Kość klinowa
Kość klinowa (łac. os sphenoidale) – nieparzysta kość, tworząca część środkową podstawy czaszki, jest wklinowana pomiędzy inne kości. Od przodu łączy się z kością czołową i kośćmi twarzy (z kością podniebienną, szczęką i z kością jarzmową), z boku z kośćmi skroniowymi, a z tyłu z kością potyliczną. Kość klinowa swoim kształtem przypomina motyla. Składa się z trzonu, ze skrzydeł większych i mniejszych oraz z wyrostków skrzydłowatych.
Budowa
Trzon
Stanowi jej część środkową, ma kształt nieregularnego sześcianu i zawiera w swym wnętrzu zatoki klinowe. Łączą się one z przodu z jamą nosową. Na górnej powierzchni trzonu znajduje się duże zagłębienie, zwane dołem przysadki. Od trzonu kości klinowej odchodzą trzy pary wyrostków: skrzydła większe, skrzydła mniejsze i wyrostki skrzydłowate.
Można powiedzieć, iż jest on kością pneumatyczną, gdyż zawiera 2 jamy wyposażone w błonę śluzową − są to zatoki klinowe (sinus sphenoidales).
Powierzchnie
Na trzonie wyróżniamy następujące powierzchnie:
- P. górna, wyposażona w siodło tureckie (sella turcica) posiadające guzek (tuberculum sellae, na przedzie) i grzbiet (dorsum sellae) posiadający wyniosłości − wyrostki pochyłe tylne (processus clinoidei posteriores), do których przyczepia się namiot móżdżku. Ku tyłowi przechodzi w stok (clivus). Poza tym wyrostki pochyłe środkowe (processus clinoidei medii) w przedniej części, podobnie jak bruzda przedskrzyżowania wzrokowego (sulcus prechiasmatis) przechodząca bocznie w kanał wzrokowy (canalis opticus), a także kolec sitowy (spina ethmoidalis).
- P. dolna − tworzy dziób klinowy (rostrum sphenoidale)
- P. przednia − podzielona przez przebiegający pośrodkowo grzebień klinowy (crista sphenoidalis), bocznie od którego widzimy małżowiny klinowe (conchae sphenoidales, sing. concha sphenoidalis) Ponad nimi natomiast z każdej strony jest otwór zatoki klinowej, apertura sinus sphenoidalis), znajdujący się przyśrodkowo od dołków (foveola ethmoidalis).
- P. tylna
- P. boczne − złączone ze skrzydłami. Posiadają języczek klinowy (lingula sphenoidalis) oraz bruzdę tętnicy szyjnej (sulcus caroticus).
Brzegi i Krawędzie
- kr. klinowa (limbus sphenoidalis)
Skrzydła większe
Alae maiores.
Odchodzą one od bocznych powierzchni trzonu i ograniczają dół środkowy czaszki i oczodół. Przebijają je otwory, przez które przechodzą nerwy i naczynia krwionośne. Posiadają nasadę (radix dosł. korzeń).
Powierzchnie
- P. oczodołowa (facies orbitalis) − uczestniczy w budowie oczodołu, jest widoczna z zewnątrz przy spoglądaniu na czaszkę z przodu. Przyśrodkowo od niej jest szczelina oczodołowa górna (fissura orbitalis superior), poniżej niej natomiast mniejszy otwór (otwór okrągły) (foramen rotundum).
- P. skroniowa (f. temporalis)
- P. podskroniowa (f. infratemporalis) − bierze udział w wytwarzaniu dołu podskroniowego
- P. szczękowa (f. maxillaris)) − bierze udział w wytwarzaniu dołu skrzydłowo-podniebiennego
Wymienione 4 powierzchnie tworzą razem powierzchnię zewnętrzną.
- P. mózgowa (f. cerebralis), zwana też wewnętrzną − współtworzy dół środkowy podstawy czaszki
Brzegi
- Brz. ciemieniowy (margo parietalis)
- Brz. jarzmowy (margo zygomaticus)
Skrzydła mniejsze
Alae minores
Odchodzą od górno-przedniej części trzonu za pomocą 2 korzeni i wchodzą w skład stropów oczodołowych.
