Kluczewo (powiat wolsztyński)

Kluczewo
— wieś —
(c) I, Koozaa, CC-BY-SA-3.0 Kluczewo zimą
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	wolsztyński
Gmina	Przemęt
Liczba ludności (31.12.2019)	645[1]
Strefa numeracyjna	65
Kod pocztowy	64-234
Tablice rejestracyjne	PWL
SIMC	0375390
Położenie na mapie gminy Przemęt Kluczewo
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kluczewo
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Kluczewo
Położenie na mapie powiatu wolsztyńskiego Kluczewo
52°02′06″N 16°22′15″E/52,035000 16,370833

Kluczewo – wieś w Polsce położona w południowo-zachodniej części województwa wielkopolskiego, w powiecie wolsztyńskim, w północno-wschodniej części gminy Przemęt, w pobliżu Przemęckiego Parku Krajobrazowego.

Historia

W Kluczewie i pobliskich miejscowościach odkopano znaleziska archeologiczne. We wczesnym średniowieczu występowały tu lasy i puszcze. Pierwsza wzmianka o okolicznych wsiach pochodzi z 1210 r. Wtedy to książę Władysław Odonic nadał klasztorowi cystersów w Pforcie liczne wsie, m.in. Kluczewo. Od XIV do XVI w. Kluczewo należało do Kluczewskich. W 1508 połowa wsi była własnością Szymona Wilkowskiego, a później Jana Wilkowskiego. Pod koniec XVI wieku w okolicy wsi istniała osada Gackowo (Zaborowo)^[2]. Wieś położona była w 1580 roku w powiecie kościańskim województwa poznańskiego^[3]. W 1599 r. właścicielem wsi był Jan Kluczewski, a w 1615 r. Mikołaj i Andrzej Konarzewscy. W 1698 r. wieś wraz z innymi miejscowościami sprzedano wdowie po Andrzeju Kotkowskim i Piotrze Żychlińskim. W 1717 r. przekazała ona Kluczewo swojemu synowi Stanisławowi Żychlińskiemu. W roku 1768 miejscowość kupił Franciszek Krzyżanowski. W 1832 r. jako właściciel wymieniany jest Raczyński, w 1841 r. Quas.

W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Kluczewo należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Kosten rejencji poznańskiej^[4]. Kluczewo należało do okręgu wielichowskiego tego powiatu i stanowiło siedzibę odrębnego majątku, a jako właściciel wymieniany jest wówczas Quos^[4]. W skład majątku Kluczewo wchodziły wówczas także Sączkowo oraz folwark Borek. Według spisu urzędowego z 1837 roku Kluczewo liczyło 437 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 44 dymy (domostwa)^[4].

W 1843 r. miejscowość należała do księżnej Joanny Katarzyny Acerenza Pignatelli. Później dobra rycerskie Kluczewo razem z folwarkiem Borek należały do Kaliksta Birona von Curland, a następnie do Adolfa Heinricha z Radomic. Przed 1910 r. dobra te przejęła Maria Knoska, a w 1910 r. Czesław Czochron. W 1913 r. Kluczewo było własnością Jana Żółtowskiego z Czacza. W 1917 r. kupił je od niego Władysław Glabisz. W 1918 r. dobra objął Stanisław Glabisz razem z żoną Janiną. Kilka miesięcy później jako właścicielka odnotowana została Janina Glabisz. W 1843 r. w Kluczewie odnotowano folwark pański i folwark Borek oraz młyn wietrzny, budynek mieszkalny na gruncie pańskim, a także 35 włościanych gospodarstw, w tym 11 w miejscowości Sączkowo. W roku 1881 powierzchnia dóbr rycerskich razem z folwarkiem Borek wynosiła 998,24 ha. Dobra te dzierżawił Aleksander Glaesemer. Na terenie dominium znajdowało się 15 domów, które zamieszkiwało 168 mieszkańców. W 1913 na terenie dóbr Kluczewo prowadzono hodowlę koni, bydła oraz świń. Na terenie majątku działała polna kolejka. Zajmowano się uprawą buraków i tuczem bydła.

Wydarzenia w czasie wojny i okupacji utrwalił w kronice szkolnej ówczesny kierownik placówki – Wojciech Krzyżyński. Według niego wywłaszczanie miejscowej ludności miało miejsce 8 grudnia 1939 r. Jako pierwszą wywieziono właścicielkę majątku Janinę Glabisz oraz jej syna Macieja. Wielkie wywłaszczenie odbyło się 24 października 1941 r. – wywłaszczono wtedy szesnaście rodzin, a na ich miejsce przywieziono Niemców. Największe wywłaszczenie miało miejsce w lipcu 1944 r. – wywieziono wtedy ok. 50-60 rodzin. W dniu wybuchu wojny liczba ludności wsi wynosiła 1008, po wywłaszczeniu natomiast – 592. Niemców, których w dniu wybuchu wojny na terenie miejscowości nie było wcale, po wywłaszczeniu było 363.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa leszczyńskiego.

Szkoła

Szkoła podstawowa w Kluczewie, 2006

W 1819 r. założono w Kluczewie szkołę. Podlegały jej miejscowości: Kluczewo, Borek, Siekowo, Siekówko oraz Sączkowo. Obecny budynek wzniesiono w 1891 r., a w lipcu 1939 r. rozpoczęto proces jego rozbudowy. Prace toczyły się aż do dnia wybuchu II wojny światowej. Szkołę rozbudowano o 1/3 w kierunku południowym od frontu. Otynkowana została strona południowa, zachodnia i północna, ale tylko połowa. Murarze, którzy byli przy pracy w dniu 1 września 1939, dostali zawezwanie do wojska, a powtórne działania wojenne przerwały całą pracę. Podczas okupacji szkoła była zamknięta dla polskich dzieci. Budynek szkoły przekształcono na łagier dla czarnomorców. W 1943 r. została otwarto w Kluczewie niemiecką szkołę powszechną, którą prowadził jeden nauczyciel. Dzieci polskie chodziły w tym czasie do Siekowa, gdzie zbierały kamienie, a te w wieku od 12 lat podlegały już urzędowi pracy i brane były jako pasterze do bydła. W 1945 r., po uderzeniu armii czerwonej Niemcy opuścili Kluczewo. Od lutego 1945 r. rozpoczęły się tu lekcje w języku polskim. Obecnie w Kluczewie mieści się szkoła podstawowa, do której uczęszcza ok. 100 uczniów. Po jej ukończeniu miejscowe dzieci kontynuują edukację w gimnazjum w Buczu.

Dworek

(c) I, Koozaa, CC-BY-SA-3.0

Dworek w Kluczewie, 2006

We wsi znajduje się zabytkowy dworek. Przez wiele lat pozostawał on w stanie ruiny. Budynek był ogrodzony, a wstęp do niego – wzbroniony z powodu groźby zawalenia. Kilka lat temu teren wraz z dworem został wykupiony. Na podstawie starych fotografii zebranych od mieszkańców Kluczewa nowy właściciel odrestaurował budynek dworu.

Zobacz też: Kluczewo

Przypisy

Bibliografia

• J. Goszczyńska, Majątki wielkopolskie. Powiat kościański. Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, 1998.
• Kronika Szkoły Podstawowej w Kluczewie.
• K. Zimniewicz, Siekowo. Kościan 1983.