Kościół św. Jakuba w Warszawie (Tarchomin)

Kościół św. Jakuba w Warszawie

644/6 z dnia 1.07.1965[1]
kościół parafialny
Kościół św. Jakuba
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	parafia św. Jakuba Apostoła w Warszawie (Tarchomin)
Wezwanie	św. Jakuba
Historia Data zakończenia budowy XVI w. Data poświęcenia 1583 Fundator Jakub Gołyński, Mikołaj Gołyński
Dane świątyni Styl gotyk nadwiślański Świątynia • materiał bud. • cegła Organy • liczba głosów • liczba manuałów 16 2
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Kościół św. Jakuba w Warszawie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół św. Jakuba w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Kościół św. Jakuba w Warszawie
52°19′09″N 20°56′27″E/52,319167 20,940833

Kościół św. Jakuba – kościół parafialny przy ul. Mehoffera 2 leżący na terenie diecezji warszawsko-praskiej, w dekanacie tarchomińskim. Jest siedzibą parafii św. Jakuba Apostoła.

Świątynia jest wybitnym przykładem gotyku mazowieckiego^[2].

Historia

Początki kościoła pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła w Warszawie sięgają początków XV w., a pierwsza informacja o kościele pochodzi z 1427 z księgi ławniczej miasta Nowej Warszawy^[3].

W 1510 roku szlachcic Grzegorz Borzym pełnomocnik panny Małgorzaty i ur. Adriana z Gołymina pozostawił testament, w którym poleca pochować swe ciało w kościele św. Jakuba w Tarchominie i pozostawia dla kościoła legat 4 kopy groszy wierzytelności u ur. Wojciecha dz. z Tarchomina za bróg żyta i dziesięcinę kupioną w Ciemniewie. Testament spisał Tomasz wikariusz w Tarchominie w obecności Pawła z Baczewskiego stryjecznego brata Grzegorza Borzyma z Baczy^[4].

W II połowie XV w. gospodarzem Tarchomina została rodzina Gołyńskich. Murowany kościół został wzniesiony przez wojewodę mazowieckiego Jakuba Gołyńskiego oraz jego syna, kanonika katedralnego płockiego Mikołaja Gołyńskiego pełniącego również funkcję proboszcza Tarchomina^[5]. Budowa kościoła była kontynuowana przez kolejnego właściciela Białołęki, starostę warszawskiego Adriana Gołyńskiego. Za rok budowy przyjmuje się 1518 – data ta została umieszczona na jednej z cegieł w prezbiterium^[6]. Nie wiadomo dokładnie, czy budowa została zakończona za życia zmarłego w 1540 Gołyńskiego, ale kościół stał już w 1570, kiedy kanonik płocki Jan Dąbrowski ufundował w nim altarię. Kościół zbudowano na niewielkim sztucznie usypanym wzgórku w celu zabezpieczenia go przed wylewami Wisły^[7]. Został konsekrowany przez biskupa płockiego Piotr DuninaWolskiego^[7].

Kościół był budową jednonawową z węższym i niższym prezbiterium skierowanym na południowy wschód, zbudowaną z cegły w stylu gotyckim. Wejście znajdowało się pierwotnie w ścianie bocznej^[6]. Świątynia została konsekrowana w 1582 przez biskupa płockiego Piotra Dunina Wolskiego^[8]. W czasie potopu szwedzkiego kościół został ograbiony i od tej pory niszczał w związku z wyludnieniem zniszczonego Tarchomina.

