Kościół św. Jana w Meldorfie

kościół św. Jana
kościół parafialny
© Jörgens.mi, CC BY-SA 3.0 Widok na kościół od południa
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Szlezwik-Holsztyn
Miejscowość	Meldorf
Adres	Nordermarkt 3
Wyznanie	luterańskie
Kościół	Ewangelicko-Luterański w Północnych Niemczech
Historia Data rozpoczęcia budowy połowa XIII w. Data zakończenia budowy przed 1300 Data zniszczenia 1866 Data odbudowy 2. połowa XIX w.
Dane świątyni Styl gotycki Świątynia • materiał bud. • cegła
Położenie na mapie Szlezwika-Holsztynu kościół św. Jana
Położenie na mapie Niemiec kościół św. Jana
54°05′26,0″N 9°04′18,0″E/54,090556 9,071667
Strona internetowa

Kościół św. Jana (nazywany także katedrą Dithmarschen lub katedrą meldorfską) – gotycki kościół w Meldorfie w Niemczech, w kraju związkowym Szlezwik-Holsztyn, zbudowany w XIII w.; główny kościół Dithmarschen.

Historia

Pierwszy kościół w Meldorfie miał zostać zbudowany pomiędzy 810/814 i 826 jako pierwsza świątynia chrześcijańska na terenie Dithmarschen (wzmianka na jej temat znajduje się w Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum Adama z Bremy, który wymienia ecclesia mater in Melindorp). W pierwszej połowie XX w. odnaleziono w rejonie kościoła relikty, które początkowo uznano za pozostałości świątyni z czasów karolińskich, jednak badacze z drugiej połowy XX w. uznali je za należące do późniejszej, romańskiej świątyni^{[1][2][3][4][5]}.

Do XI w. był to jedyny kościół w regionie. Mimo pojawienia się później kolejnych kościołów i parafii, kościół w Meldorfie pozostawał najważniejszym w Dithmarschen^[5], a tutejsza parafia była najlepiej uposażoną parafią w tym regionie^[6]. Do XV w. Meldorf służył jako miejsce zebrań ludności Dithmarschen, w tym odprawiania sądów^[5]. Od 1524 w wyniku reformacji stał się kościołem luterańskim^[5].

Istniejący do dziś budynek kościoła został zbudowany w drugiej połowie XIV w.^[6][7][5][8] w stylu gotyckim. Miało to miejsce w okresie usamodzielnienia się chłopów z Dithmarschen spod władzy okolicznych feudałów^[5]. Prawdopodobnie aktywna była tu ta sama strzecha budowlana, która odpowiadała za budowę katedry w Hamburgu^[9]. Kościół znacznie przekraczał rozmiarami zarówno poprzednią budowlę, jak i inne świątynie w okolicy^[10]. Wzniesiono go na podniesieniu i jego wieża stanowiła znak nawigacyjny dla statków^[11]. Po pożarze w 1434 zyskała strzelisty hełm, który jednak został szybko zniszczony przez burzę i zastąpiony czterospadowym dachem istniejącym do XIX w.^[12] W XV w. na miejscu nawy południowej dobudowano do kościoła późnogotycką dwunawową halę^[6][13][11]. Kościół przechodził także inne przemiany, m.in. utracił szczyty fasad transeptu, a w XVII w. przesklepiono nawę północną^[14].

W wyniku pożaru w 1866 kościół został częściowo zniszczony, następnie odbudowany^[8]. Uległ wówczas znaczącym zmianom. M.in. cała budowla została pokryta z zewnątrz nowymi cegłami^[12][11], pojawiły się nowe dachy^[12]. Zlikwidowano wówczas średniowieczną wieżę kościoła i na jej miejscu zbudowano nową, wyższą i smuklejszą^[2][8], o charakterze neogotyckim^[12].

W 1977 kościół wyposażono w organy^[8].

Opis

Kościół to trójnawowa bazylika z transeptem i zamkniętym prostą ścianą prezbiterium^[8][5]. We wschodnich ścianach ramion transeptu, po obu stronach prezbiterium, wykonano niewielkie apsydy^[15]. Nawa główna jest dwuprzęsłowa, przy czym każdemu jej przęsłu odpowiadają po dwa przęsła w niższych nawach bocznych. Wieża przylega do zachodniej fasady^[12].

