Kościół św. Antoniego Padewskiego w Poznaniu (Starołęka)
| kościół parafialny | |||||||||
 Widok z południowego wschodu | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia | |||||||||
| Wezwanie | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Poznania  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||||||
 52°21′48,54″N 16°55′58,74″E/52,363483 16,932983 | |||||||||
Kościół św. Antoniego Padewskiego – rzymskokatolicka świątynia znajdująca się przy ul. św. Antoniego na poznańskiej Starołęce.
Historia
Starołęka należała pierwotnie do parafii św. Jakuba w Głuszynie. Odległość od tej świątyni była jednak tak znaczna, że część parafian nie docierała tam na nabożeństwa. Kościół głuszyński mieścił co najwyżej 3000 wiernych, a parafia liczyła ich 4800 (1913). Starania o zbudowanie świątyni filialnej rozpoczął proboszcz głuszyński, ks. Antoni Stychel. W 1912 przedsiębiorca Jan Paczkowski przekazał gminie katolickiej w Starołęce dwie działki będące jego własnością, zastrzegając jednak, że jeśli do 1 października 1923 kościół nie powstanie lub przynajmniej nie zostanie wmurowany kamień węgielny, to grunt wróci do darczyńcy[1].
Pierwsze szkice świątyni sporządził Roger Sławski w 1917 i miały one charakter neobarokowy. Tymczasem msze odprawiano prowizorycznie, w sali restauracyjnej udostępnianej przez Bogusława Kempfa (1916-1 kwietnia 1920). Restauracja znajdowała się w pobliżu przejazdu kolejowo-drogowego, przy ul. Starołęckiej 60 (obecnie pub). Duszpasterzem był wtedy ks. Kazimierz Rolewski. Po zakończeniu I wojny światowej podjęto starania o przejęcie baraku wojskowego, zlokalizowanego przy ul. św. Antoniego. Ostatecznie pozyskano go za darmo w 1919. Miał wymiary 27 x 12 m i wysokość 5 m. Uzupełniono go o akcent religijny – wieżę z sygnaturką na osi. Obiekt poświęcono 11 kwietnia 1920. W 1934 stanął przy nim pomnik Towarzystwa Powstańców i Wojaków. Wyposażenie wnętrza świątyni konsultowano z prof. Szczęsnym Dettloffem. Od 1 maja 1922 proboszczem był tu ks. Bronisław Gładysz[1].
Okupanci hitlerowscy zamknęli kościół, przerobili go na magazyn modeli kolejowych, a proboszcza Gładysza aresztowali w 1941. W 1945 kościół był zdewastowany, miał wybite okna oraz uszkodzenia ścian i dachu. Ze zniszczeń wojennych świątynię odbudowano przy pomocy parafian w 14 dni i poświęcono 28 marca 1945[2]. Zlecono jednocześnie projekt nowej świątyni Michałowi Preislerowi – architektowi z Nowego Tomyśla. W lipcu 1947 zatwierdziła go rada parafialna i komitet budowy, a 23 października tego samego roku Kuria Arcybiskupia, która, w konsultacji z Władysławem Czarneckim, zleciła wiele poprawek. Kościół ten miał mieć 650 m² i pomieścić miał 2600 osób. W formie posiadał nawiązania do stylu neoromańskiego, ale był dość skromny w wyrazie (dzielnica robotnicza). Projekt nie otrzymał akceptacji miejskiej Komisji Architektonicznej, której referentem był Jerzy Tuszowski. Zarzucono mu słabe opracowanie, a także błędne rozwiązania przestrzenne i funkcjonalne[1].
Po tym niepowodzeniu, zlecono opracowanie projektu ponownie Rogerowi Sławskiemu, który miał już wówczas 77 lat. Pierwsze szkice dostarczył w październiku 1948. Zaproponował on świątynię orientowaną, bardzo tradycyjną, prostokątną, z silnym akcentem wieżowym i trzema nawami rozgraniczonymi serlianami. Prezbiterium zwieńczała prosta ściana z kolistym oknem (witraż). Całość przykryć miał żelbetowy strop belkowo-kasetonowy, nawiązujący do rozwiązań renesansu. Od strony ulicy Sławski zaproponował boczne wejście w formie portalu z płaskorzeźbą w nadprożu. W strefie wejściowej stanąć miała duża figura św. Antoniego Padewskiego. Liczne wady projektu wykazywał ks. dziekan Henryk Lewandowski, ubolewając jednocześnie nad brakiem w Poznaniu choćby jednego kościoła w duchu sztuki nowoczesnej[1].
