Kościół św. Benedykta w Krakowie

Kościół św. Benedykta
Distinctive emblem for cultural property.svg A-72 z 8 maja 1975[1]
kościół filialny
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Kraków

Adres

Kraków
ul. Stawarza

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Józefa

Wezwanie

św. Benedykta

Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Benedykta”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Benedykta”
Ziemia50°02′36″N 19°57′25″E/50,043333 19,956944

Kościół św. Benedykta – zabytkowy kościół rzymskokatolicki znajdujący się w Krakowie na Wzgórzu Lasoty w Podgórzu.

Jest to najmniejszy kościół w Krakowie, powstały na miejscu poprzedniej świątyni w kształcie rotundy pochodzącej z ok. 1000 r. Wzniesiony jest na Wzgórzu Lasoty, na skraju wyniosłego (235 n.p.m.) skalistego garbu Krzemionek Podgórskich.

Dawniej był otwierany jedynie dwa razy w roku: na odpust w uroczystość św. Benedykta (11 lipca) oraz w pierwszy wtorek po Wielkanocy w czasie uroczystości Rękawki. Obecnie można go zwiedzać we wszystkie soboty wakacji[2].

Historia

Według badań radiowęglowych budowę pierwotnej świątyni na tym miejscu można datować na początek XI wieku, co wiąże go prawdopodobnie z fundacją Bolesława Chrobrego lub Mieszka II. Nie można go przypisać benedyktynom z Tyńca, gdyż Ci przybyli do Krakowa dopiero w 1044 roku, sprowadzeni przez Kazimierza Odnowiciela. Imię św. Benedykta może wiązać się z pierwszymi biskupami krakowskimi, którzy prawdopodobnie byli benedyktynami. Ponadto, imię św. Benedykta ma charakter egzorcyzmujący, co nawiązuje do walki z pogańskimi obrzędami (w pobliżu znajduje się kopiec Kraka).[3]

W źródłach istnienie jego notuje po raz pierwszy Kodeks Dyplomatyczny Katedry Wawelskiej z 1254 roku, wymieniając w nim górę pod Krakowem z kościołem św. Benedykta. Jan Długosz w swym dziele Liber beneficiorum wspomina o kamiennym kościele św. Benedykta.

Odnowiony dopiero w 1589 roku przez ks. Mikołaja Drozdowskiego, plebana bolechowskiego. Prawo patronatu należało do Krzysztofa z Komorowa, kasztelana sandomierskiego, i Zbigniewa z Brześcia Lanckorońskiego, którzy w 1598 roku zrzekli się go na rzecz zakonników de Saxia od św. Ducha. Zrzeczenie aprobował biskup krakowski, kardynał Bernard Maciejowski, ustanawiając w 1605 roku prebendariuszem świątyni klasztor św. Ducha w Krakowie z obowiązkiem odprawiania w nim mszy świętej w piątek każdego tygodnia. Na dotację kościoła przeznaczono dochód z gruntów miejskich i tzw. roli Michałowskiej. Stan taki trwał do pierwszego rozbioru, tj. do roku 1772.

Po oddzieleniu Podgórza kordonem granicznym zakonnicy klasztoru św. Ducha przestali interesować się losami kościoła nie przynoszącego dochodu, a wymagającego wkładów na konserwację. Prawdopodobnie władze austriackie sprzedały dotację kościółka przy okazji kasowania w Galicji zakonów, przekazując uzyskaną kwotę do funduszu religijnego. Jednak jeszcze przez 15 lat odprawiane były w nim msze święte, dzięki inicjatywie kupca i obywatela podgórskiego Jędrzeja Hallera, który na własny koszt sprowadzał w tym celu księdza z Krakowa. Po śmierci Hallera w 1787 roku, kościółek zaczął chylić się ku upadkowi. Z początkiem lat sześćdziesiątych XIX w. zawisła nad nim groźba całkowitej zagłady, gdyż wojskowe władze Twierdzy Kraków sprzeciwiły się kategorycznie postulowanemu przez ks. Komperdę remontowi świątyni. Sprzeciw wojskowych wynikał z faktu, iż tuż obok wznosił się jeden z ważnych bastionów fortecznych - Fort 31 "Benedykt", któremu kościółek ograniczał pole ostrzału i w związku z tym - zdaniem austriackich dowódców - powinien jak najszybciej zniknąć ze wzgórza. Proboszcz Komperda postanowił przeciwstawić się decyzji komendantury wojskowej i złożył odwołanie do władz centralnych w Wiedniu. Po pewnym czasie udało mu się uzyskać przychylną decyzję, która umożliwiła ocalenie niszczejącego zabytku[4].

