Klikuszowa

Artykuł

49.5230000°N 19.9853000°E

- błąd

0 m

WD

49°32'N, 19°55'E, 49°31'9.48"N, 19°59'5.64"E

- błąd

19388 m

Odległość

756 m

Klikuszowa
wieś
Ilustracja
Kościół w Klikuszowej
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

nowotarski

Gmina

Nowy Targ

Liczba ludności (2022)

1572[1]

Strefa numeracyjna

18

Kod pocztowy

34-404[2]

Tablice rejestracyjne

KNT

SIMC

0457231

Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowy Targ
Mapa konturowa gminy wiejskiej Nowy Targ, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Klikuszowa”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Klikuszowa”
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego
Mapa konturowa powiatu nowotarskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Klikuszowa”
Ziemia49°31′22,8000″N 19°59′07,0800″E/49,523000 19,985300

Klikuszowawieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Nowy Targ.

Wieś królewska Klukoszowa, położona w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sądeckim województwa krakowskiego, należała do tenuty nowotarskiej[3]. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Klikuszowa. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Położenie geograficzne

Przez miejscowość przechodzi łącząca Kraków z Zakopanem droga krajowa nr 47, będąca częścią Zakopianki. Miejscowość ta jest położona u podnóża Turbacza, najwyższego szczytu pasma Gorców[4].

Opis miejscowości

Liczba mieszkańców wynosi ok. 1400 osób. Na terenie miejscowości znajduje się kopalnia odkrywkowa surowców drogowych. Parafia rzymskokatolicka w Klikuszowej pod wezwaniem św. Marcina powstała w 1343 roku. Jej obszar został wydzielony z parafii w Nowym Targu. Od 1786 roku istnieją i są przechowywane księgi parafialne. Obecnie parafia obejmuje zasięgiem Klikuszową i kilka sąsiednich wsi (Lasek, Obidowa, Trute, Morawczyna). Kościół parafialny wybudowano w latach 1878–1889[5].

Historia

Powstanie wsi datuje się przed rokiem 1350, kiedy to po raz pierwszy wzmiankowano ją w wykazach świętopietrza. W 1389 roku osada została przeniesiona przez króla Władysława Jagiełło na prawo magdeburskie. Lokacja na 60 łanach powierzona została Henrykowi z Klikuszowej, który otrzymał sołectwo z 4 łanami, prawo do karczmy, młyna, kramu szewskiego i jatki rzeźniczej oraz prawo dochodu 1/6 z czynszów i 1/3 z kar[6]. Sołectwo przez trzy stulecia dzierżyli przedstawiciele rodu zasadźcy Henryka wzmiankowanin pod nazwiskami Klikuszowscy, Czerwińscy lub Miętusowie.

W XVI wieku wieś zamieszkiwało kilkudziesiąt osób . W 1564 r. wzmiankowanych jest 33 kmieci osiadłych, z których 21 płaci czynsz, „jako który wiele wykopał” oraz 12 kmieci nowych osiadających na surowym korzeniu korzysta z wolnizny. W owym roku wyliczono stado owiec na 920 sztuk [6].

W 1624 roku dzierżawę nad nowotoarszczyną przejął Mikołaj Komorowski, przeciw któremy w 1630 roku górale wraz z jendym z przywódców, klikuszowianinem Piotrem Czerwińskim dokonali buntu.

W 1750 roku Czerwińscy utracili sołectwo na rzecz krakowskiej rodziny Soldadinich[7]. W 1770 roku po zajęciu przez Austrię starostwa nowotarskiego w Klikuszowej wyznaczono przejście graniczne polsko-węgierskie[8].

W 1819 roku Klikuszową i kilka innych wsi zakupił Sebastian Stadnicki. Później jako właściciele notowani byli Leon Stadnicki, Konrad Fihauser i Józef Silberschütz, który po 1880 roku stopniowo wyprzedał dobra klikuszowskie okolicznym chłopom. Dwie wielkie powodzie – w 1893 i 1907 roku przyniosły wielkie zniszczenia we wsi.

