Kościół św. Jana w Malmö

Kościół św. Jana w Malmö

Sankt Johannes kyrka, Malmö

kościół parafialny
Kościół św. Jana
Państwo	Szwecja
Miejscowość	Malmö
Wyznanie	protestanckie
Kościół	luterański
Parafia	Malmö Sankt Johannes församling
Imię	św. Jan
Historia Data rozpoczęcia budowy 1903 Data zakończenia budowy 1906 Data poświęcenia 1907 Aktualne przeznaczenie czynny kościół parafialny
Dane świątyni Styl secesja Architekt Axel Anderberg Świątynia • materiał bud. • długość • granit, cegła 52,27 m Wieża kościelna • liczba wież • wysokość wież 1 60,20 m Nawa główna • wysokość 26,13 m
Położenie na mapie Malmö Kościół św. Jana w Malmö
Położenie na mapie Szwecji Kościół św. Jana w Malmö
55°35′39″N 13°00′06″E/55,594167 13,001667
Strona internetowa

Kościół św. Jana w Malmö – (szw. Sankt Johannes kyrka, Malmö) kościół parafialny szwedzkiego Kościoła ewangelicko-luterańskiego, należący do parafii Malmö Sankt Johannes församling w Malmö (diecezja Lund). Otrzymał wezwanie św. Jana.

Kościół położony jest w centrum Malmö przy ul. Kapellgatan 6.

Kościół ma status zabytku sakralnego według rozdz. 4 Kulturminneslagen (pol. Prawo o pamiątkach kultury), ponieważ został wzniesiony do końca 1939 (3 §)^[1].

Historia

Kościół św. Jana został zbudowany w latach 1903–1907 według projektu Axela Anderberga. Nie jest on może zaliczany do czołówki szwedzkich architektów przełomu XIX i XX w. (określanego jako złoty wiek szwedzkiej architektury), ale przeszedł do historii jako projektant budynków teatralnych jak Teatr Królewski i Teatr Oskara w Sztokholmie oraz budynków użyteczności publicznej: Naturhistoriska riksmuseet w Sztokholmie i obserwatorium astronomicznego w Saltsjöbaden. Podczas gdy wiele kościołów w owym czasie wznoszonych było w modnym wówczas stylu neogotyckim, Anderberg wybrał secesję. Był jednym z pierwszych architektów, którzy ucieleśnili założenia tego stylu w praktyce. Architekturę kościoła charakteryzują ciężkie, rzeźbiarskie elementy budowli i zgrabne proporcje z domieszką różnych stylów odnośnie do detalu – od sztuki bizantyńskiej po rokoko.

Budowniczymi kościoła byli Frans Andersson i O. Knutsson. Opóźnienia w pracach budowlanych spowodowały, iż konsekracja świątyni odbyła się dopiero w roku następnym, w uroczystość Trójcy Świętej a dokonał jej arcybiskup G. Billing. Trzy kościelne dzwony zostały odlane w ludwisarni M. & O. Ohlsson w Lubece w 1906.

Kościół został zbudowany na potrzeby nowo utworzonej parafii w robotniczej dzielnicy Möllevången.

Architektura

Długość kościoła wynosi 52,27 m, wysokość do sklepienia: 26,13 m, a wysokość wieży (na którą prowadzi 230 stopni) – 60,20 m.

Kościół został zbudowany z czerwonej cegły na granitowej podstawie. Jego miękkie, zaokrąglone kształty budowli są typowe dla secesji – stylu w którym powstał. Na uwagę zasługuje zbudowany i udekorowany w tym właśnie stylu podwójny portal zachodni. Wieża została umieszczona z boku, w północno-wschodnim narożniku budowli, zgodnie ze swobodą panującą w secesji, a nie według wcześniejszych ideałów, według których powinna znajdować się na osi nawy głównej.

Wnętrze

Wnętrze kościoła

Zerwaniem z dawnymi wzorcami jest też brak charakterystycznego dla szwedzkich kościołów vapenhus (przedsionka, w którym uzbrojeni mężczyźni musieli zostawiać bron przed wejściem do kościoła). Ukłonem w stronę tradycji jest za to transept. Wysokie i przestronne wnętrze podzielone jest filarami wspierającymi sklepienie i boczne empory.

Charakterystycznym motywem dekoracyjnym kościoła są róże będące symbolem męczeństwa Jezusa Chrystusa ze względu na krwisty kolor, pięciokrotność okwiatu (związek z pięcioma ranami) i kolcami nawiązującymi do korony cierniowej^[2]. Róże są wykute w kamieniu, wyrzeźbione w drewnie i namalowane. Z tego powodu kościół św. Jana bywa nazywany ”kościołem różanym”.

