Knieżyca porzeczkówka

Knieżyca porzeczkówka

Elasmucha ferrugata[1]
(Fabricius, 1787)
(c) Göran Liljeberg, CC BY 3.0
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	pluskwiaki
Podrząd	pluskwiaki różnoskrzydłe
Rodzina	puklicowate
Podrodzina	Acanthosomatinae
Rodzaj	knieżyca
Gatunek	knieżyca porzeczkówka
Synonimy
Cimex ferrugatus Fabricius, 1787 Cimex ferrugator Fabricius, 1794 Cimex adustus Gmelin, 1790 Cimex bispinus Panzer, 1795 Clinocoris ferrugatus (Fabricius, 1787) Elasmostethus ferrugatus (Fabricius, 1787)

Knieżyca porzeczkówka^[2] (Elasmucha ferrugata) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny puklicowatych. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję od Półwyspu Iberyjskiego po Koreę i Rosyjski Daleki Wschód. Żeruje na drzewach, krzewach i krzewinkach liściastych.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1787 roku przez Johana Christiana Fabriciusa. Jako miejsce typowe wskazano Szwecję^[3]. W 1834 roku Carl Wilhelm Hahn umieścił go w nowym rodzaju Clinocoris^[4], jednak owa nazwa rodzajowa okazała się być młodszym homonimem nazwy wprowadzonej w 1829 roku przez Carla Fredrika Falléna^[5]. W ważnym rodzaju Elasmucha umieścił go w 1864 roku przez Carl Stål^[6], natomiast w 1909 roku George Willis Kirkaldy wyznaczył go gatunkiem typowym owego rodzaju^[7].

Morfologia

Imago, widok z boku

Imago, widok od spodu

Pluskwiak o ciele długości od 6 do 9 mm, ubarwionym żółtobrązowo z odcieniem czerwonorudym o zmiennej intensywności oraz z czarniawymi głową, bocznymi wyrostkami przedplecza i okrągłą plamą pośrodku tarczki. Ponadto wierzch ciała oraz spód odwłoka pokrywają liczne czarne punkty, gęstsze i wyraźniejsze niż u ukrzeńców; niemal pozbawiony punktowania jest jednak wierzchołek tarczki. Kąty tylno-boczne (barkowe) przedplecza są silnie odstające i wydłużone w postaci ostrych wyrostków, co odróżnia ten gatunek od innych środkowoeuropejskich knieżyc. Ujścia gruczołów zapachowych na zapiersiu są krótsze i szersze niż u ukrzeńców, na wierzchołkach zaokrąglone. Odwłok ma listewkę brzeżną zazwyczaj dobrze od góry widoczną, ubarwioną w kontrastowe jasne i ciemne pasy. Kolcowaty wyrostek trzeciego segmentu odwłoka zwykle dochodzi do bioder środkowej pary^[8][9].

Ekologia i występowanie

Kopulacja

Owad ten zasiedla lasy, zarośla, parki i ogrody^[10], gdzie bytuje na drzewach i krzewach liściastych i iglastych oraz krzewinkach^[8][9]. Zarówno larwy jak i postacie dorosłe są fitofagami ssącymi, przy czym larwy początkowo ssą liście i młode pędy, natomiast późniejsze stadia i osobniki dorosłe preferują owoce^[10]. Do ich roślin pokarmowych należą borówka brusznica, borówka czarna, głogi, jeżyny, malina właściwa, porzeczka agrest, porzeczka czerwona, róże, wiciokrzew pospolity i śliwy^[9][11][2].

Postacie dorosłe aktywne są od końca kwietnia^[8] lub maja do października i są stadium zimującym^[10]. Larwy obserwuje się od czerwca do sierpnia^[8]. Samica składa złoże liczące od 33 do 39 jaj. Może także złożyć drugie, a nawet trzecie złoże, m.in. jeśli pierwsze zostanie zniszczone. Samica wykazuje troskę macierzyńską o jaja, a także larwy do II wylinki. Zdarzają się także adopcje opuszczonych złoży jaj samic tego samego gatunku^[11].

Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Albanii oraz europejskiej części Rosji^[12][13]. W Azji zamieszkuje Kazachstan, Syberię, Rosyjski Daleki Wschód, Mongolię, północne i południowo-zachodnie Chiny i Koreę^[13].

Przypisy