W początkach XVIII w. Tarchomin został zakupiony przez rodzinę Ossolińskich. Z inicjatywy Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego w 1720 rozpoczęto restaurację i rozbudowę świątyni. Do 1730 wybudowano nową zakrystię, skarbiec przy prezbiterium i barokową kruchtę od frontu. Kościół wzmocniono 12 skarpami, otynkowano i pokryto nowym dachem. Uporządkowano również cmentarz przykościelny, wzniesiono budynki kostnicy i dzwonnicy, które wbudowano w mur otaczający cmentarz. We wnętrzu kościoła został zbudowany nowy drewniany chór muzyczny i położono nowe stropy, ołtarz główny z tabernakulum, dwa ołtarze boczne, zaś po 1730 nową ambonę, chrzcielnicę z czarnego marmuru i kryptę grobową rodziny Ossolińskich. W 1785 ówczesny proboszcz ks. Franciszek Czajkowski dokładnie opisał parafię ukazując usytuowanie i położenie kościoła parafialnego. Parafia wówczas należała do diecezji płockiej, archidiakonatu pułtuskiego, dekanatu radzymińskiego, województwa mazowieckiego, ziemi i powiatu warszawskiego. W 1878 w kościele zostały zainstalowane siedmiogłosowe organy.

W 1881 majątek Tarchomina kupił Władysław Kisiel-Kiślański, dzięki któremu w latach 1894–1898 przeprowadzono gruntowny remont kościoła i innych zabudowań^[9]. Naprawiono wtedy zewnętrzne tynki, posadzka pokryta została lastrikiem, zaś na ścianach prezbiterium Franciszek Stelmaski namalował postacie czterech ewangelistów oraz św. Stanisława i św. Wojciecha^[9]. Usunięto również cztery stare i zniszczone ołtarze oraz odremontowano ołtarze – główny i dwa boczne – oraz ambonę^[9].

W 1941 Niemcy skonfiskowali dzwony, a w 1944 kościół poniósł straty z powodu działań wojennych. Uszkodzony dach i stropy naprawiono w 1945, zaś w latach 1982–1983 dach pokryto miedzianą blachą.

Architektura

Jednonawowy kościół zbudowano w stylu gotyckim z cegły ułożonej w wątku polskim. Na jednej ze ścian bocznych zachowały się ślady portalu oraz dekoracji z zendrówki. Od frontu w XVIII wieku dobudowano barokową kruchtę.

Wnętrze świątyni jest utrzymane w stylu barokowym^[8]. Znajdują się tam chrzcielnica z czarnego marmuru, lichtarze z herbem fundatora i płyta spiżowa do krypty, a także tablice ku pamięci Stadnickich z XVIII w. i rzeźby Piotra i Pawła z drewna lipowego. Z końca XIX w. pochodzi posadzka i malowidła czterech Ewangelistów oraz św. Stanisława i Wojciecha. W podłodze ozdobna metalowa płyta z herbem Ossolińskich herbu Topór i napisem: Aedificat proprias hic ascia moesta ruina przykrywająca kryptę, w której pochowano chorążego Dworu Królewskiego, kapitana sandomierskiego, Regimentu Laski Wielkiej Królewskiej Chorągwi Ignacego Ossolińskiego zmarłego jako pięcioletnie dziecko w 1755, ale już obdarzonego tytułami^[10]. Trumienkę z kośćmi i tabliczką informacyjną odkryto w 1978 przy budowie sali dla ministrantów^[10].

W ołtarzu głównym znajduje się obraz przedstawiający Pana Jezusa na Krzyżu, a nad nim obraz przedstawiający patrona kościoła, św. Jakuba Apostoła. Po bokach znajdują się dwie wysokie drewniane figury św. Piotra i św. Pawła^[8]. Świątynia ma dwie zakrystie^[2].

Organy zbudował w końcu XIX wieku Józef Szymański z Warszawy, po wojnie częściowo je rozbudowano, a w 1978–1979 zostały gruntownie wyremontowane. W 2006 organy zostały rozbudowane poprzez dodanie II manuału.

Galeria

• 

  Wnętrze świątyni, widok w kierunku ołtarza głównego

• 

  Widok w kierunku chóru

• 

  Metalowa płyta z herbem Ossolińskich herbu Topór

• 

  Barokowa dzwonnica

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Niespodziewane odkrycie w białołęckim kościele. zabytki.um.warszawa.pl, 2017-09-22. [dostęp 2017-09-22].