Kościół św. Katarzyny Męczennicy w Poddębicach

Kościół Świętej Katarzyny Męczennicy w Poddębicach

101 z dnia 10.12.1967
kościół farny – kościół parafialny
Widok od strony placu Tadeusza Kościuszki.
Państwo	Polska
Miejscowość	Poddębice
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Katarzyny w Poddębicach
Wezwanie	św. Katarzyny Męczennicy
Historia Data zakończenia budowy ok. 1610 (XVII w.) Data poświęcenia ok. 1618 Aktualne przeznaczenie kościół parafialny, siedziba dekanatu poddębickiego
Dane świątyni Styl renesans Architekt Jerzy Hoffman Świątynia • materiał bud. • skała, cegła
Położenie na mapie Poddębic Kościół Świętej Katarzyny Męczennicy w Poddębicach
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół Świętej Katarzyny Męczennicy w Poddębicach
Położenie na mapie województwa łódzkiego Kościół Świętej Katarzyny Męczennicy w Poddębicach
Położenie na mapie powiatu poddębickiego Kościół Świętej Katarzyny Męczennicy w Poddębicach
Położenie na mapie gminy Poddębice Kościół Świętej Katarzyny Męczennicy w Poddębicach
51°53′36,6″N 18°57′05,0″E/51,893500 18,951400

Kościół pw. Świętej Katarzyny Męczennicy w Poddębicach – kościół parafialny w archidiecezji łódzkiej, fara, siedziba dekanatu poddębickiego, najważniejszy kościół ziemi poddębickiej. Jego patronką jest św. Katarzyna Aleksandryjska z Egiptu.

Przykład architektury odrodzenia. Stanowi, obok tutejszego pałacu dużą atrakcję turystyczną, a także pielgrzymkową. Jest jednym z najważniejszych obiektów zabytkowych leżących na Szlaku pieszym im. Marii Konopnickiej, Szlaku rowerowym „Do gorących źródeł” oraz Szlaku Po Ziemi Poddębickiej. Tutaj odbywają się najważniejsze uroczystości o charakterze religijno-historyczno-patriotycznym, rocznice, spotkania i przeglądy muzyczne ziemi poddębickiej. Jedną z nich były obchody uroczystości związanych ze setną rocznicą napisania przez Marię Konopnicką „Roty” (2 grudnia 2008). Obchodom patronował prezydent RP Lech Kaczyński.

Położenie

Zabytek położony jest północnej pierzei poddębickiego rynku – placu Tadeusza Kościuszki, u zbiegu ulicy Jana Kilińskiego (od zachodu) i ulicy Kazimierza Pułaskiego (od wschodu). Od północy teren kościoła okala aleja parkowa. Od strony Placu Tadeusza Kościuszki znajduje się skwer z pomnikiem św. Józefa.

Kościół usytuowany jest w centrum miasta, na najwyższym wzniesieniu Poddębic (skarpa). Punkt, który wyznacza sygnaturka z zegarem, jest także najwyższym punktem miasta, punktem orientacyjnym, ponieważ poddębicką farę widać z każdego miejsca w Poddębicach, a także daleko za granicami miasta. Wraz z rynkiem i pobliskimi ulicami Sienkiewicza, Kilińskiego, Pułaskiego, Wodną, Nadbrzeżną, Łódzką, Kaliską, Narutowicza i Mickiewicza tworzy całość architektoniczno-urbanistyczną.