Wzdłuż nawy środkowej, po lewej stronie widnieją namalowani trzej aniołowie trzymający w rękach symbole trzech cnót teologicznych: wiary, nadziei i miłości, wyrażone odpowiednio przez krzyż, kotwicę i różę (zamiast powszechnie przyjętego serca).

Po przeciwnej stronie (południowej) znajdują się również trzej aniołowie przedstawieni z gałązkami oliwnymi w rękach złożonych do modlitwy i z wersami psalmów symbolizującymi pokój, modlitwę i pieśń pochwalną.

Wokół prezbiterium umieszczono pięć kolejnych aniołów. Dwaj z nich, umieszczeni po bokach, to aniołowie stróże z włócznią względnie mieczem w ręku, dwaj kolejni trzymają symbole Eucharystii: kielich i hostię. Pośrodku, przysłonięty ołtarzem, znajduje się piąty anioł z szarfą z napisem ”Święty, święty, święty” Kościół miał niegdyś 12 aniołów, ale ten dwunasty, wyrzeźbiony z drewna i umieszczony pierwotnie w zwieńczeniu ołtarza, został usunięty.

Łuk tęczowy jest ozdobiony podobizną szwedzkiego reformatora Olausa Petri i jego duńskiego odpowiednika Clausa Mortensena jako swego rodzaju hold dla duńskiego okresu w historii miasta. W czasie reformacji Malmö należało do Danii, a Claus Mortensen właśnie tu się urodził i działał. Po przeciwnej stronie, nad amboną widnieje podobizna Marcina Lutra.

Na schodach prowadzących do ołtarza leży dywan, dzieło artystki Märty Måås-Fjetterström.

Wyposażenie

Ołtarz

Ołtarz został wyrzeźbiony w dębie i konsekrowany w 1909. Jego konstrukcja i ramy obrazu powstały w warsztacie snycerskim Malmö Snickerifabrik natomiast reliefy wykonał rzeźbiarz Harald Sörensen-Ringi. Jego własne dzieci posłużyły za modele dwojga dzieci widniejących po lewej stronie Jezusa, natomiast jego żona stała się modelem klęczącej kobiety. Po prawej stronie Jezusa znajduje się dość niezwykły wizerunek kobiety słuchającej Jezusa i jednocześnie karmiącej piersią swoje dziecko.

Organy

Organy główne

Organy w kościele

Pierwsze organy w kościele zbudował zakład organmistrzowski Åkerman & Lund Orgelbyggeri. Miały one 27 głosów i znajdowały się za pompatycznym, secesyjnym prospektem. W 1957 holenderska firma Flenntorp zbudowała nowe organy, odznaczające się okazalszym dźwiękiem, ale gorzej działające. W 2008 firma Åkerman & Lund zbudowała nowe, romantyczne organy mające 55 głosów (częściowo pochodzących ze starych organów), 2 transmisje i 2 rozszerzenia, podzielonych na 3 manuały i pedał i następującą dyspozycję^[3][4]:

• połączenia: II/I, III/I, III/II, 16’ III, 16’ III/I, 4’ III/I, I/P, II/P, III/P; 4’ II/Pedal
• mechaniczna traktura gry z trzema wspomagającymi dźwigniami Barkera dla manuałów
• manuały połączone z wiatrownicami klapowo-zasuwowymi
• pedał połączony z wiatrownicą klapowo-zasuwową, wiatrownicą Roosevelta i mieszkiem pulsacyjnym
• elektryczna traktura rejestrowa połączona z setzerem
• aparat crescendo

Organy w prezbiterium

Organy w prezbiterium zostały zbudowane w 1969 przez Andersa Perssona. Jednomanuałowy instrument z pedałem jako suplementem ma 6 głosów i następującą dyspozycję^[5]:

Pozytyw

Pozytyw zbudował w 2004 holenderski zakład organmistrzowski H. Klop Harpsichords and Organs z Garderen. Szafę organową wykonano z dębu, a piszczałki z drewna cedrowego. Jednomanuałowy instrument ma 6 głosów i następującą dyspozycję^[6]:

• głosy dzielone

Proboszczowie kościoła św. Jana

• 1906–1907 Sam Stadener
• 1907–1944 Henrik Hallenberg
• 1945–1948 Frithiof Bobeck
• 1949–1970 Allan Lind
• 1970–1972 Arvid Wikerståhl
• 1973–1976 Nils Leeb-Lundberg
• 1976–1998 Jarl Åkerberg
• 1998– Per Lidbeck

Przypisy

Bibliografia

• Ann Catherine Bonnier, Göran Hägg, Ingrid Sjöström: Svenska kyrkor: En historisk reseguide. Sztokholm: Medströms Bokförlag, 2008. ISBN 978-91-7329-015-9. (szw.).

Linki zewnętrzne

• Parafia św. Jana w Malmö: strona oficjalna. www.sanktjohannes.se. [dostęp 2010-09-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-18)]. (szw.).