Prace ziemne przy budowie rozpoczęto latem 1949 (30 sierpnia lub 5 września) i poprzedziły one wydanie zgody na budowę. Kierownikiem budowy był architekt Jan Kuznowicz. 9 lipca 1950 arcybiskup Walenty Dymek poświęcił kamień węgielny. 20 grudnia 1955 obiekt poświęcił protonotariusz apostolski Franciszek Marlewski. Wewnątrz umieszczono m.in. ołtarz, ambonę, konfesjonał i rzeźby z kościoła Najświętszej Marii Panny w Poznaniu, gdzie postanowiono zmienić wystrój wnętrza. W następnych latach świątynia wzbogaciła się o polichromie Józefa i Łucji Oźminów, a także elementy wyposażenia autorstwa Franciszka Morawskiego. W 1969 przystąpiono do wznoszenia wieży (45 m wysokości), która znacząco odbiegła od wizji Sławskiego (głównie zmieniono kształt okien). Antoni Brzeziński z Poznania wykonał cztery dzwony. 24 listopada 1974 arcybiskup Antoni Baraniak konsekrował kościół i ołtarz. W 1976 Aleksander Holas wykonał projekt przebudowy prowizorycznego dachu, który jednak nie został wykonany solidnie. Pojawiły się zacieki, zagrożone były polichromie Oźminów. W 1981 dach pokryto blachą miedzianą. W 1986 zmieniono ostatecznie sufit z płyt pilśniowych na kasetonowy strop projektu Sławskiego. Wcześniej zamontowano jeszcze metalowe żyrandole o efektownym wyglądzie (proj. Jerzy Olszewski z Bydgoszczy)[1].
Opis
Trójnawowa pseudobazylika z wieżą w północno-zachodnim narożniku. Przykrywa ją strop kasetonowy oparty o cztery filary. Oświetlenie zapewnia sześć dużych kolistych okien (jedno nad wejściem, jedno w prezbiterium i po trzy w ścianach naw bocznych). Dekorację ścian w technice sgraffito i fresku, drogę krzyżową oraz projekt witraży w oknach wykonali Łucja i Józef Oźminowie. Witraże wykonał natomiast Zygmunt Kośmicki.
W prezbiterium część centralna zajmuje przedstawienie Ostatniej Wieczerzy, zaś po bokach znajdują się obrazy o tematyce starotestamentowej. Witraż w prezbiterium przedstawia św. Antoniego z Padwy. Drewniana chrzcielnica jest natomiast najstarszym elementem wyposażenia kościoła, pochodzącym z drewnianej świątyni.
Nawę środkową zdobią malowidła ukazujące sceny z życia patrona kościoła. W nawach bocznych zaś znajdują się przedstawienia Zwiastowania i św. Józefa przy pracy. Witraże w nawach bocznych ukazują aniołów.
Zamykająca kościół chór muzyczny z organami wykonano w latach 1959-1963. Pod chórem znajduje się kruchta z kaplicą Matki Boskiej Częstochowskiej w której znajduje się kopia ikony autorstwa Stanisława Gawłowskiego.
Bryła kościoła, jaka ostatecznie powstała znacząco odbiega od pierwotnej wizji Rogera Sławskiego, a zmiany, uproszczenia detalu i zubożenie całokształtu zawdzięcza przede wszystkim poprawkom wnoszonym przez Aleksandra Holasa już po śmierci architekta, dla którego było to ostatnie dzieło życia[1].
Przed kościołem znajduje się figura św. Antoniego wyrzeźbiona w 1989 roku przez Adama Graczyka.
Oś ulicy św. Antoniego, przy której stoi kościół starołęcki, zamknięta jest optycznie przez zieleń Dębiny, z której wynurza się wieża kościoła Świętej Trójcy na Dębcu. Obie wieże tworzą perspektywiczną zależność i symboliczny układ urbanistyczny[1].
Tablice pamiątkowe
W kościele umieszczone są następujące tablice pamiątkowe:
- w kruchcie - Pamięci / Jana Paczkowskiego / 1852-1928 / Przemysłowca i społecznika, darczyńcy ziemi pod budowę / kościoła pw. św. Antoniego Padewskiego na Starołęce / Niech Bóg nagrodzi jego hojność / Rodzina i wdzięczni parafiania / Poznań 24.11.2010,
- na lewo od ołtarza - W tym miejscu w dniu 19.X.2003 / złożono dokumenty / poświęcenia kamienia węgielnego / tej świątyni, / sporządzone w dniu 2.VII.1950 / odnalezione / w fundamentach w dniu 15.V.2001. / Tablicę ufundował Zakład Kamieniarski Suchy Las Aleksander Jaros,
- wewnątrz - Pamiątka nawiedzenia / cudownego obrazu Matki Bożej / w Poznaniu Starołęce 29/30.8.1977 / Misje przed nawiedzeniem głosili / Księża Salezjanie.
Przypisy
- ↑ a b c d e f g Gabriela Klause, Kościół Św. Antoniego Padewskiego na Starołęce. Od sali restauracyjnej Bogusława Kempfa po murowany kościół, w: Kronika Miasta Poznania, nr 4/2009, s.233-257, ISSN 0137-3552
- ↑ Tadeusz Świtała, Poznań 1945. Kronika Wydarzeń, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1986, s. 123, ISBN 83-210-0607-8, OCLC 830203088.
Bibliografia
Media użyte na tej stronie
Autor:
Oskarro. © użytkownicy OpenStreetMap.
Copyright użytkownicy UMP-pcPL., Licencja: CC BY-SA 2.0Mapa lokalizacyjna Poznania
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.70 N
- S: 51.05 N
- W: 15.68 E
- E: 19.19 E
Autor: Radomil, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Church of St. Anthony of Padua in Starołęka, Poznań
Autor: Radomil, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Church of St. Anthony of Padua in Starołęka, Poznań
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sgraffito w Poznaniu, w starołęckim kościele św. Antoniego. Oźminowie.