Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Chełmnie
 A/390 z dnia 30.11.1929 r.[1] | |||||||||
| kościół filialny | |||||||||
 | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia | Wniebowzięcia NMP w Chełmnie | ||||||||
| Wezwanie | |||||||||
| Wspomnienie liturgiczne | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Chełmna  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 | |||||||||
Położenie na mapie powiatu chełmińskiego  | |||||||||
 53°21′04,463″N 18°25′27,696″E/53,351240 18,424360 | |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
Kościół św. Piotra i św. Pawła w Chełmnie, dawny kościół dominikański, od 1829 do 1945 ewangelicki, obecnie filialny w parafii Wniebowzięcia NMP, położony w północno-wschodniej części starego miasta w Chełmnie, w bloku ograniczonym ulicami Wodną i Kościelną oraz murami miejskimi. Fasada kościoła stanowiła pierwowzór fasady katedry warszawskiej[2].
Historia i architektura
Dominikanie przybyli do Chełmna prawdopodobnie już w 1233 r. (a więc w roku lokacji miasta). Istniejący dzisiaj kościół zaczęto wznosić od prezbiterium w 4 ćwierci XIII wieku, chociaż w obrębie neogotyckiej kruchty istnieją wcześniejsze fragmenty budowli późnoromańskiej z lat ok. 1240-50. W pierwszej połowie XIV wieku zbudowano korpus, najpierw w postaci niesymetrycznej dwunawowej hali o sześciu przęsłach; w trzeciej ćwierci XIV w. dobudowano trzecią bardzo wąską nawę północną, z tego czasu pochodzi również szczyt zachodni. W drugiej połowie XVII wieku wnętrze korpusu całkowicie przebudowano ze zmianą programu przestrzennego na czteroprzęsłową bazylikę i założeniem nowych sklepień. Z końca XIX wieku pochodzą przybudówki - kruchta zachodnia i zakrystia od północy.
Kościół jest murowany z cegły. Z zewnątrz zachował cechy gotyckie, wnętrze korpusu jest zbarokizowane. Obecnie jest to czteroprzęsłowa niesymetryczna bazylika o bardzo wąskiej nawie północnej, przed barokizacją był trójnawową, sześcioprzęsłową halą. Zachowane w pierwotnej postaci prezbiterium jest trójprzęsłowe, zamknięte od wschodu pięcioma bokami ośmioboku, sklepione krzyżowo-żebrowo, w przęśle środkowym gwiazdą czteroramienną. Od zewnątrz jest opięte uskokowymi skarpami, przez ich gęste ustawienie wzmacniającymi wertykalizm budowli. Wyróżnia się również zachodni szczyt korpusu, dzielony gęsto ustawionymi pod kątem lizenami przechodzącymi w pinakle.
Dawne bogate, późnobarokowe i rokokowe wyposażenie wnętrza zostało w większości usunięte po przejęciu kościoła przez ewangelików. Na miejscu zachowała się tylko kilka elementów: późnobarokowy ołtarz główny, wzorowany na ołtarzu kościoła NMP w Toruniu, drewniane rokokowe stalle w prezbiterium, dekorowane ornamentem rocaille i wolutami, przy filarze w nawie głównej rokokowa ambona, na której baldachimie cztery putta przedstawiające personifikacje kontynentów.
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2012-10-15].
- ↑ Szymon Spandowski "Chełmno odkrywa swe tajemnice", Express Bydgoski 22 czerwca 2012
Bibliografia
- Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki, Chełmno, Wrocław 1991. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa
- Jerzy Z. Łoziński, Pomniki sztuki w Polsce, t. II cz. 1, Pomorze, Warszawa 1992.
- Marek Grzegorz Zieliński, Anna Soborska-Zielińska, Kościół świętych Piotra i Pawła w Chełmnie, Pelplin: Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej Bernardinum, 2005, ISBN 83-7380-325-4, OCLC 749967672.
Linki zewnętrzne
- Parafia pw. Wniebowzięcia NMP w Chełmnie: Kościół świętych Apostołów Piotra i Pawła. [dostęp 2019-11-15].
- Odznaka krajoznawcza województwa kujawsko-pomorskiego: Kościół pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła w Chełmnie. [dostęp 2019-11-15].
- Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.83 N
- S: 52.28 N
- W: 17.16 E
- E: 19.88 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Autor: Pko, Licencja: CC BY 2.5
Chełmno - dawny kościół klasztorny dominikanów, obecnie Kościół filialny pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła, XIII/XIV, XVII (wnętrze w kierunku prezbiterium)
Autor: Pko, Licencja: CC BY 2.5
Chełmno, kościół śś. Piotra i Pawła, do 1829 dominikanów, 1829-1945 ewangelicki
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Chełmno County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
- N: 53.45 N
- S: 53.16 N
- W: 18.26 E
- E: 18.75 E
Autor: Thomas Kaffenberger, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Chełmno - podominikański kościół p.w. św. Piotra i Pawła
Autor:
Mapa miasta Chełmno, Polska