Klon wytworny

Klon wytworny

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	mydleńcowate
Rodzaj	klon
Gatunek	klon wytworny
Nazwa systematyczna
Acer elegantulum W.P.Fang & P.L.Chiu Acta Phytotax. Sin. 17(1): 76. 1979[3]
Synonimy
Acer elegantulum var. macrurum W. P. Fang & P. L. Chiu Acer olivaceum W. P. Fang & P. L. Chiu Acer yaoshanicum W. P. Fang[4]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]
najmniejszej troski

Klon wytworny

5-klapowany liść klonu wytwornego – środkowe klapy są znacznie dłuższe od zewnętrznych

Klon wytworny (Acer elegantulum) – gatunek rośliny z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae), sklasyfikowany w sekcji Palmata, serii Sinensia rodzaju klon (Acer). Drzewo występujące naturalnie w południowych Chinach^[6], zwykle rosnące w dolinach górskich lasów na wysokości od 200 do 1400 m n.p.m.^[4]

Rozmieszczenie geograficzne

Klon wytworny występuje w Chinach. Jego zasięg obejmuje prowincje Fujian, Hunan, Jiangxi, Kuangsi, Kuejczou, Zhejiang oraz południe Anhui^[4].

W kolekcjach uprawia się go dość rzadko. W Polsce introdukowany był w 1982 roku do arboretum w Rogowie, a stamtąd w 1986 też do arboretum w Glinnej. W tym pierwszym przemarzł w połowie lat 80. XX wieku^[7].

Morfologia

Pokrój

Drzewo dorastające do 15 m wysokości^[4] (według innych źródeł 5–8^[8]) i 6–9 m szerokości^[9]. Posiada zaokrąglony, owalny pokrój^[10]. Kora na pniu ma ciemnobrązową barwę i jest chropowata, natomiast gałęzie mają kolor zielony^[4].

Liście

Ogonek liściowy ma 2,8–6 cm długości i jest nagi. Liście są 5-, rzadziej 7-klapowane, głęboko wcięte, drobnoząbkowane, z wydłużonymi klapami o ostrych wierzchołkach^[4]. Trzy środkowe klapy są sporo dłuższe od zewnętrznych^[11]. Liście są nieco szersze niż dłuższe – osiągają 5–13 cm długości i 7–16 cm szerokości. Są cienkie z pięcioma głównymi nerwami widocznymi z obu stron. Z obu stron są nagie z wyjątkiem małych kępek owłosienia w kątach nerwów. Z wierzchu są nieco ciemniejsze niż od spodu^[4]. Młode liście, które pojawiają się wiosną, mają czerwoną barwę. Latem przybierają kolor zielony, by jesienią przebarwiać się na czerwono^[6].

Kwiaty

Kwiatostan jest wiechowaty o długości 2–3 cm. Kwiaty posiadają 5-działkowy kielich o jasnozielonym kolorze, o działkach jajowatych lub podługowatych i długości około 2 mm. Korona kwiatu składa się z 5 jasnozielonych płatków odwrotnie jajowatych bądź podłużnych i o długości około 2 mm. W kwiatach znajduje się 8 pręcików^[4].

Owoce

Owocami są nagie, jasnożółte^[11] skrzydlaki. Zawierają wypukły, kulisty orzeszek o wymiarach 6 × 5 mm^[4] (czasem nawet do 1 cm^[12]). Skrzydełka łączą się pod kątem rozwartym (prawie 180°^[11]), mają 2–2,5 cm długości i 8–10 mm szerokości^[4].

Gatunki podobne

Klon wytworny wyróżnia się owłosioną zalążnią i prawie nagimi nerwami od spodu liści i nagim ogonkiem. Acer pubinerve różni się owłosionymi nerwami i ogonkiem. Te dwa gatunki są trudne do odróżnienia i mogą być mylone. Oba gatunki różnią się od klonu chińskiego A. sinense mniejszymi, cieńszymi liśćmi, smukłymi ogonkami, mniejszymi owocami i owłosioną zalążnią kwiatu^[4].

Systematyka i zmienność

Gatunek z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae), klasyfikowany w sekcji Palmata, serii Sinensia rodzaju klon (Acer). Należy do grupy drobnych gatunków z serii Sinensia, której kilku przedstawicieli (w tym A. elegantulum oraz A. pubinerve Rehder, A. kweiliense W. P. Fang & M. Y. Fang, A. bicolor F. Chun) bywa łączonych w jeden gatunek – A. sinense Pax^[13], ewentualnie A. elegantulum łączony jest z A. pubinerve^[4]. Oba gatunki i inne podobne poza tym jednak, że różnią się owłosieniem liści i zalążni, cechują się także innym zasięgiem występowania^[13].

Gatunek opisany został po raz pierwszy przez chińskich botaników – Fang Wen-Pei i Chiu Pao-ling z Uniwersytetu Syczuańskiego dopiero w 1979 na podstawie materiału zielnikowego zebranego w latach 50. XX wieku. Autorzy ci wyróżnili odmianę var. macrurum W. P. Fang & P. L. Chiu. Odmiana ta wyróżnia się mniejszymi zewnętrznymi odcinkami liścia (od 1,5 do 2 cm długości, podczas gdy u typu mają one ponad 2 cm), mniejszym orzeszkiem (poniżej 5 mm średnicy) i krótszym skrzydełkiem (poniżej 1,5 cm długości)^[12]. Zarówno ta odmiana, jak i dwa inne wyodrębniane przez Fanga gatunki (A. olivaceum W. P. Fang & P. L. Chiu oraz A. yaoshanicum W. P. Fang.) uznawane są obecnie za synonimy A. elegantulum^[4].

Biologia i ekologia

Ekologia gatunku w naturalnym zasięgu jest słabo poznana^[13].

Gatunek dość odporny na mróz – rośnie w strefach mrozoodporności od 6a do 8b^[9]. Kwitnie w maju, a owoce dojrzewają we wrześniu^[4].

Lubi stanowisko na pełnym słońcu lub w półcieniu^[9]. Najlepiej rośnie na żyznej, wilgotnej, lecz dobrze przepuszczalnej glebie^[6]. Preferuje glebę o kwaśnym odczynie (pH) w granicach 5,1–6,0)^[9].

Młode rośliny mogą być uszkadzane przez jeleniowate^[6].

Ochrona

Gatunek nie był oceniany w odniesieniu do kryteriów IUCN i nie jest ujęty w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2)^[14]. Ze względu na endemiczne występowanie w naturze – wyłącznie w Chinach – gatunek wymieniony jest na chińskiej czerwonej liście gatunków^[15].

Zastosowanie

Gatunek dostarcza w Chinach surowca drzewnego. Ekstrakt alkoholowy z liści wyróżnia się silnym działaniem antyoksydacyjnym^[16].

Uprawa

Rozmnażać można na wiele sposobów: poprzez ukorzenianie zdrewniałych bądź zielonych sadzonek macierzystych, poprzez nasiona bądź przez szczepienie^[9].

Nasiona najlepiej poddać stratyfikacji w torfie w chłodnym miejscu. Dzięki temu na wiosnę nastąpi ich szybsze kiełkowanie. Kiełkująca sadzonka może przybierać różową barwę^[6].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Jingyun Fang, Zhiheng Wang,Zhiyao Tang: Atlas of Woody Plants in China: Distribution and Climate, Tom 1. SpringerLink : Bücher, 2011, s. 946. [mapa zasięgu geograficznego]
• Acer elegantulum. asianflora.com (fotografie)