Knyszyn

Knyszyn
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
ul. Kościelna
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

moniecki

Gmina

Knyszyn

Prawa miejskie

1538

Burmistrz

Jarosław Antoni Chmielewski

Powierzchnia

23,68[1] km²

Wysokość

158,5 m n.p.m.

Populacja (31.12.2017)
• liczba ludności
• gęstość


2782[2][3]
117,5 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 85

Kod pocztowy

19-120

Tablice rejestracyjne

BMN

Położenie na mapie gminy Knyszyn
Mapa konturowa gminy Knyszyn, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Knyszyn”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Knyszyn”
Położenie na mapie powiatu monieckiego
Mapa konturowa powiatu monieckiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Knyszyn”
Ziemia53°18′45″N 22°55′10″E/53,312500 22,919444
TERC (TERYT)

2008044

SIMC

0923213

Urząd miejski
Rynek 39
19-120 Knyszyn
Strona internetowa

Knyszynmiasto w województwie podlaskim, w powiecie monieckim, nad rzeką Jaskranką[4], siedziba gminy miejsko-wiejskiej Knyszyn. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. białostockiego.

Według danych z 1 stycznia 2018 Knyszyn liczył 2782 mieszkańców[2].

Knyszyn uzyskał lokację miejską w 1538 roku[5]. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[6], w starostwie knyszyńskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku[7].

Demografia

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku miasto zamieszkiwało 3579 osób, wśród których 2286 było wyznania rzymskokatolickiego, 20 prawosławnego, 38 ewangelickiego, a 1235 mojżeszowego. Jednocześnie 2668 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 7 białoruską, 27 niemiecką, 876 żydowską i jeden rosyjską. W mieście było 541 budynków mieszkalnych[8].

30 czerwca 2012 roku miasto liczyło 2851 mieszkańców.

  • Piramida wieku mieszkańców Knyszyna w 2014 roku [2].


Piramida wieku Knyszyn.png

Historia

Śmierć Zygmunta Augusta w Knyszynie – obraz Jana Matejki
Rynek w Knyszynie w 1913 roku
Rosyjscy pancerniacy rozdają gazety propagandowe mieszkańcom Knyszyna po jego zajęciu w 1939 roku

W roku 1568 Knyszyn otrzymał prawa miejskie magdeburskie[9] od króla Zygmunta Augusta. „Czasy Zygmuntowskie” były złotym wiekiem dla Knyszyna. Wybudowano wówczas ratusz na rynku, cerkiew prawosławną, łaźnie, budynek wagi, wybrukowano ulice[10]. Udokumentowanych jest 19 pobytów króla w Knyszynie, łącznie około 500 dni, w latach 1533–1572. W Knyszynie król chętnie wypoczywał, stąd władał Królestwem Polskim i Wielkim Księstwem Litewskim. Podpisał wiele dokumentów m.in. pierwszą w Polsce Ustawę Morską i Leśną. Król Zygmunt August zmarł w Knyszynie 7 lipca 1572 roku. Zdarzenie to na swoim obrazie uwiecznił Jan Matejko.

Społeczność żydowska posiadała w mieście synagogę. Pierwsza, drewniana, spłonęła w 1915 podczas pożaru miasta w trakcie odwrotu wojsk rosyjskich. Usytuowana była przy ulicy Tykockiej. Druga, już murowana, powstała w latach 20. XX wieku. Została wybudowana pomiędzy ul. Grodzieńską, a Starodworną. Po wkroczeniu wojsk radzieckich do miasta, bożnica została zdewastowana i przeznaczoina na magazyn pasz. W latach 1982–1986 została rozebrana[11].

W lipcu 1941 Niemcy utworzyli w Knyszynie getto dla ludności żydowskiej[12]. Przebywało w nim ok. 2000 Żydów z Knyszyna, Trzciannego, Tykocina i Szczuczyna[12]. Getto zostało zlikwidowane 2 listopada 1942[12]. Większość osób wywieziono do obozu przejściowego w Białymstoku, a ponad 70 rozstrzelano na miejscu[12].

25 sierpnia 1944 samoloty niemieckie zbombardowały i ostrzelały wioskę. W czasie nalotu zginęło 10 osób. Spłonęły cztery gospodarstwa[13].

Transport

Zabytki

Zabytki w Knyszynie
Lamus plebański w Knyszynie z początku XIX wieku
Tablica informacyjna
Dom Klattów w Knyszynie - w stylu dworku mieszczańskiego z końca XVIII wieku
Dom Klattów w Knyszynie
Tablica informacyjna
Zabytkowy budynek szpitala w Knyszynie z 1910 r., położony przy ul. Grodzieńskiej 96
Tablica informacyjna
Stara kropielnica wykuta z jednego polnego kamienia przy Kościele św. Jana Apostoła w Knyszynie
Brama cmentarna
Tablica informacyjna cmentarza św. Marka

Według rejestru zabytków NID'[14] na listę zabytków wpisane są obiekty:

  • teren części miasta, XVI, nr rej.: 74 (80) z 10.01.1967
  • kościół św. Jana Apostoła i Ewangelisty, 1520, 1710, nr rej.: 203 z 20.10.1966
  • lamus plebański, drewn., pocz. XIX, nr rej.: 17 (23) z 22.01.1953
  • budynek szpitalny, ul. Grodzieńska 96, 1910, nr rej.: A-225 z 19.03.2009
  • dom Klattów, ul. Kościelna 6, drewn., 2 poł. XVIII, nr rej.: 389 z 14.02.1977
  • pozostałości parku dworskiego, XVI, nr rej.: 637 z 25.11.1986

Pozostałe obiekty:

