Kościół św. Antoniego w Białej Podlaskiej
| |||||||
 A/60 z dnia 31.08.1957 r. oraz 19.11.1966 r.(zespół klasztorny reformatów)[1] | |||||||
| kościół rektoralny | |||||||
 | |||||||
| Państwo |  Polska | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | Biała Podlaska | ||||||
| Wyznanie | katolickie | ||||||
| Kościół | rzymskokatolicki | ||||||
| Parafia | Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Białej Podlaskiej | ||||||
| Wezwanie | Świętego Antoniego, Matki Bożej Anielskiej | ||||||
| |||||||
Położenie na mapie Białej Podlaskiej  | |||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |||||||
 52°01′54,12″N 23°07′14,09″E/52,031700 23,120580 | |||||||
Kościół w Białej Podlaskiej w województwie lubelskim – kościół rektoralny Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów i klasztor poreformacki pw. św. Antoniego w Białej Podlaskiej.
Zespół barokowych budynków murowanych z cegły, otynkowanych: złożony z kościoła zwróconego fasadą na północ i zblokowanego z nim od wschodu trójskrzydłowego klasztoru. Fasada kościoła poprzedzona prostokątnym dziedzińcem, otoczonym ceglanym, otynkowanym murem: od ulicy metalowy parkan z murowanymi słupkami, pośrodku dziedzińca odsłonięty 3 grudnia 2000 pomnik Jana Pawła II autorstwa Dariusza Sitka i Edwarda Sitka z Gdańska.
Historia kościoła
Okres wojen z około połowy XVII wieku przyniósł miastu Białej Podlaskiej szereg zniszczeń. Najazd Szwedów, w 1656 r. wkroczenie wojsk Jerzego II Rakoczego, wojna polsko-rosyjska, plądrowanie Podlasia przez skonfederowane wojska polskie i litewskie oraz zarazy w 1653, 1656 i 1661 roku - te wydarzenia sprawiły, że ludność Podlasia zmniejszyła się o połowę. Warunki życia mieszkańców Białej nie różniły się zasadniczo od warunków życia chłopów i były bardzo ciężkie. Doprowadziło to także do obniżenia poziomu duszpasterstwa i religijności w całym ówczesnym Hrabstwie Bialskim. Aby proces duchowego i kulturowego upadku zatrzymać postanowiono osadzić w Białej zakon reformatów. W 1670 r., po trwających cztery lata zabiegach, za zgodą Jana Kazimierza, Michał Kazimierz Radziwiłł i jego żona Katarzyna sprowadzili do Białej reformatów. Pierwszymi zakonnikami, którzy w 1671 roku przybyli do Białej z Poznania byli o. Sylwester Nadolski i o. Jan Kapistran.
Projekt kościoła i zespołu klasztornego przedstawiono fundatorom już w 1671 r.
Kościół został ufundowany w 1670 r. przez Michała Kazimierza Radziwiłła i jego żonę Katarzynę z Sobieskich Radziwiłłową. Wystrój jego wnętrza odbiega znacznie od innych kościołów reformackich, jest on znacznie bogatszy. Odpowiada zapotrzebowaniu, prestiżowi, ambicjom i możliwościom materialnym Radziwiłłów.
Murowany kościół został wzniesiony w latach 1672-1684, zapewne według projektu Augustyna Locciego Młodszego, fasada zapewne innego autorstwa. Budową kierował warszawski architekt Andrys Huber. Prace budowlane i wyposażanie kościoła trwało do 1684 r. Kościół konsekrował w 1688 roku pod wezwaniem Matki Bożej Anielskiej biskup kijowski Andrzej Chryzostom Załuski, z którego fundacji w latach 1682‒1686 wystawiono siedem ołtarzy wykonanych przez Andrycza Huberta.
Ponownie uposażony przez Annę z Sanguszków Radziwiłłową, która także funduje nowe rozbudowane ołtarze według projektu o. Mateusza Osieckiego w 1739 r.
W 1788 r. uroczyste sprowadzenie relikwii bł. Pacyfika. Zapewne w pierwszej połowy wieku XVIII budowa murowanego ogrodzenia z malunkami stacji Drogi Krzyżowej w płytkich wnękach, w których w latach 1989-90 umieszczony został zespół tablic pamiątkowych, tzw. Podlaskie Epitafium Żołnierskie.
W roku 1836 r. remont kościoła, być może wtedy wykonana została nadbudowa szczytu fasady.
Po kasacie klasztoru w 1867 r. kościół stał się filią kościoła parafialnego św. Anny.
W roku 1869 cerkiew unicka.
W latach 1875‒1915 cerkiew prawosławna; wyposażenie kościoła zostało przeniesione do okolicznych parafii, m in. konfesjonały, ławki, ołtarze Matki Bożej i św. Antoniego, figury świętych Piotra i Pawła, obrazy, monstrancja, pacyfikał oraz ornaty – do sąsiedniego kościoła św. Anny, następnie częściowo przekazane do kościoła farnego w Międzyrzecu Podlaskim; obrazy Drogi Krzyżowej i krucyfiks do Huszczy; jeden ołtarz do Kąkolewnicy, gdzie przerobiony został na dwa ołtarze boczne.
