Kościół św. Anny w Wejherowie

Sanktuarium Matki Bożej Uzdrowienia Chorych na Duszy i Ciele i św. Anny
Sanktuarium Pasyjno – Maryjne
Distinctive emblem for cultural property.svg 378 z dnia 18.06.1971 r.[1]
kościół parafialny, sanktuarium
Ilustracja
Sanktuarium Pasyjno – Maryjne
(widok z ul. Reformatów)
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Miejscowość

Wejherowo

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Matki Bożej Uzdrowienia Chorych na Duszy i Ciele i św. Anny – Sanktuarium Pasyjno - Maryjne w Wejherowie

Wezwanie

Matki Bożej Uzdrowienia Chorych na Duszy i Ciele i św. Anny[2]

Wspomnienie liturgiczne

Pierwsza niedziela lipca i 26 lipca

Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki

obraz Matki Bożej Wejherowskiej

Położenie na mapie Wejherowa
Mapa konturowa Wejherowa, po lewej znajduje się punkt z opisem „Sanktuarium Matki Bożej Uzdrowienia Chorych na Duszy i Ciele i św. Anny”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Sanktuarium Matki Bożej Uzdrowienia Chorych na Duszy i Ciele i św. Anny”
Położenie na mapie powiatu wejherowskiego
Mapa konturowa powiatu wejherowskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Sanktuarium Matki Bożej Uzdrowienia Chorych na Duszy i Ciele i św. Anny”
Ziemia54°36′01,57″N 18°14′25,26″E/54,600436 18,240350
Strona internetowa

Sanktuarium Matki Bożej Uzdrowienia Chorych na Duszy i Ciele i św. Anny – wzniesione w latach 1648–1650 przez Jakuba Wejhera, to jeden z najstarszych zabytków miasta.
Wraz z Kalwarią Wejherowską i obrazem Matki Bożej Wejherowskiej koronowanym przez papieża Jana Pawła II, tworzy on Sanktuarium Pasyjno – Maryjne w Wejherowie.

Historia

W 1646 roku Jakub Wejher uczynił starania u władz zakonnych ojców franciszkanów – reformatów o sprowadzenie do osady ojców i braci zakonnych, którym pragnął zbudować klasztor. W następnym roku przybyli z Wielkopolski do dzisiejszego Wejherowa pierwsi zakonnicy, wśród nich o. Grzegorz Gdański, pierwszy gwardian wejherowskiego konwentu. Początkowo zamieszkiwali oni w prywatnych domach przy obecnej ulicy Klasztornej, a nabożeństwa odprawiali w kościele parafialnym Trójcy Świętej, wzniesionym w 1643 roku przez Jakuba Wejhera jako akt wdzięczności wojewody za cudowne ocalenie w bitwie pod Biała Smoleńską.

W latach 1648–1650 Jakub Wejher zbudował franciszkanom kościół i klasztor, pierwotnie parterowy o konstrukcji ryglowej, do którego wprowadzili się oni w 1649 r. Dwa lata później odbyło się poświęcenie klasztornego kościoła pod wezwaniem św. Anny.

Jesienią tego samego roku otwarto przylegającą do kościoła szkołę, która liczyła siedem oddziałów. W pierwszych klasach funkcjonowała jako szkoła elementarna, w klasach starszych miała charakter kolegium przygotowującego kandydatów do szkół wyższych – duchownych. Uczono w niej języka polskiego, niemieckiego, religii, łaciny i rachunków. Szkołę zamknięto w 1826 roku w związku z represjami władz pruskich, które prowadziły otwartą walkę z polskością i katolicyzmem – kulturkampf – dążąc także do kasaty wejherowskiego klasztoru.

Pierwsza próba likwidacji klasztoru w 1829 roku spotkała się ze zdecydowanym oporem ludności kaszubskiej i w rezultacie nie doszła do skutku. Kolejną próba usunięcia z miasta franciszkanów była prawnie ogłoszona w 1834 roku kasata klasztoru. Zakonnicy pozostali jednak w mieście i pozostali faktycznymi opiekunami Kalwarii. Franciszkanie zostali wyrzuceni z klasztoru dopiero w 1867 roku, a w 1875 roku decyzją władz pruskich, zmuszeni zostali oni do opuszczenia Wejherowa.

Po usunięciu z Jerozolimy Kaszubskiej ojców Franciszkanów, Kalwarią i klasztorem opiekowali się pozostali wejherowscy duszpasterze.

