Klimontów

Klimontów
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Kolegiata św. Józefa
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

sandomierski

Gmina

Klimontów

Prawa miejskie

1604–1870, 2020

Burmistrz

Marek Goździewski

Powierzchnia

4,7 km2 km²

Populacja (31.12.2021)
• liczba ludności
• gęstość


1862[1]
399,6 os./km²

Strefa numeracyjna

15

Kod pocztowy

27-640

Tablice rejestracyjne

TSA

Położenie na mapie gminy Klimontów
Mapa konturowa gminy Klimontów, w centrum znajduje się punkt z opisem „Klimontów”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Klimontów”
Położenie na mapie powiatu sandomierskiego
Mapa konturowa powiatu sandomierskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Klimontów”
Ziemia50°39′23″N 21°27′10″E/50,656389 21,452778
TERC (TERYT)

2609034

SIMC

0795933

Strona internetowa
Kościół i klasztor podominikański

Klimontówmiasto w Polsce położone w województwie świętokrzyskim, w powiecie sandomierskim, na Wyżynie Sandomierskiej, około 30 km na zachód od Sandomierza. Siedziba gminy Klimontów.

Klimontów uzyskał lokację miejską w 1604 roku, zdegradowany ukazem carskim w 1870 roku[2] do rangi osady, od 1 stycznia 2020 r. ponownie miasto[3].

W latach 1975–1998 miejscowość należała do województwa tarnobrzeskiego.

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 9 z Radomia do Rzeszowa, a także droga wojewódzka nr 758.

Klimontów znajduje się na Małopolskiej Drodze św. Jakuba.

Historia

Wieś Klimontów powstała w połowie XIII w. Znajdowała się na terenie współczesnej miejscowości Górki. Obok niej, na gruntach wsi Ramuntowice (lub Ramułtowice) powstało miasto. Założył je na mocy królewskiego przywileju Jan Zbigniew Ossoliński 2 stycznia 1604 roku[4].

W 1611 r. miasto otrzymało przywilej na 3 jarmarki w roku oraz 2 targi w tygodniu. W 1613, w Klimontowie wzniesiono klasztor dominikanów, a w latach 1643–1646 kolegiatę z fundacji Jerzego Ossolińskiego. Miasto było ośrodkiem dóbr złożonych z 9 folwarków.

W 1663 r. Klimontów miał 24 domy i 530 mieszkańców (w tym 129 Żydów). W 1827 r. było tu 118 domów i 1314 mieszkańców. Miejscowa ludność poza rolnictwem zajmowała się wyrobem sukna. W drugiej połowie XVIII w. powstała tu manufaktura sukiennicza.

W czasie powstania listopadowego w Klimontowie sformowano batalion 12 Pułku Piechoty Liniowej.

Klimontów utracił prawa miejskie w 1870 roku na mocy ukazu carskiego[5].

W 1901 urodził się tu poeta Bruno Jasieński. Od 2002 roku każdego lata w Klimontowie odbywa się poświęcony pisarzowi festiwal Brunonalia.

W czasie I wojny światowej, w latach 1914–1915 w okolicy Klimontowa toczyły się krwawe walki pomiędzy wojskami austriackimi (m.in. cieszyński pułk landswehry), a rosyjskimi. Kwatera poległych żołnierzy austriackich zachowała się do dziś na cmentarzu parafialnym.

W 1921 osada miała około 6000 mieszkańców, a w 1939 – 4500.

W czerwcu 1942 Niemcy utworzyli w Klimontowie getto dla ludności żydowskiej[6]. Przebyli w nim Żydzi z Klimontowa, innych miejscowości powiatu sandomierskiego oraz ok. 200 Żydów z Wiednia[6]. Podczas likwidacji getta w październiku-listopadzie 1942 ok. 4 tys. osób wywieziono do obozu zagłady w Treblince, 300 do getta w Sandomierzu, a ok. 100 niezdolnych do transportu zamordowano na miejscu[6].

Po zagładzie ludności żydowskiej, w 1946 liczba mieszkańców Klimontowa zmniejszyła się do 2200.

W dniu 16 kwietnia 1945 roku w domu przy ulicy Sandomierskiej zamordowano Abrama Złotnickiego, Rywkę Pęczyn, Chila Ledermana, Szmuela Ledermana, Chila Gotliba, Chaskiela Grosfelda. W wyniku mordu Józef Batorski pseudonim „Orzech” został skazany na karę śmierci, natomiast pozostałych oskarżonych uniewinniono. W latach 60. XX wieku do winy przyznał się także Włodzimierz Gadulski, którego skazano na 11 lat więzienia[7].

Administracja

Klimontów jest członkiem Unii Miasteczek Polskich[8].