Następnie dzięki staraniom ówczesnego proboszcza parafii podgórskiej, księdza Komperdy, kościół został poddany gruntownemu odnowieniu.

Od 2014 podczas badań archeologicznych odkryto co najmniej 37 pochówków na zewnątrz kościoła i 29 wewnątrz. Podczas prac remontowych utworzono rezerwat archeologiczny wewnątrz kościoła. Wyremontowano elewację i dach oraz utworzono betonową opaskę kamienną okalającą kościół.[5]

Do dziś opiekę nad nim pełnią proboszczowie podgórskiej parafii.

Architektura i wystrój

Kościół jest orientowany z jednym wejściem od południa. W XV lub XVI wieku górna część budowli została zasklepiona gotycko, a pierwotne stare mury podparto dookoła pochyłymi szkarpami z cegły.

Dach z gontów, gotycki w kształcie, zakończony jest na środku sygnaturką z podwójnym krzyżem na szczycie, godłem duchaków, i takimi krzyżami na dwóch przeciwległych ostro sklepionych krańcach dachu.

Wnętrze składa się z niewielkiej kwadratowej nawy i węższego od niej prezbiterium, uplasowanych na poziomym rzucie, charakterystycznym dla najstarszych, kamiennych kościołów romańskich. Całość wnętrza zamyka gotyckie krzyżowe sklepienie, wzmocnione wydatnymi żebrami z kamienia.

W czasie remontu zewnętrznych szkarp ceglanych, dokonanego w 1902 roku, okazało się, że ściany kościółka zbudowane są do 3/4 wysokości z kamienia, resztę nadbudowano cegłą jeszcze w średniowieczu.

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021.
  2. Zwiedzanie kościoła św. Benedykta, karnet.krakow.pl [dostęp 2020-08-25] (ang.).
  3. Kościółek św Benedykta – Parafia pw św Józefa Kraków – Podgórze [dostęp 2019-07-16] (pol.).
  4. Marek Żukow-Karczewski, Całe miasto mówiło... O kościółku, "Echo Krakowa", 4 VII 1995 r., nr 129 (14454).
  5. Wyborcza.pl, krakow.wyborcza.pl [dostęp 2019-07-16].

Bibliografia

  • Jan Długosz w Liber beneficiorum (Księga nadań diecezji krakowskiej, 1325 – 27)
  • Rożek M., Gondkowa B., Leksykon kościołów Krakowa, Verso Kraków, s. 25, 2003

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Kraków location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Kraków. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.15 N
  • S: 49.95 N
  • W: 19.76 E
  • E: 20.26 E
Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Church of St. Benedict of Nursia, altar, Stawarza street, Kraków, Poland.jpg
Autor: Zygmunt Put, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół św. Benedykta, ołtarz, ul. Stawarza, Podgórze, Kraków
Church of St Benedict (parish church fete-Rekawka), Rekawka street, Podgórze, Krakow, Poland 7.JPG
Autor: Zygmunt Put Zetpe0202, Licencja: CC0
Kościół św. Benedykta (odpust-Rękawka), ul. Rękawka, Podgórze, Kraków
Church of St. Benedict of Nursia, interior c, Stawarza street, Kraków, Poland.jpg
Autor: Zygmunt Put, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół św. Benedykta, wnętrze c, ul. Stawarza, Podgórze, Kraków
Church of St. Benedict of Nursia, interior, Stawarza street, Kraków, Poland.jpg
Autor: Zygmunt Put, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół św. Benedykta, wnętrze, ul. Stawarza, Podgórze, Kraków
Church of St. Benedict of Nursia, Stawarza street, Podgorze, Krakow, Poland.jpg
Autor: Zygmunt Put, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół św. Benedykta, ul. Stawarza, Podgórze, Kraków