Kościół św. Jerzego w Cieszynie

Kościół św. Jerzego w Cieszynie

nr rej.: - A-236/77 z dnia 14.12.1977[1] (woj. bielskie) - A/908/2021 z dnia 18.11.2021 (woj. śląskie)[2]
kościół parafialny
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Cieszyn
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Jerzego w Cieszynie
Wezwanie	Święty Jerzy
Historia Data zakończenia budowy XIV/XV w. Aktualne przeznaczenie diecezja bielsko-żywiecka
Położenie na mapie Cieszyna Kościół św. Jerzego w Cieszynie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół św. Jerzego w Cieszynie
Położenie na mapie województwa śląskiego Kościół św. Jerzego w Cieszynie
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego Kościół św. Jerzego w Cieszynie
49°45′09,67″N 18°37′43,05″E/49,752686 18,628625

Kościół św. Jerzego – świątynia pochodząca z przełomu XIV/XV w., znajdująca się w Cieszynie przy ulicy Liburnia 1. Pierwotnie była to kaplica przy przytułku, później kościół szpitalny.

Historia

Zakłada się, że świątynia powstała w latach 1327-1404, kiedy to w Cieszynie panował książę Kazimierz I cieszyński. W jego godle był umieszczony złoty orzeł bez korony na niebieskim tle, podobny do tego, który jest widoczny w prezbiterium kościoła, a więc jeden z książąt każe tę świątynię wystawić. Kościół powstał poza średniowiecznymi murami miasta, na tzw. Frysztackim Przedmieściu, a w jego pobliżu powstał cmentarz datowany na rok 1472 i pierwszy cieszyński szpital dla chorych i ubogich^[3].

Kolejna wzmianka związana z Kościołem św. Jerzego dotyczy roku 1442, wtedy to kościół zaczął funkcjonować jako kościół filialny kościoła św. Marii Magdaleny. W tym czasie kościół był poświęcony Krzyżowi Jezusa Chrystusa^[3]. W roku 1653 kościół szpitalny został na nowo konsekrowany, a w 1751 roku ufundowano dzwon do kościoła, który wraz z kolejnymi z lat 1826 i 1886 został przetopiony na cele wojenne.

W latach 1804-1805 do świątyni dobudowano nową wieżę po stronie zachodniej, a w latach 1840-1855 kościół przeszedł gruntowny remont. W roku 1882 strawił przykościelny przytułek i od tego czasu kościół, który był do tego czasu kościołem szpitalnym, stracił swą funkcję^[3]. W czasie zaborów msze święte były odprawiane jedynie okazjonalnie; w odpust św. Jerzego, w święto Matki Bożej Bolesnej oraz w Dni Krzyżowe i Dzień Zaduszny^[3]. Po kasacji zakonu jezuitów w 1773 roku w Cieszynie i na Śląsku Cieszyńskim zaczął dominować język czeski (co wiązało się m.in. z odprawianiem nabożeństw w tym języku). Jezuici czescy rozszerzyli kult św. Jana Nepomucena, co jest powiązane z ustawieniem figury świętego po prawej stronie od wejścia do kościoła^[3].

Po I wojnie światowej kościołem opiekowali się niemieccy katolicy i w tym czasie odbywały się msze niedzielne święte w języku niemieckim^[3]. Na początku XX wieku został ufundowany kolejny dzwon kościelny, który został konsekrowany jesienią 1922^[3].

W trakcie okupacji niemieckiej msze święte odbywają się jedynie z okazji odpustu na św. Jerzego i w święto Matki Bożej Bolesnej. W maju 1945 cofające się wojska niemieckie wysadziły pobliski most na Bobrówce. W wyniku eksplozji w kościele został zniszczone wszystkie witraże, zerwana część dachu i wystąpiło pęknięcie sklepienia. Remont kościoła nastąpił w latach 1950-1953 i był dozorowany przez proboszcza cieszyńskiego ks. Lichotę. W 1961 roku, w obawie przed wpływami Kościoła Narodowego rozpoczęto regularne niedzielne nabożeństwa^[3]. Latem 1973 w kościele odbył się remont kapitalny, gdyż już w roku kolejnym kościół obchodził jubileusz 550-lecia istnienia. Z tej okazji, w dniu 1 września 1974 roku odbył się uroczysta msza święta koncelebrowana przez ks. biskupa Józefa Kurpasa na mszy św. koncelebrowanej^[3]. W latach 2013-2014 konserwatorki Elżbieta Lach i Katarzyna Mrowiec przeprowadziły prace i badania, w wyniku których odkryto pod tynkami stare polichromie, przede wszystkim gotyckie przedstawienie w technice wapiennej Męczeństwa Dziesięciu Tysięcy na górze Ararat z Żywym Krzyżem (ściana północna nawy). Oprócz tego odkryto na południowej części ściany tęczowej wyobrażenie świętej w aureoli na cynobrowym tle z wicia roślinną, a w południowej części łuku tęczowego monochromatyczny ornament roślinny (szaro-niebieski) datowany na około początek XV wieku oraz przełom XVI i XVII wieku^[4].

Cmentarz

Do 1901 roku za kościołem znajdował się cmentarz, po którym obecnie pozostała jedynie część nagrobków. Pochowani na nim byli m.in. Karol Miarka i Paweł Stalmach^[3].

Architektura

Świątynia nosi cechy stylu gotyckiego. Jest murowana z cegły, jednonawowa, z jednoprzęsłowym zamkniętym trójbocznie prezbiterium przykrytym sklepieniem krzyżowo-żebrowym. W prezbiterium znajduje się też XVII-wieczne epitafium Anny Heinel – żony cieszyńskiego miedziorytnik oraz jego rodziny – fundacji Galena Heinela z inicjałami G.H.A.H. oraz nieznanymi herbami^[3].

Do bryły kościoła, od strony zachodniej przylega czworoboczna wieża zbudowana w 1806 roku. Boczne drzwi prowadzące do zakrystii są zamknięte łukiem ostrym. W wejściu do zakrystii i wejściu do nawy (od południa) zachowały się gotyckie portale ostrołukowe oraz fragmenty gotyckiej polichromii z XV wieku na strychu ponad sklepieniem. W kluczu sklepienia znajduje się tarcza z godłem piastowskim. Nawa jest na rzucie zbliżonym do kwadratu, a rozglifione okna są ostrołukowe^[3].

Przypisy

Bibliografia

• Teresa Małkowska-Holcerowa i Jan Samek (red.): Katalog zabytków sztuki w Polsce. Miasto Cieszyn i powiat cieszyński. T. IV, z. 3: Województwo katowickie. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1974.

Zobacz też

• Parafia św. Jerzego w Cieszynie

• Teresa Małkowska-Holcerowa i Jan Samek (red.): Katalog zabytków sztuki w Polsce. Miasto Cieszyn i powiat cieszyński. T. IV, z. 3: Województwo katowickie. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1974.

Linki zewnętrzne

• Historia kościoła na stronach parafii. jerzy-cieszyn.bielsko.opoka.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-22)].
• Transmisja z Parafii Św.Jerzego w Cieszynie