Przed fasadą wzniesiona brama-dzwonnica w stylu rusko-bizantyjskim, rozebrana po 1919 r.
W 1910 r. przerobiono wieżyczkę sygnaturki.
W 1915 r. rekoncyliowany, wówczas powróciły dwa ołtarze i część wyposażenia przechowywanego w kościele św. Anny.
Po 1919 r. utworzona parafia wojskowa pod wezwaniem Krzyża Świętego.
Od 1940 r. w kościele został utworzony niemiecki skład amunicji, zniszczona została bramka przed kościołem.
W 1944 r. kościół częściowo uszkodzony, zniszczone lub uszkodzone zostało wyposażenie z wyjątkiem ołtarza Matki Bożej, konfesjonału, obrazów i części figur z ołtarza głównego, przeniesionych do kościoła św. Anny.
W 1944 r. ponownie został przeprowadzony remont wnętrza.
W 1946 r. zawieszono kute neobarokowe kandelabry i żyrandol.
W latach 1950-1951 według projektu architekta Eugeniusza Czyża i Lecha Niemojewskiego budowa bramy z dwiema furtkami i żelazną kratą, która zamknęła od frontu ogrodzenie dziedzińca; wewnątrz wymiana posadzki w nawie głównej.
W 1950 r. ambonę wykonał Franciszek Maksymiuk.
W latach 1952‒1954 budowa organów przez firmę Fryderyka Schwarza z Kartuz.
W 1953 r. wzniesiono ołtarze Najświętszego Serca Pana Jezusa i Chrystusa Ukrzyżowanego.
W 1956 r. rekonstrukcja sygnaturki według projektu Eugeniusza Czyża.
W latach 1957-1958 przeprowadzono remont dachu
Ponieważ zakon reformatów nie miał dość powołań, za jego zgodą i za pozwoleniem biskupa podlaskiego Ignacego Świrskiego, kościół objął w roku 1965 zakon oo. kapucynów.
W 1971 r. aranżacja piwnic na sale katechetyczne.
W 2000 r. zmiana aranżacji placu przed kościołem, rozebranie bramy i wystawienie pomnika Jana Pawła II na osi przed fasadą.
W 2005 r. budowa neobarokowego ołtarza w kaplicy, z witrażem Błogosławionego Honorata Koźmińskiego i portretem Jana Pawła II w zwieńczeniu.
W sierpniu 2020 r. odsłonięto tablicę pamiątkową upamiętniającą żołnierzy 34 pułku piechoty, który niegdyś stacjonował w Białej Podlaskiej.[2]
Historia klasztoru
Klasztor pierwotnie był drewniany. Murowany wzniesiono w latach 1687‒1692.
W 1743 r. biblioteka klasztorna uposażona przez Annę z Sanguszków Radziwiłłową.
Po kasacie 1867 zakonnicy przeniesieni do klasztoru w Pilicy, budynek i ogrody podzielone na dwie części: pierwsza użytkowana przez wikarego, w drugiej zaś mieściło się seminarium nauczycielskie.
Pod koniec 1869 r. bibliotekę przekazano do seminarium w Lublinie.
W 1908 r. klasztor przebudowano.
Pod koniec 1918 r. zwrócony katolikom.
W 1919 r. na podstawie pięcioletniej umowy z biskupem podlaskim Henrykiem Przeździeckim wydzierżawiony ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Ministerstwo urządziło w klasztorze gimnazjum żeńskie.
Do 1993 r. liceum ogólnokształcące, obecnie klasztor oo. kapucynów.
Przypisy
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo lubelskie. 2020-09-30. [dostęp 11.06.2010].
- ↑ W służbie ojczyźnie. „Echo Katolickie”. 35 (1399), 2020-08-27. Siedlce.
Linki zewnętrzne
zabytkisakralne.pl: Kościół i klasztor poreformacki p św. Antoniego
Bibliografia
- Jerzy Topolski, Gospodarka polska a europejska w XVI-XVIII wieku, Poznań 1977
- ks. Roman Soszyński, Parafia Św. Anny w Białej Podlaskiej, Biała Podlaska 2007
Zobacz też
- o. Honorat Koźmiński
- o. Jerzy Cygan
| rzymsko-katolickie |
|
|---|---|
| prawosławne | |
| protestanckie |
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lublin Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 52.35 N
- S: 50.20 N
- W: 21.52 E
- E: 24.25 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Autor:
Autor: Grzegorz W. Tężycki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Biała Podlaska. Kościół pw. św. Antoniego. Widok od strony zachodniej.
Autor: Krzysztof Lasoń Krzys L, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół pw. Świętego Antoniego w Białej Podlaskiej.
Autor: Userro12345, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID