczna „Betesca”
• 1983 – Powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne
• 1 października 1993 – odzyskanie praw miejskich
• 1997 – Pierwsze Dni Kleszczel
• 1999 – odsłonięcie pomnika króla Zygmunta I Starego
• 14 września 2002 – uroczyste otwarcie zbiornika wodnego w Repczycach
• 2004 – nad miastem przechodzi huragan niszcząc kilka ulic

Demografia

W 1878 roku Kleszczele liczyły 1750 mieszkańców, z których 807 było wyznania prawosławnego, 518 katolickiego, 435 mojżeszowego^[8].

Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Kleszczelach mieszkało 1452 osób w 321 domach, 911 podało narodowość polską, 349 – białoruską, 147 – żydowską, 45 – rosyjską^[9]. 621 osób było wyznania mojżeszowego, 567 wyznania prawosławnego, 263 wyznania rzymskokatolickiego i 1 bezwyznaniowiec^[9].

Według danych z 1 stycznia 2018 miasto zamieszkiwało 1297 mieszkańców^[1].

• Piramida wieku mieszkańców Kleszczel w 2014 roku^[10].

Zabytki

Zabytkowy budynek dworca w Kleszczelach

• układ przestrzenny, XVI wiek (nr rej.: 455 z 6 sierpnia 1979)
• cerkiew pw. św. Mikołaja z 1709 (pierwotnie dzwonnica unicka), przeb. w XIX wieku, drewniana (nr rej. 157 (163) z 16 września 1959)
• cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy (parafialna), ok. 1870 (nr rej.: 695 z 11 marca 1988)
• kościół rzymskokatolicki pw. św. Zygmunta Burgundzkiego, 1907-1910 (nr rej.: 696 z 11 marca 1988)
• dworzec kolejowy, ok. 1900 (nr rej.: 672 z 21 grudnia 1987)
• cmentarz prawosławny
• cmentarz żydowski

Zabytki nieistniejące:

• Stara Synagoga (spłonęła w 1881, obecnie nie istnieje)
• synagoga (rozebrana w 1941 r., obecnie nie istnieje)

Sport

W mieście działa klub piłki nożnej, Orzeł Kleszczele, grający w A klasie.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół pw. św. Zygmunta Burgundzkiego

Na terenie Kleszczel działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia św. Zygmunta
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny:
  • parafia Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy
• Kościół Chrześcijan Baptystów:
  • zbór w Kleszczelach
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Kleszczele (Sala Królestwa ul. Sosnowa 7)^[11]

Inne

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne Kleszczele^[12]. W 1993 po przekształceniu jako Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa Kleszczele^[13]. Po prywatyzacji jako gospodarstwo indywidualne Zenon Żwirowski^[14].

Zobacz też

• Starostwo kleszczelowskie

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Kleszczele, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 135 .