Kościół św. Doroty w Łodzi

Kościół św. Doroty
Distinctive emblem for cultural property.svg 134-VII-12 z dnia 1946 r.
oraz A/151/141 z 28.08.1967 r. (ściany prezbiterium i zakrystii)[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Kościół parafialny w Mileszkach
Państwo

 Polska

Miejscowość

Łódź

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Doroty i św. Jana Chrzciciela w Łodzi

Wezwanie

św. Doroty

Wspomnienie liturgiczne

6 lutego

Położenie na mapie Łodzi
Mapa konturowa Łodzi, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Doroty”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Doroty”
Ziemia51°46′12,08″N 19°34′18,73″E/51,770022 19,571869
Kościół św. Doroty, 30 marca 2006
Kościół św. Doroty, 2 maja 2005
Kościół św. Doroty, 30 marca 2006

Kościół św. Doroty – kościół w parafii rzymskokatolickiej w Łodzi na osiedlu Mileszki, w dekanacie Łódź-Stoki archidiecezji łódzkiej, znajdujący się przy ulicy Pomorskiej 445, był jednym z najstarszych zachowanych zabytków w Łodzi[a]. Kościół wielokrotnie niszczony i przebudowywany, wyremontowany na początku XXI wieku, w 2015 uległ zniszczeniu w wyniku pożaru.

Historia

Pierwszy kościół w Mileszkach pw. św. Jana Chrzciciela prawdopodobnie istniał już w wieku XIV[2]. Wystawiony został z drzewa bodaj jeszcze przed erekcją parafii[3]. Ze względu na jego zły stan został rozebrany w początkach XVI w.[3][4]. Parafię erygował prawdopodobnie w XIV w. arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki[3], choć niektóre współczesne źródła[5][6][7][8][9] wskazują, że powstanie parafii miało miejsce już wcześniej[b].

W 1438 w należącej do mileszkowskiej parafii wsi Stoki powstał drewniany kościół filialny pw. św. Jana Chrzciciela i św. Anny z fundacji właściciela wsi, Sieciecha, ówczesnego łowczego łęczyckiego[3][10].

W 1492[11] (lub według innych źródeł w 1491 albo w 1493[12]) na terenie mileszkowskiej parafii powstał kościół filialny w Chojnach, ufundowany przez Stanisława z Chojen Dużych herbu Jastrzębiec[13]. W 1892[14] (lub w 1901[15]) erygowano tam parafię pw. św. Wojciecha.

W 1511 Jakub Romiszewski poślubił Annę ze Stoków (wnuczkę Sieciecha) i stał się posiadaczem okolicznych dóbr (m.in. Stoków, części Mileszek, Chojen). Wtedy też staraniem ks. Macieja (zwanego Maciejem z Mileszek, ówczesnego kanonika łęczyckiego) stokowski kościół przeniesiono do siedziby parafii i ustawiono na miejscu poprzedniej, poważnie już zniszczonej świątyni. Było to możliwe również dzięki zakupowi dokonanemu w tymże samym roku przez J. Romiszewskiego (...), albowiem zbieżność dat obu wydarzeń nie jest tu przypadkowa[16][17][18].

W 1543 wybudowano trzeci kościół, który stał aż do 1766, kiedy pożarowi uległ dach i część wyposażenia[19].

W tym samym roku odbudowano spalony dach pokryty gontem.[19] Przy kościele dobudowano jeszcze dzwonnicę. W 1832 dobudowano część frontową z tzw. ryglówką i 4-metrową kruchtą. Po rozbudowie kościół liczył 28,9 m długości[20]. W 1881 z powodu groźby zawalenia rozebrano wyższą wieżę i wzniesiono nową o wysokości 50 łokci[20]. W 1890 wzniesiono budynek plebanii[20]. Świątynia przetrwała nienaruszona do I wojny światowej. Wtedy to została uszkodzona wieża i część świątyni. W okresie międzywojennym kościół odrestaurowano. W czasie II wojny światowej kościół został zamknięty w 1941, a w budynku plebanii wojska niemieckie urządziły szpital[20]. Niemcy zrabowali założoną w XVII w. Księgę cudów i wszystkie księgi parafialne. Akty chrztu, ślubu i pogrzebów odnaleziono w 1945 w Gdańsku-Oliwie i wówczas wróciły do parafii[20].

W latach 1997–2000 kościół poddano gruntownemu remontowi. Wymieniono zniszczone elementy budynku, zamontowano instalacje przeciwpożarową i antywłamaniową, odrestaurowano żyrandole i inne elementy wystroju. Od początku 2007 roku kościół był iluminowany.