W dwudziestoleciu międzywojennym w osadzie działały aż trzy sklepy, tartak, Spółka Oszczędności i Pożyczek, a od 1923 roku Ochotnicza Straż Pożarna[7].

Podczas drugiej wojny światowej wielu mieszkańców brało udział w konspiracji. Na terenie wsi niemieckie władze okupacyjne przeprowadziły kilka egzekucji.13 września 1939 rozstrzelano m.in. mieszkańców Szaflar: Stanisława Łukaszczyka ps. "Maćków", Józefa Waksmundzkiego ps. "Buławski" za rzekome posiadanie broni [9].

W okresie PRL, w 1959 roku przeprowadzono elektryfikację miejscowości.

Od lat 60. XX wieku w Klikuszowej działa kamieniołom, w którym wydobywany jest piaskowiec magurski. Obecnie kamieniołom należy do Kopalni Odkrywkowej Surowców Drogowych w Rudawie (własność francuskiej spółki Lafarge Kruszywa).

Z historią wsi ściśle związana jest historia kościoła pod wezwaniem św. Marcina., kótry w XVI w., najprawdopodobniej między 1526 a 1539 rokiem stał się kościołem filialnym parafii św. Katarzyny w Nowym Targu. W 1727 roku powódź zniszczyła konstrukcję klikuszowskiej świątyni. W 1753 roku przedstawiciel dawnej rodziny sołtysiej ufundował w Klikuszowej nowy kościół, a w 1766 roku we wsi utworzono ekspozyturę nowotarskiej parafii św. Katarzyny. W okresie od 1878 do 1889 roku wybudowano nowy, murowany kościół. [7]

Ludzie związani z Klikuszową

Ks. Władysław Czencz SJ (ur. 1850 w Klikuszowej, zm. 1922 w Wilnie) - działacz związkowy i publicysta, pseudonimem „Bartłomiej Kropidło", powołał do życia chrześcijańska spółkę handlową W Nowym Sączu, a w 1914 r. w Krakowie Stowarzyszenie Pomocnic Handlowych[10].

Gustaw Fihauser-Mieczowski (ur. 1874 w Klikuszowej, zm. 1938 w Chorzowie) – jezuita, autor polskiego tekstu pieśni „My chcemy Boga”. Dziennikarz, pisarz, nauczyciel Gimnazjum Klasycznego w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów).

Jan Kuroś (ur. 1897 w Klikuszowej, zginął w 1923 r. w wypadku pod Będzinem) - lotnik służący w armii austro-węgierskiej, a później w lotnictwie polskim w stopniu por. pil. w 14-tej Eskadrze Wywiadowczej[11]

Przypisy

  1. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 481 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 97.
  4. Gorce. Mapa turystyczna 1:50 000. Kraków: Compass, 2007. ISBN 978-83-89165-39-8.
  5. Klikuszowa - Kościół p.w.św Marcina - Podhalanka.pl, podhalanka.pl [dostęp 2021-11-14].
  6. a b Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, www.slownik.ihpan.edu.pl [dostęp 2022-04-18].
  7. a b c Emilia Karpacz, Klikuszowa, [w:] Sakralne Dziedzictwo Małopolski, 2022.
  8. Gorczański Park Narodowy, www.gorczanskipark.pl [dostęp 2022-04-18].
  9. War graves in Malopolska, grobywojenne.malopolska.uw.gov.pl [dostęp 2022-04-18].
  10. Robert Lisowski, SYLWETKI JEZUICKICH DZIAŁACZY SPOŁECZNYCH li POŁOWY XIX WIEKU, „Almanach Sądecki”, 41 (4), Katolickie Stowarzyszenie "Civitas Christiana" oddz. w Nowym Sączu, 2002, s. 68-69.
  11. Niebieska Eskadra, niebieskaeskadra.pl [dostęp 2022-04-18].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Klikuszowa kościół G 32.1.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół w Klikuszowej