Historia

Kościół w 1916 roku

Z najwcześniejszego okresu pochodziła pierwotna świątynia, która została zastąpiona przez obecną. Kościół znajduje się na terenie dawnego grodziska, na który składał się kościół prywatny z drewna, dwór właścicieli Poddębic (Poddębskich, Pomianów, Chebdów) oraz wał ziemno-palisadowy. Wokół rozbudowała się osada chłopsko-rzemieślnicza. Fundatorem parafii był dziekan gnieźnieński – Jan (Jarandus) Chebda, zostawił on zapis na utworzenie altarii przy tym kościele i wykonanie tego polecił krewnym. Sukcesorowie nie śpieszyli się z wykonaniem woli zmarłego i w 1461 roku Jan Odrowąż ze Sprowy – arcybiskup gnieźnieński poświęca ołtarz NMP i św. Katarzyny. Parafia Świętej Katarzyny Dziewicy i Męczennicy erygowana została 21 października 1443 przez arcybiskupa Wincentego Kota. Patronką parafii została dziedziczka Poddębic – Catarina – Katarzyna z Chebdów. Fundatorem kościoła był Zygmunt Grudziński herbu Grzymała – kasztelan kruszwicki, senator, wojewoda rawski, jedne z przywódców rokoszu Zebrzydowskiego i to on rozpoczął budowę pałacu i kościoła w 1610 roku. Powstałemu kościołowi szczególnie patronowała jego żona Barbara Grudzińska z Karsznickich herbu Jastrzębiec, (zm. po 1625 r.). Budowy jednonawowej świątyni na miejscu starego drewnianego kościoła w stylu późnego renesansu według projektu Jerzego Hoffmana rozpoczęto w 1610 roku. Budowy zarówno pałacu, jak i kościoła dokończy ich syn Stefan Grudziński (zm. w 1640 r.) – starosta ujski, pilecki i bolimowski. W 1895 z inicjatywy księdza Wyrzykowskiego, miejscowego proboszcza i dziedzica majątku Poddębice, hrabiego Napoleona Zakrzewskiego, dobudowano nawy boczne, chór, skarbczyk oraz kaplicę Zakrzewskich. W XIX wieku kościół palił się kilkakrotnie: w 1881, 1894 i 1900 roku.

W "Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" można przeczytać: "W początku XVII wieku Poddębice przeszły w ręce Grudzińskich, matka Stefana Grudzińskiego, starosty ujskiego i pilskiego, z domu Karśnicka, podkomorzanka łęczycka, wystawiła w roku 1610 na miejsce starego, drewnianego kościoła, nowy murowany, dotąd trwający..."

Architektura i wnętrze

Wnętrze kościoła

Kościół zbudowany został w stylu późnego renesansu. Pierwotnie świątynia była jednonawowa, z wielobocznie zamkniętym prezbiterium. Nawy boczne zostały dobudowane w końcu XIX wieku. Od północy przy prezbiterium znajduje się prostokątna zakrystia, skarbiec i kaplica na planie kwadratu nakryta eliptyczną kopułą. Przy nawie wybudowana została okrągła wieżyczka z klatką schodową na chór i nad sklepienia. Ściany wnętrza rozczłonkowane są pilastrami dźwigającymi belkowanie z wydatnym gzymsem. Sklepienia kolebkowe z lunetami, w prezbiterium zachowały się pierwotne, w nawie były rekonstruowane. Okna są wysokie, zamknięte półkoliście, w tarczach lunet okrągłe. W prezbiterium widoczna jest późnorenesansowa dekoracja stiukowa złożona z cienkich wałków i rozet. W narożnych kartuszach znajdują się monogramy Jezusa i Maryi oraz herby fundatorów: Grzymała, Lubicz, Pomian i Poraj oraz napisem ZSGWR i BSGWR. Oprawa plastyczna jest bardzo bogata. Ołtarz główny pochodzi z pierwszej połowy XVII wieku. Znajdujące się w nim rzeźby świętych mają dużą wartość artystyczną. Trzynawowa świątynia zamknięta jest od strony wschodniej wielobocznym prezbiterium z renesansowym sklepieniem kolebkowym z lunetami. Na dachu kościoła umieszczona jest stylizowana sygnaturka z zegarem.

Do najcenniejszych zabytków należy bogato zdobiony i złocony ołtarz z przełomu XVII i XVIII wieku z rzeźbami świętych: Wojciecha i Stanisława (patronów Rzeczypospolitej), Barbary (patronki fundatorki) i Katarzyny (patronki kościoła) oraz obrazami Bogurodzicy i św. Katarzyny. Na uwagę zwraca reprezentatywna fasada z elementami barokowymi (woluty, spływy) oraz renesansu (attyka). Po prawej stronie XVII-wieczna kaplica z domniemanymi freskami i zabytkowym ołtarzem. Godnym obejrzenia jest również bogato inkrustowana ambona z postaciami czterech ewangelistów i motywami roślinnymi oraz kamienny ołtarz z obrazem Matki Boskiej. Większość rzeźb i obrazów pochodzi z XVII-XIX wieku. Obok kościoła stoi murowana dzwonnica z XVII wieku i kaplica Zakrzewskich.

Bibliografia

• "Tak mi zaśpiewał wiatr..." Janina Pucek; Poddębice; 1999
• "Historia Poddębic w świetle dokumentów źródłowych" Karol Krajewski; Poddębice; 2006 r.