Są dosyć cienkie. Pomiędzy ich korzeniami znajduje się kanał wzrokowy (canalis opticus). Ograniczają od góry szczelinę oczodołową górną (fissura orbitalis superior).
Łączą się ze sobą za pomocą łęku klinowego (jugum sphenoidale) mniej więcej w płaszczyźnie pośrodkowej.
Powierzchnie
- P. górna (f. superior) − gładka, uczestniczy w tworzeniu dołu przedniego czaszki
- P. dolna (f. inferior)
Brzegi
- Brz. przedni − uczestniczy w tworzeniu szwu sutyura sphenofrontalis
- Brz. tylny − tworzy wyrostek pochyły przedni (processus clinoideus anterior).
Wyrostki skrzydłowate
Processus pterygoidei, sing. processus pterygoideus
Odchodzą od powierzchni dolnej trzonu. Biegnąc pionowo w dół, ograniczają z boków nozdrza tylne jamy nosowej.
W pojedynczym wyrostku wyróżnić możemy blaszkę boczną (lamina lateralis) oraz przyśrodkową (lam. medialis), wyposażoną w haczyk skrzydłowy (hamulus pterygoideus). Jest on najbardziej w dół wysuniętą częścią omawianej kości. W miejscu przylegania do siebie obu blaszek obserwujemy bruzdę skrzydłowo-podniebienną (sulcus pterygopalatinus), poniżej której występują one już osobno po obu stronach wcięcia skrzydłowego (incisura pterygoidea). Niżej od tegoż wcięcia natomiast i przyśrodkowo od niego zaobserwować możemy bruzdę haczyka skrzydłowego (sulcus hamuli pterygoidei), którą pokrywa tkanka chrzęstna, a także ścięgno mięśnia napinacza podniebienia. Na blaszce przyśrodkowej warty wspomnienia jest także sterczący przyśrodkowo od niej wyrostek pochwowy (processus vaginalis), oddzielony od reszty blaszki bruzdą podniebienno-pochwową (sulcus palatovaginalis), a od trzonu bruzdą lemieszowo-pochwową (sulcus vomerovaginalis), zamknięta w kanał lemieszowo-pochwowy. Bocznie od niego znajduje się zaś kanał skrzydłowy (canalis pterygoideus). Spoglądając z tyłu możemy jeszcze zauważyć dół skrzydłowy (fossa pterygoidea), do którego przyczepia się mięsień skrzydłowy przyśrodkowy.
Bibliografia
- Johannes Sobotta, "Anatomia i fizjologia człowieka " wyd. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Kazimierz Kucharczyk, Mieczysław Nowak Warszawa
- Adam Bochenek, Michał Reicher, "Anatomia człowieka", tom I − wybrane informacje
Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.
Media użyte na tej stronie
The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.
Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.Sphenoid bone. Anterior and inferior surfaces.
Autor: Anatomography, Licencja: CC BY-SA 2.1 jp
Sphenoid bone (shown in green).
Sphenoid bone. Upper surface.
Star of life, blue version. Represents the Rod of Asclepius, with a snake around it, on a 6-branch star shaped as the cross of 3 thick 3:1 rectangles.
Design:
The logo is basically unicolor, most often a slate or medium blue, but this design uses a slightly lighter shade of blue for the outer outline of the cross, and the outlines of the rod and of the snake. The background is transparent (but the star includes a small inner plain white outline). This makes this image usable and visible on any background, including blue. The light shade of color for the outlines makes the form more visible at smaller resolutions, so that the image can easily be used as an icon.
This SVG file was manually created to specify alignments, to use only integers at the core 192x192 size, to get smooth curves on connection points (without any angle), to make a perfect logo centered in a exact square, to use a more precise geometry for the star and to use slate blue color with slightly lighter outlines on the cross, the rod and snake.
Finally, the SVG file is clean and contains no unnecessary XML elements or attributes, CSS styles or transforms that are usually added silently by common SVG editors (like Sodipodi or Inkscape) and that just pollute the final document, so it just needs the core SVG elements for the rendering. This is why its file size is so small.Autor: Anatomography, Licencja: CC BY-SA 2.1 jp
Sphenoid bone (shown in green).
Sphenoid bone. Upper and posterior surfaces.