Po kilkudziesięciu latach wygnania i niemal trzystu latach od sprowadzenia ojców franciszkanów do Wejherowa, w uroczystość św. Franciszka 4 października 1946 roku powrócili oni do miasta i na Kalwarię. Zastali w poważnym stopniu zdewastowane i ograbione z cennego wyposażenia kaplice. Przystąpili natychmiast do ich wyremontowania i uzupełnienia wyposażenia. Pod ich okiem nastąpił też rozkwit kalwaryjskiego ruchu pielgrzymkowego, którego tradycje sięgają początków miasta i który trwa nieprzerwanie do dziś. Wznowili oni także wielkopostne Drogi Krzyżowe na Kalwarii, a także rozbudowali kościół klasztorny, w którego podziemiach powstało unikatowe Muzeum Franciszkańskie z bezcennymi zbiorami.

Jednym z największych osiągnięć powojennych o. franciszkanów w Wejherowie jest szerzenie kultu maryjnego, centralizowanego wokół łaskami słynącego obrazu Matki Boskiej Wejherowskiej, znajdującego się od wieków w bocznym ołtarzu kościoła klasztornego. Zwieńczeniem tych starań była koronacja obrazu Matki Bożej, której 5 czerwca 1999 roku, dokonał papież Jan Paweł II podczas mszy świętej na sopockim hipodromie. Tym samym powstało w Wejherowie sanktuarium Pasyjno – Maryjne, które jest celem licznych pielgrzymek.

W 2004 roku zainstalowano w świątyni kamerę monitoringu, a każdego 11 dnia miesiąca lokalna sieć kablowa przeprowadza transmisję telewizyjną mszy świętej, dzięki czemu także chorzy w domach mogą łączyć się na wspólnej modlitwie przed obrazem wejherowskiej Matki Bożej.

Przy kościele działają obecnie liczne grupy parafialne – Akcja Katolicka, Franciszkański Zakon Świeckich, Żywy Różaniec, Grupa Charytatywna, Franciszkańska Unia Misyjna, Franciszkański Ruch Apostolski, Grupa „Pójdź za Mną”, „Oaza św. Franciszka”, a także Liturgiczna Służba Ołtarza, Chórek Parafialny. Do niedawna istniała również Orkiestra Dęta.

Przy klasztorze funkcjonuje też „Kuchnia św. Franciszka”, która wydaje codziennie darmowe posiłki dla najuboższych[4].

11 lutego 2020 roku tj. w Światowy Dzień Chorego arcybiskup metropolita gdańskiSławoj Leszek Głódź, zmienił tytuł kościoła parafialnego. Poszerzył go o wezwanie: „Matki Bożej Uzdrowienia Chorych na Duszy i na Ciele i św. Anny”. To nawiązanie do pierwszego wezwania świątyni, które odnotował w swej kronice o. Grzegorz Gdański. Czytamy tam pod rokiem 1650 w przywileju króla Polski Jana Kazimierza, iż Jakub Wejher zbudował kościół na cześć Trójcy Świętej i św. Franciszka, a potem zbudował drugi kościół na cześć Najświętszej Maryi Panny i św. Anny z klasztorem Braci Mniejszych[2].

Architektura i wyposażenie

Charakterystycznym elementem kościoła klasztornego jest barokowa fasada, podzielona korynckimi pilastrami na trzy pola, w których znajdują się zdobne polichromią wnęki. Oddzielony wydatnym gzymsem szczyt ma bardzo oszczędny wystrój w postaci kamiennych sterczyn i trójkątnego zwieńczenia oraz dużej wnęki pośrodku z malowidłem przedstawiającym patronkę kościoła – św. Annę. Pozostała część budowli ma anachroniczne dla tego czasu cechy gotyku.

Jednonawowe wnętrze o długości 30,6 m, z węższym od nawy trójbocznie zamkniętym prezbiterium, miało dawniej w przedniej części dwie położone naprzeciw siebie kaplice. Do dziś dochowała się tylko jedna, zachodnia, gdyż przebudowa przeciwnej strony dla uzyskania większej przestrzeni zlikwidowała kaplicę i zniszczyła ciekawy architektonicznie plan świątyni.

Interesujące artystycznie wyposażenie kościoła pochodzi głównie z drugiej połowy XVIII wieku. Należy tu pięć późnobarokowych ołtarzy, architektonicznej konstrukcji, z bogatym wystrojem snycerskim i przeważnie oryginalnymi obrazami z XVIII wieku. Na lewej ścianie prezbiterium zwraca uwagę rokokowa loża patronacka, a po drugiej stronie w tym samym stylu utrzymana kazalnica.