  • pomnik króla Zygmunta Augusta na rynku miejskim
  • pozostałości założenia dworskiego z XVI w. (gdzie zmarł król Zygmunt August) przy ul. Białostockiej
  • pozostałości kirkutu przy ul. Białostockiej
  • cmentarz prawosławny z XIX w. (przy drodze do Krypna Kościelnego)[15]
  • cmentarz rzymskokatolicki z XIX wieku[16]
  • dom z XIX w. przy ul. Białostockiej – dawniej manufaktura tkacka, koszary, sąd, ostatnio internat
  • drewniana kapliczka słupowa z rzeźbą św. Jana Nepomucena na ul. Grodzieńskiej[17]

Galeria


Przypisy

  1. Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-01].
  2. a b c Knyszyn w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
  4. Jaskranka, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-05-23].
  5. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 40-41.
  6. Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
  7. Karol de Perthées , Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795
  8. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 10.
  9. Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich w XVI-XVIII w., w: Maria Kwapień; Józef Maroszek; Andrzej Wyrobisz, Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV-XVIII w.), Wrocław 1976, s. 95.
  10. Michał Daniszewski: Knyszyńska cerkiew. Strona Urzędu Miejskiego w Knyszynie: knyszyn.pl, 14.02.2008. [dostęp 2015-10-19].
  11. Synagoga Orach Chaim (ul. Grodzieńska) | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-10].
  12. a b c d Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 236. ISBN 83-01-00065-1.
  13. Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 147.
  14. NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo podlaskie. [dostęp 2012-01-19].
  15. Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 32.
  16. Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 34.
  17. Michał Zalewski: Drewniana kapliczka słupowa ze św. Janem Nepomucenem w Knyszynie. kapliczki.org.pl. [dostęp 2020-03-15]. (pol.).

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Podlaskie Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podlaskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.50 N
  • S: 52.17 N
  • W: 21.45 E
  • E: 24.10 E
Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Lamus in Knyszyn.jpg
Autor: Henryk Borawski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Drewniany lamus plebański z pocz. XIX wieku. Knyszyn ul. Kościelna 3
Podlaskie - Knyszyn - Knyszyn - pomnik.JPG
Autor: Athantor, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik (1997) króla Zygmunta II Augusta w parku przy Rynku w Knyszynie
Knyszyn Kościelna.jpg
Autor: Henryk Borawski, Licencja: CC BY-SA 3.0
ul. Kościelna w Knyszynie (widok od strony Rynku)
Knyszyn (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Knyszyn, Polska
Information boards in Knyszyn (Cemetery St. Mark's ).JPG
Autor: Henryk Borawski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica informacyjna. Knyszyn ul. Oboźna (cmentarz św. Marka)
Powiat moniecki location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu monieckiego, Polska
Kościelna 6 Knyszyn 2.jpg
Autor: Henryk Borawski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zabytkowy drewniany dom z 2 połowy XVIII wieku w Knyszynie przy ul. Koscielnej 6
Kościelna 6 Knyszyn 1.jpg
Autor: Henryk Borawski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zabytkowy drewnuany dom z 2 połowy XVIII wieku w Knyszynie przy ul. Koscielnej 6
Podlaskie - Knyszyn - Knyszyn - pomnik i zegar.JPG
Autor: Athantor, Licencja: CC BY-SA 4.0
Knyszyn - pomnik upamiętniający pobyt i miejsce śmierci Zygmunta II Augusta (1997) i zegar słoneczny (1998) przy rynku.
Knyšyn, Rynak. Кнышын, Рынак (1913).jpg
Кнышын (Knyšyn), пляц Рынак (plac Rynak). Касьцёл і царква
Podlaskie - Knyszyn - Knyszyn - cmentarz rk.JPG
Autor: Athantor, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz parafii św. Jana Apostoła i Ewangelisty
Legend board in Knyszyn (Hospital).jpg
Autor: Henryk Borawski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica informacyjna zabytkowego szpitala w Knyszynie z 1910r., położonego przy ul. Grodzieńskiej 96
Information boards in Knyszyn (Lamus).jpg
Autor: Henryk Borawski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica informacyjna "Śladami historii królewskiego Knyszyna" (Lamus plebański z pocz. XIX w.)
Piramida wieku Knyszyn.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Knyszyna, 2014
Hospital in Knyszyn 2.jpg
Autor: Henryk Borawski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zabytkowy szpital w Knyszynie z 1910r., położony przy ul. Grodzieńskiej 96
Podlaskie - Krypno - Stacja Knyszyn - TKt48-138 - NE.JPG
Autor: Krzysztof Kundzicz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ten plik został załadowany za pomocą narzędzia Commonist.
Information boards in Knyszyn (Kościelna 6).jpg
Autor: Henryk Borawski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica informacyjna. Knyszyn ul. Kościelna 6
Knyszyn. Baptismal font.jpg
Autor: Henryk Borawski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stara kropielnica wykuta z jednego polnego kamienia przy Kościele św. Jana Apostoła w Knyszynie
Death of Sigismund Augustus at Knyszyn.JPG
angielski:
Death of Sigismund Augustus in Knyszyn in 1572 Edytuj to na Wikidanych

Śmierć Zygmunta Augusta w Knyszynie
label QS:Len,"Death of Sigismund Augustus at Knyszyn"
label QS:Lpl,"Śmierć Zygmunta Augusta w Knyszynie"
Старший лейтенант РККА Мукасеев раздает советские газеты жителям местечка Кнышин сентябрь 1939 года.jpg
Мукасеев В.И., старший лейтенант Красной армии, раздает газеты населению местечка Кнышев Белостокской области, 1939 год
Podlaskie - Knyszyn - Knyszyn - zegar sloneczny - tarcza.JPG
Autor: Athantor, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tarcza zegara słonecznego (1998) przy pomniku Zygmunta Augusta (1997) w pobliżu rynku