Kościół tuż po ugaszeniu pożaru,
31 sierpnia 2015

31 sierpnia 2015 roku ok. 4 rano w kościele wybuchł pożar. Mimo szybko podjętej akcji ratunkowej nie udało się go ugasić i spaleniu uległa wieża, cała konstrukcja dachu, część drewnianych ścian i doszczętnie wypaliło się wnętrze[21]. Przyczyną pożaru było prawdopodobnie zwarcie instalacji elektrycznej[22]. Rada Miasta Łodzi zdecydowała o wsparciu finansowym odbudowy świątyni w oryginalnej formie[23], również metropolita łódzki, arcybiskup Marek Jędraszewski, ogłosił zbiórkę na ten cel[24]. Jesienią 2021 rozpoczęto odbudowę kościoła[25].

Budynek wpisany został do rejestru zabytków pod numerem 134-VII-12 z 1946 oraz A/151/141 z 28.08.1967[1].

Wyposażenie

Pożar strawił trzy ołtarze późnorenesansowe z początku XVII wieku. Zniszczeniu uległ ołtarz główny z bramkami, w centrum którego znajdowała sie płaskorzeźba Koronacja Najświętszej Marii Panny, słynąca cudami (od 1665 roku istniała Księga cudów – zaginęła w czasie II wojny światowej); obok niej rzeźby św. Wojciecha i św. Stanisława z początku XVII wieku.

W zwieńczeniu znajdowały się trzy rzeźby gotyckie: Matki Boskiej z Dzieciątkiem, św. Doroty i św. Barbary z początku XV wieku. Na bramkach ołtarza rzeźby: Matki Bożej i św. Jana z grupą Ukrzyżowania z połowy XVI wieku.

Ołtarze boczne z barokowymi obrazami św. Anny i św. Walentego. Organy 8-głosowe, dzwon z 1948 roku, sygnaturka, Droga Krzyżowa, późnobarokowa ambonka z końca XVII wieku, kropielnica kamienna, 4 barokowe konfesjonały, chrzcielnica kamienna, krucyfiks z połowy XVI wieku.

Uwagi

  1. ↑ Zaraz po kapliczkach św. Rocha i św. Antoniego oraz kościele św. Antoniego w Łagiewnikach
  2. ↑ Mało prawdopodobnym wydaje się, aby erygowanie parafii odbyło się już w wieku XI. Tezę argumentującą, że przechowywany jeszcze pod koniec XIX w. w mileszkowskiej plebanii dokument (opatrzony datą 14 grudnia 1048, uchodzący niegdyś tam za akt erekcyjny kościoła i parafii) prawdopodobnie został sfałszowany w wieku XVII, a w rzeczywistości pochodził z wieku XVI (dokładnie z dnia 14 grudnia 1518), przedstawił historyk Jan Karol Kochanowski, który dokładnie przeglądał parafialne archiwum latem 1888 (Por. J. K. Kochanowski, Szkice i drobiazgi historyczne, Serya Druga, Warszawa 1908, s. 156.). Potępił tym samym zapis dokonany w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich w haśle o Mileszkach, jakoby „tradycya odnosiła założenie tamtejszego kościoła do wieku XI” (Por. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T. VI, Warszawa 1885, s. 423). Przed wojną dokument trafił do archiwum diecezji do dokładnego zbadania, jednak zaginął podczas wojny. Mimo to w roku 1948 hucznie świętowano obchody dziewięćsetlecia parafii.