Do inwentarza zabytkowego kościoła należy duża ilość obrazów, między innymi cztery duże płótna nierównej wartości artystycznej – dwa na zachodniej ścianie nawy i dwa w kaplicy. Najcenniejszym jest „Pieta”, dzieło nieznanego malarza z początku XVIII wieku, wyróżniające się dobrym rysunkiem, interesującą kompozycją i niezłą kolorystyką.

Z historią fundacji Jakuba Wejhera związane jest malowidło na chórze za wielkim ołtarzem. Ukazana tu jest postać fundatora i jego pierwszej żony Anny Elżbiety na tle krajobrazu Wejherowa z budowlami świeckimi i sakralnymi. Obraz jest dziełem Stanisława Kłosowskiego, Polaka z gdańskiego cechu malarskiego, wykonanym w 1658 roku na zlecenie drugiej żony wojewody Joanny, odnowionym w 1849 roku przez Teodozjusza Rednera. Malowidło ma raczej wartość historyczną ze względu na ukazane realia z drugiej połowy XVII wieku.

Ozdobne kiedyś i opatrzone napisami płyty nagrobne rodziny Wejherów i Przebendowskich przed kaplicami zostały starte, podobnie jak większość cennych artystycznie i wartościowych historycznie nagrobnych płyt w kościołach pomorskich. Usunięto je z kościoła w związku z założeniem posadzki. Jedna z tych płyt znajduje się na zewnątrz przy ścianie kościoła.

Z pozostałych zabytków wymienić trzeba ozdobne balaski przed prezbiterium pochodzące z XVIII wieku i pięknie inkrustowaną rokokową szafę w zakrystii, a także prospekt organowy o formach późnego baroku z XVIII i XIX wieku. Cennym zabytkiem jest także srebrny złocony relikwiarz z XVIII wieku, dzieło wybitnego gdańskiego złotnika J.G. Schlaubitza.

Przytykający do kościoła budynek klasztorny z XVIII wieku został gruntownie przebudowany za czasów pruskich na szkołę i temu celowi służył do końca lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Obecnie budynek pełni funkcję Domu Pielgrzyma.

Podziemia

Krypty w podziemiach klasztoru

W 1971 roku udostępniono do zwiedzania podziemia kościoła, urządzając tam ekspozycję muzealną. W podziemiach znajdują się krypty ze szczątkami Wejherów, Przebendowskich oraz dobrodziejów i zakonników. Legenda głosi, że założyciel miasta spoczywa w trumnie zawieszonej na złotych łańcuchach. W rzeczywistości jednak ciało Jakuba Wejhera złożone jest w zwykłej trumnie oznaczonej wyrzeźbioną w drewnie koroną.

Żłóbek

Szopka u wejherowskich franciszkanów

Od 1948 roku wejherowscy franciszkanie, zgodnie z tradycją swojego zakonu, budują w swoim kościele szopkę bożonarodzeniową. Największy w mieście żłóbek z ruchomymi elementami corocznie przyciąga mieszkańców Wejherowa i okolic.

Wymiary konstrukcji:

  • Niebo: 30 m bieżących materiału i około 120 gwiazd
  • Panorama: 20 m kwadratowych
  • Rozmiary żłóbka: 12 metrów wysokości, 6 metrów głębokości i 7,2 metrów szerokości[5][6].

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2010-05-06].
  2. a b Dekret Abp Sławoja Leszka Głódzia – Metropolity Gdańskiego, z dnia 11 lutego 2020 (NOWY "STARY" tytuł Kościoła). sanktuarium.wejherowo.pl. [dostęp 2020-02-11]. (pol.).
  3. Opiekunowie Sanktuarium. sanktuarium.wejherowo.pl. [dostęp 2020-02-26]. (pol.).
  4. Z archiwum Gryfa Wejherowskiego: Głodnych karmią.... reda.naszemiasto.pl. [dostęp 2012-04-08]. (pol.).
  5. Wejherowscy franciszkanie: Tegoroczny żłóbek. sanktuarium.wejherowo.pl. [dostęp 2020-12-23]. (pol.).
  6. Ponad 70 lat ma wejherowska szopka u franciszkanów. radioglos.pl. [dostęp 2020-12-22]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Pomeranian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.92 N
  • S: 53.40 N
  • W: 16.65 E
  • E: 19.75 E
Powiat wejherowski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu wejherowskiego, Polska
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Mapa Wejherowa.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
Mapa Wejherowa
Wejherowo-kosc sw Anny.jpeg
Kościół klasztorny o. Franciszkanów w Wejherowie
Wejherowo-zlobek u sw Anny.jpg
Żłobek franciszkański w Wejherowie.
Wejherowo-krypty u sw Anny.jpg
Krypty w podziemiach klasztoru w Wejherowie