Zabytki

Rynek w Klimontowie
Synagoga w Klimontowie
Cmentarz w Klimontowie. Na pierwszym planie groby żołnierzy z I wojny światowej, na drugim żołnierzy sowieckich poległych w walkach na przyczółku baranowsko-sandomierskim.
Widok kościoła parafialnego sprzed 1911 r.
  • Układ urbanistyczny miasta, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.676 z 22.05.1984)[9].
  • Zespół kościoła kolegiackiego (nr rej.: A.677/1-4 z 10.01.1966, z 1.03.1967 z 14.06.1977)[9]:
    • barokowa kolegiata pw. św. Józefa, fundacji Jerzego Ossolińskiego, wybudowana w latach 1643–1650,
    • brama na cmentarz kościelny z końca XVIII w.,
    • kapliczka św. Józefa przed kościołem z II połowy XVIII w.,
    • plebania z połowy XVIII w., przebudowana w 1890 r.
  • Synagoga z 1851 r. (nr rej.: A.680 z 1.03.1967 i z 14.06.1977)[9].
  • Zespół klasztorny dominikanów (nr rej.: A.678/1-3 z 3.03.1972 i z 14.06.1977)[9]:
    • kościół pw. NMP i św. Jacka, wybudowany w latach 1617–1620,
    • klasztor dominikanów z 1620 r., przebudowywany w XVIII i XIX – XX w.,
    • ogrodzenie murowane terenu klasztornego z bramą z XVII – XVIII w.
  • Cmentarz rzymskokatolicki z 1843 r. (nr rej.: A.679 z 13.06.1988)[9].
  • Zabudowa rynku (nr rej.: A.681 z 30.05.1972 oraz 109/A z 28.07.1982)[9].

Turystyka

Przez miasto przechodzi szlak turystyczny zielony zielony szlak turystyczny z Chańczy do Pielaszowa, szlak turystyczny czerwony czerwony szlak turystyczny z Gołoszyc do Piotrowic oraz szlak rowerowy zielony zielony szlak rowerowy z Sandomierza do Ujazdu.

Osoby związane z Klimontowem

Zobacz też

Przypisy

  1. GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-12-17].
  2. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 40-41.
  3. Dz.U. z 2019 r. poz. 0
  4. Klimontów 2, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 150.
  5. Postanowienie z 21 kwietnia (3 maja) 1870, ogłoszone 16 (28) sierpnia 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 242, s. 167)
  6. a b c Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 232. ISBN 83-01-00065-1.
  7. Sumienie miasteczka K. Jak mordowano Żydów po wojnie, „Wyborcza” [dostęp 2017-05-10] (pol.).
  8. Członkowie. Unia Miasteczek Polskich. [dostęp 2016-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-20)]. (pol.).
  9. a b c d e f Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021, s. 51 [dostęp 2016-01-11].

Bibliografia

  • Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965–1967
  • Eugeniusz Niebelski, W dobrach Ossolińskich – Klimontów i okolice

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Świętokrzyskie Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Świętokrzyskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 51.4 N
  • S: 50.1N
  • W: 19.6 E
  • E: 22 E
Sandomierz County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Sandomierz County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 50.90 N
  • S: 50.50 N
  • W: 21.33 E
  • E: 21.88 E
POL Szlak zielony.svg
Zielony szlak turystyczny.
POL Szlak czerwony.svg
Czerwony szlak turystyczny.
Szlak rowerowy zielony.svg
Zielony szlak rowerowy
Klimontów kościół parafialny 3.jpg
Autor: Krkpr, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kolegiata św. Józefa w Klimontowie
Cmentarz w Klimontowie. Na pierwszym planie groby żołnierzy z I wojny światowej, na drugim żołnierzy armii radzieckiej poległych w walkach na przyczółku baranowsko-sandomierskim.jpg
Autor: Pesell, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz w Klimontowie. Na pierwszym planie groby żołnierzy z I wojny światowej, na drugim żołnierzy armii radzieckiej poległych w walkach na przyczółku baranowsko-sandomierskim.
Kościół Najświętszej Maryi Panny i św. Jacka w Klimontowie - 20160328 3908.jpg
Autor: Jakub Hałun, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół Najświętszej Maryi Panny i św. Jacka w Klimontowie
Klimontów Zabudowa rynku 01.jpg
Autor: Agnieszka Kwiecień, Nova, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zabytkowa zabudowa rynku w Klimontowie, w powiecie sandomierskim, Polska.
Miasto prywatne Klimontow i jego koscioly 1911 (87554792).jpg
Adres wydawniczy: [Sandomierz : s.n.], dr. 1911 (Sandomierz : W. Byrzyński)
Opis fizyczny: [2], LXII, 208, [2] s., [3] k. fot. ; 24 cm
Klimontów Synagoga 2011 02.jpg
Autor: Agnieszka Kwiecień, Nova, Licencja: CC BY-SA 3.0
Synagoga w Klimontowie w 2011 r. Zabytek prawnie chroniony.