Kościół św. Anny w Katowicach

Kościół świętej Anny
w Katowicach
Distinctive emblem for cultural property.svg A/350/11 z 5 września 2011 roku[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Kościół od strony placu Wyzwolenia
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Adres

pl. Wyzwolenia

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Anny

Wezwanie

św. Anny

Wspomnienie liturgiczne

26 lipca

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół świętej Annyw Katowicach”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół świętej Annyw Katowicach”
Ziemia50°14′35,7″N 19°04′58,0″E/50,243250 19,082778

Kościół świętej Annyrzymskokatolicki kościół parafialny parafii św. Anny w Katowicach. Znajduje się on na terenie dzielnicy Janów-Nikiszowiec, w centralnej części zabytkowego osiedla Nikiszowiec, przy placu Wyzwolenia. Neobarokowy kościół został poświęcony 23 października 1927 roku[2], a architektami świątyni są Emil i Georg Zillmannowie[3].

Historia

Kościół w latach międzywojennych

Mieszkańcy Janowa pierwotnie przynależeli do parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Mysłowicach, lecz kościół parafialny był dosyć znacznie oddalony, dlatego w tym celu od czerwca 1901 roku kwestowano na rzecz budowy nowego kościoła[4]. W 1902 roku związano w Janowie Towarzystwo Katolickich Obywateli[5]. W latach 1905–1908 proboszcz mysłowicki – ksiądz Klaszka angażował spotkania ze spółką Georg von Giesches Erben celem przygotowania gruntu pod budowę kościoła i otrzymania subwencji. Spółka ta pierwotnie przekazała teren o powierzchni 0,77 ha, na której mógł stanąć jedynie lekki kościół. Opracowanie wstępnego projektu zlecono Ludwigowi Schneiderowi. Świątynia ta miała pomieścić 3600 osób i być zbudowana prawdopodobnie w stylu gotyku ceglanego[2].

Z uwagi na przyrost mieszkańców spowodowany powstaniem nowych osiedli – Giszowca i Nikiszowca, spółka Georg von Giesches Erben postanowiła, że wspomoże w budowie kościoła pod warunkiem, że zostanie on zlokalizowany na nowym osiedlu – w Nikiszowcu, a projektantami mieli zostać Zillmannowie, którzy zaprojektowali również całe osiedle[2]. Te oraz inne postanowienia ustalono na posiedzeniu 2 lutego 1909 roku[6].

W dniu 1 sierpnia 1912 roku została erygowana parafia w Janowie. Budowa nowej świątyni rozpoczęła się w dniu 6 maja 1914 roku. Prace murarskie i ciesielskie zostały wykonane przez budowniczego Antoniego Krafczyka z Mysłowic. Kamień węgielny został położony 5 lipca 1914 roku. Poświęcił go ksiądz dziekan Wiktor Schmidt z Katowic. Przez miesiąc mury zostały doprowadzone do 3 metrów wysokości. Wybuch I wojny światowej przerwał budowę świątyni[6].

Po zakończeniu wojny, w 1918 roku natychmiast przystąpiono do dalszych prac budowlanych. Po kolejnych dwóch przerwach, w 1921 roku zostało dokończone wznoszenie murów, a także wykonano wieże. W 1925 roku ksiądz Paweł Dudek wyjechał do Monachium i Ratyzbony celem osobistego odbioru ołtarza i okien do budowanego kościoła. W tym samym okresie Sejm Śląski przydzielił pożyczkę parafii na cel budowy kościoła[6].

W 1925 roku Franciszek Rozkoszny − katowicki budowniczy, wykonał sklepienie kościoła. Konstrukcja żelazna kopuły i dachu została wykonana przez przedsiębiorstwo Zjednoczone Huty Królewska i Laura[6]. W dniu 23 października 1927 roku ksiądz biskup Arkadiusz Lisiecki poświęcił nową świątynię. Fundatorami budowy świątyni była kopalnia Giesche (obecnie Wieczorek) oraz wierni z Janowa i Nikiszowca[7].

Architektura i wyposażenie

Widok na ołtarz główny; na pierwszym planie żyrandol zaprojektowany przez Zillmannów
Ołtarz Matki Boskiej, ufundowany przez parafian w 1956 roku[8]
Jeden z witraży kościoła widoczny od wewnątrz
Ambona

Świątynia została zaprojektowana przez Emila i Georga Zillmannów z Berlina-Charlottenburga. Neobarokowa świątynia została poświęcona 23 października 1927 roku[2]. Wymiary świątyni są następujące: długość 69,5 m, szerokość transeptu 40 m[6], wysokość 17 m (w kopule 25 m), wysokość wieży 55 m, natomiast powierzchnia kościoła wynosi około 2500 m²[7].

Kościół posiada elewację z cegły licówki. Na fasadzie znajdują się dwie wieże. Centralna część fasady jest wygięta łukiem do przodu. Korpus kościoła jest bazylikowy, o bardzo niskich i wąskich nawach bocznych z transeptem. Prezbiterium świątyni jest absydalne. Na skrzyżowaniu naw zlokalizowana jest kopuła o obniżonej czaszy z wysoką latarnią-wieżą. Sufit kościoła wykonano częściowo ze sklepienia beczkowego, a częściowo krzyżowego[6].