Wnętrze zachowało zasadniczo średniowieczny, gotycki wygląd^[8][5], z zewnątrz kościół ma charakter neogotycki^[5]. Zachował się częściowo oryginalny gotycki portal w południowej ścianie prezbiterium, na którym wzorowano podczas odbudowy inne portale kościoła^[16].

Wyposażenie wnętrza stanowi świadectwo zamożności bogactwa Dithmarschen. Do dziś zachowały się freski z ok. 1300 zdobiące wykonane w formie sekwencji kopuł sklepienia transeptu i skrzyżowania naw^[17][5]: w północnym ramieniu transeptu w koncentrycznych kręgach pokazano sceny z życia Chrystusa, Marii oraz sceny starotestamentowe (m.in. historie Adama i Ewy, Kaina i Abla). W pozostałych częściach zachowały się mniejsze fragmenty cykli fresków przedstawiających żywoty świętych uważanych za patronów żeglarzy (m.in. św. Krzysztofa)^[5].

W kościele znajduje się kilka innych cennych zabytków, w tym:

• chrzcielnica brązowa z XIII w. na trzech wspornikach w kształcie ludzkich postaci, odlana na wzór dzwonu^[8];

• nastawa ołtarzowa: środkowa, rzeźbiona część przedstawiająca Ukrzyżowanie i cztery sceny pasyjne pochodzi z 1520, natomiast boczne skrzydła, malowane, pochodzą z 1572^[5][8];

• drewniane, rzeźbione lektorium z 1603, wykonane razem z amboną: w górnej części lektorium znajdują się arkady, w których umieszczono siedem posągów przedstawiających apostołów. Konstrukcję wieńczy herb króla Danii, obok którego znajdują się figury Adama i Ewy; nad herbem znajduje się krucyfiks^[5][8].

Galeria

Przypisy

Bibliografia

• Enno Bünz: Die mittelalterliche Pfarrei: Ausgewählte Studien zum 13.–16. Jahrhundert. Tübingen: Mohr Siebeck, 2017, seria: Spätmittelalter, Humanismus, Reformation: Studies in the Late Middle Ages, Humanism and the Reformation. 96. ISBN 978-3-16-153874-2.
• Arnold Volker. Die Pfarrkirche St. Johannis in Meldorf: Bedeutung und Stellung des frühgotischen Neubaus in der Architekturlandschaft des Nordens. „Dithmarschen. Landsekunde – Kultur – Natur”. Heft 2/3, s. 25–33, 2015. 
• Dirk Meier: Das Ausgreifen des Fränkischen Reiches nach Nordelbien unter Karl dem Großen im Licht archäologisch-historischer Forschungen. W: Kulturwandel im Spannungsfeld von Tradition und Innovation. Festschrift für Michael Müller-Wille. Sunhild Kleingärtner, Ulrich Müller, Jonathan Scheschkewitz (hrsg.). Neumünster: Wachholtz Verlag, 2013, s. 281–300. ISBN 978-3529-01853-4.
• Harald Sternberg. Deformation Measurements at Historical Buildings with Terrestrial Laserscanners. „ISPRS Archives”. Volume XXXVI Part 5, s. 303–308, 2006. 
• Dirk Meier: Zwischen Elbe und Eider: Das Küstengebiet der nordalbingischen Sachsen zwischen 700 und 1000 n.Chr.. W: Bruc Ealles Well: Archaeological Essays Concerning the Peoples of North-West Europe in the First Millenium AD. Marc Lodewijckx (ed.). Leuven: Leuven University Press, 2004, s. 111–124, seria: Acta archaelogica lovaniensia. Monographiae. 15. ISBN 90-5867-368-5.
• Jan Behrens: Der Meldorfer Dom. W: Spuren bäuerlichen Selbstbewußtseins in Dithmarschen [on-line]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-14)].
• Meldorfer Dom. W: Ev.-Luth. Kirchengemeinde Meldorf [on-line]. [dostęp 2018-10-01].

Linki zewnętrzne

• Ev.-Luth. Kirchengemeinde Meldorf. [dostęp 2018-10-01].