Przypisy

  1. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2020-02-07].
  2. ↑ Por. J. Łukowski, J. Korytkowski, Liber beneficiorum archidyecezyi gnieźnieńskiej T.2: obejmujący Archidyakonaty: Kaliski, Wieluński, Łowicki i Łęczycki: z poręki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego podług kodeksów rękopiśmiennych Archiwum Gnieźnieńskiego i Kaliskiego, dalej: Liber beneficiorum..., Gniezno 1881, s. 382-283.
  3. ↑ a b c d Por. Diecezja łódzka: struktura terytorialno-administracyjna i duchowieństwo, pod red. ks. Jana Wiktorowskiego, Wydawnictwo Kurii Biskupiej Diecezji Łódzkiej, dalej: Diecezja łódzka..., Łódź 1973, s. 280.
  4. ↑ Por. Jan Szymczak, Przejęcie Chojen, Mileszek i Bedonia przez Romiszewskich ze Stoków w 1511 r., dalej: Przejęcie Chojen, Mileszek..., [w:] Rocznik Łódzki, T. 44, Łódź 1997, s. 213–221.
  5. ↑ Por. Łódź: dzieje miasta, T. 1, Do 1918 r., pod red. B. Baranowskiego, J. Fijałka, PWN, Warszawa – Łódź 1980, s. 66.
  6. ↑ Por. Archidiecezja Łódzka. Informator 2001, pod. red. ks. mgr. inż. Józefa Jańca, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 2001, s. 335.
  7. ↑ Por. Archidiecezja Łódzka. Informator 2007, pod. red. ks. mgr. inż. Józefa Jańca, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, dalej: Informator 2007..., Łódź 2007, s. 355.
  8. ↑ Por.: Witryna o parafii w Mileszkach (ze strony archidiecezji łódzkiej).
  9. ↑ Por.: Nota o parafii Mileszki (ze strony o archidiecezji łódzkiej ks. Bogdana Dziwosza).
  10. ↑ Por. J. Korytkowski, Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821, t. II, Poznań 1888, t. II, dalej: Arcybiskupi gnieźnieńscy..., s. 157, 158.
  11. ↑ Por. Jan Szymczak, Erekcja kościoła w podłódzkich Chojnach w 1492 r., „Rocznik Łódzki” 1996, t. XLIII, s. 15-35.
  12. ↑ Por. Liber beneficiorum..., s. 383.
  13. ↑ Por. Przejęcie Chojen, Mileszek..., s. 213.
  14. ↑ Por. Diecezja łódzka..., s. 256.
  15. ↑ Por. Informator 2007..., s. 272.
  16. ↑ Przejęcie Chojen, Mileszek..., s. 219.
  17. ↑ Por. Arcybiskupi gnieźnieńscy..., s. 604.
  18. ↑ Por. Diecezja łódzka: struktura terytorialno-administracyjna i duchowieństwo, Wydawnictwo Kurii Biskupiej Diecezji Łódzkiej, Łódź 1980, s. 267.
  19. ↑ a b Marzena Bomanowska, Ryszard Bonisławski, Joanna Podolska, Spacerownik Łódzki 2, 2010, ISBN 978-83-7552-915-9.
  20. ↑ a b c d e Anna Gronczewska: Pożar zabytkowego kościoła w Mileszkach. Tak zapamiętamy perłę Łodzi. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości > Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2015-09-06. [dostęp 2015-09-06].
  21. ↑ Jarosław Kosmatka: Pożar drewnianego kościoła w Mileszkach. Spłonął zabytkowy kościół. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości > Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2015-08-31. [dostęp 2015-09-06].
  22. ↑ Anna Gronczewska: Pożar drewnianego kościoła w Mileszkach. Obiecują pomoc w odbudowie. [w:] Portal „Dziennika Łódzkiego”. dzienniklodzki.pl > Wiadomości > Łódź [on-line]. Polska Press Sp. z o.o., 2015-09-02. [dostęp 2015-09-06].
  23. ↑ Czy kościół uda się odbudować?. Urząd Miasta Łodzi, 2015-09-07. [dostęp 2015-10-18].
  24. ↑ Zbiórka na odbudowę kościoła w Mileszkach. Express Ilustrowany, 2015-09-16. [dostęp 2015-10-18]. (pol.).
  25. ↑ Piotr Jach: Odbudują po pożarze zabytkowy kościół w Mileszkach. uml.lodz.pl, 2021-09-28. [dostęp 2022-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-06-04)].

Linki zewnętrzne

Miejsca kultu wielokulturowej Łodzi
Judaistyczne
Prawosławne
Protestanckie
Rzymskokatolickie
Starokatolickie

POL Łódź COA.svg

Media użyte na tej stronie

Łódź Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Łódź Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.45 N
  • S: 50.78 N
  • W: 17.95 E
  • E: 20.75 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Kosciół w Mileszkach.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to HuBar (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Kościół św. Doroty przy ulicy Pomorskiej 445 w Łodzi
Mileszki - drewniany kościółek.jpg
Autor: Krzysztof T. miw, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Drewniany kościółek w Mileszkach.
Mileszki kosciol spalony 2.jpg
Autor: Polimerek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół w Mileszkach po pożarze 31.08.2015
Łódź location map 2.png
Autor:
OpenStreetMap contributors, edited by User:Dwie szyszki
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Map of Łódź, Poland
Ta mapa of Łódź została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.