Ołtarz główny w kościele został wykonany przez Georga Schreinera. Nad nawą wisi neobarokowy żyrandol z brązu, zaprojektowany przez Zillmannów. W oknach wstawione witraże są autorstwa Georga Schneidera z Ratyzbony, a stacje drogi krzyżowe namalowane na metalowych płytach wykonał Otto Kowalewski z Katowic[9].

W 1928 roku poświęcono pięć dzwonów dla kościoła, z czego cztery zostały w czasie II wojny światowej zarekwirowane przez Niemców. Pozostał ten najmniejszy, który nosi imię św. Anny. W 1977 roku powieszono dwa nowe dzwony o wadze 1400 i 2080 kg, wykonane w Odlewni dzwonów Eugeniusza Felczyńskiego[9].

Organy

Organy w kościele pochodzą z 1927 roku. Zostały one wykonane przez firmę braci Rieger z Karniowa. Mają one 5350 piszczałek. W 1981 roku Zdzisław Zasada dokonał kapitalnego remontu organów. Na organach grało wielu wybitnych muzyków, w tym Joachim Grubich, Julian Gembalski czy Jerzy Erdmann[9]. W roku 1987 została nagrana na tym instrumencie płyta winylowa, na której Jerzy Erdman wykonuje utwory Feliksa Nowowiejskiego, który sam w 1932 roku wizytował tenże instrument.

Dyspozycja instrumentu[10]:

Manuał IManuał IIManuał IIIPedał
1. Mixtur 5-6 fach1. Quintaton 16'1. Mixtur 4 fach1. Untersatz 32'
2. Raush-Quinte 2 fach2. Clarinette 8'2. Scharff 3 fach2. Posaune 16'
3. Cornett 3-5 fach3. Vox humana 8'3. Flageolette 2'3. Principalbass 16'
4. Oktave 2'4. Geigen-Principal 8'4. Flute amabile 4'4. Violonbass 16'
5. Quinte 5 1/3'5. Gems-horn 8'5. Fugara 4'5. Subbas 16'
6. Rohrflote 4'6. Gamba 8'6. Gemshorn 4'6. Contrabass 16'
7. Flute Octaviante 4'7. Salicional 8'7. Clairon harm. 4'7. Echo-Bass 16'
8. Viola 4'8. Unda maris 8'8. Lieblich Gedeckt 8'8. Quint-Bass 10 2/3'
9. Oktave 4'9. Konzertflote 8'9. Portunal Flote 8'9. Trompete 8'
10. Gedeckt 8'10. Traversflote 8'10. Fern Flote 8'10. Oktavbass 8'
11. Flute harmon. 8'11. Rohrflote 8'11. Nachthorn 8'11. Violoncello 8'
12. Hohlflote 8'12. Regal 4'12. Vox Coelestis 8'12. Gedecktbass 8'
13. Quintaton 8'13. Principal 4'13. Aeoline 8'13. Bassflöte 8'
14. Dolce 8'14. Viola d'amour 4'14. Violine 8'14. Dolce 8'
15. Fugara 8'15. Flauto dolce 4'15. Horn Principal 8'15. Clairon 4'
16. Principal 8'16. Nassard 2 2/3'16. Trompete harmon. 8'16. Oktave 4'
17. Trompete 8'17. Piccolo 2'17. Oboe 8'17. Flöte 4'
18. Bourdon 16'18. Sesqui-altera 2 fach18. Tuba mirabilis 8'
19. Principal 16'19. Harmon. aethera 4 fach19. Dulciana 16'
20. Lieblich Gedeckt 16

Przypisy

Bibliografia

  • Grzegorz Grzegorek, Piotr Tabaczyński, Parafie i kościoły Katowic, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2014, ISBN 978-83-63780-06-7.

Media użyte na tej stronie

Katowice location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.30 N
  • S: 50.125 N
  • W: 18.885 E
  • E: 19.125 E
Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Katowice, kościół parafialny pw. św. Anny 02.JPG
Autor: Polar123, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Katowice, kościół parafialny pw. św. Anny, 1914, 1922-1927
Katowice, kościół parafialny pw. św. Anny 10.JPG
Autor: Polar123, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Katowice, kościół parafialny pw. św. Anny, 1914, 1922-1927
Nikiszowiec, kosciol ante 1939 (66235638).jpg
Tytuł: Nikiszowiec, kościół
Adres wydawniczy: [ante 1939]
Gatunek: fotografia polska; odbitka na papierze srebrowo-żelatynowym
Forma i typ: fotografie
Opis fizyczny: 1 fot. : odb. na pap. srebrowo-żelatynowym ; 15,6x12,2 cm
Tyt. wg adnot. na rew. Nazwa aut. wg piecz. na rew.
Katowice, kościół parafialny pw. św. Anny 06.JPG
Autor: Polar123, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Katowice, kościół parafialny pw. św. Anny, 1914, 1922-1927
Kattowitz-Nikischschacht. In der St.-Anna-Kirche. - Katowice-Nikiszowiec. Wnętrze kościoła św. Anny.jpg
Autor: Gliwi, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Katowice Janów, pl. Wyzwolenia 21 - kościół pw. św. Anny (zabytek nr A/350/11 z dnia 5.09.2011)
Janów-Nikiszowiec II 087.jpg
Autor: Marek Mróz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Katowice - Janów-Nikiszowiec. Kościół św. Anny