Kościół św. Katarzyny w Gdańsku

Kościół św. Katarzyny w Gdańsku
Distinctive emblem for cultural property.svg 291 z dnia 24.02.1967 r.[1]
kościół rektorski
Ilustracja
Elewacja południowa
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Miejscowość

Gdańsk

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Brygidy w Gdańsku

Matrona Loci

od

Wezwanie

św. Katarzyny z Aleksandrii

Wspomnienie liturgiczne

25 listopada

Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki

Matka Boża Bołszowiecka – obraz koronowany koronami papieskimi. Matka Boża Trembowelska – obraz cudami słynący. św. Juda Tadeusz – obraz cudami słynący przywieziony ze Lwowa.

Położenie na mapie Gdańska
Mapa konturowa Gdańska, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Katarzyny w Gdańsku”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Katarzyny w Gdańsku”
Ziemia54°21′15,00″N 18°39′06,07″E/54,354167 18,651686
Strona internetowa

Kościół św. Katarzyny – najstarszy kościół parafialny na Starym Mieście w Gdańsku. Powstał w latach 1227–1239, fundatorami byli książęta Pomorza Gdańskiego, rozbudowany został po 1379. W latach 1555–1945 należał do protestantów. Jego patronką jest św. Katarzyna Aleksandryjska z Egiptu.

Mierząca 76 m wieża kościoła jest zwieńczona barokowym hełmem autorstwa Jacoba van den Blocka z 1634[2]. W świątyni znajdują się obrazy Antona Möllera i Izaaka van den Blocka, jak również barokowe epitafia i płyta nagrobna astronoma Jana Heweliusza z 1659 roku.

Szczególnym zabytkiem jest znajdujący się tam obraz Matki Boskiej Bołszowieckiej przeniesiony po II wojnie światowej z Sanktuarium w Bołszowcach w dawnym województwie stanisławowskim.

Carillony

Kościół św. Katarzyny, druga połowa XVIII wieku
  • Pierwszy carillon zamontowano w 1575 roku, a zdjęto w 1634 roku w trakcie wymiany zegara i dachu wieży.
  • Drugi carillon wykonał Nicolaus Derck z Horn w Holandii, klawiaturę do gry zbudował organmistrz Andreas Hildebrand. Liczący 35 dzwonów w skali od c1 do c4 instrument zamontowano w 1738 roku. W 1741 roku gdański zegarmistrz Daniel Böttcher dodał mechanizm do gry automatycznej. Przetrwał do pożaru w 1905 roku.
  • Trzeci carillon składający się z 37 dzwonów w skali od c1 do c4 działał w latach 1910–1942. Wyprodukowany został w ludwisarni Schillingów w Apoldzie. Carillon został wywieziony przez Niemców celem przetopienia. Ostatecznie jednak 28 gdańskich dzwonów przetrwało wojnę i zostało zamontowanych w Kościele Mariackim w Lubece[3].
  • Obecny instrument wykonany przez Królewską Ludwisarnię Royal Eijsbouts z Asten w Holandii składa się z 50 dzwonów o łącznej wadze 17 115 kg. W 1989 roku na wieży zawisło 37 dzwonów o łącznej wadze 13,9 tony, a w roku 1998 carillon poszerzony został o kolejne 12 dzwonów (czwartą oktawę od cis4 do c5). 49 dzwonów ważyło w sumie 14 270 kg. Dodano jednocześnie klawiaturę do gry ręcznej, dzięki czemu stał się największym koncertowym carillonem w Europie Środkowej. Zintegrowane do carillonu są dzwony liturgiczne o tonach c', es', f', as', b'. W czerwcu 2013 roku zainstalowano pięćdziesiąty dzwon Katarzyna ważący 2845 kilogramów[4], ostatni i największy z pięćdziesięciu dzwonów carillonu[5].

Historia

W 1298 roku Władysław Łokietek sprawował w kościele sądy.

3 lipca 1905 roku wieża kościoła spłonęła od uderzenia pioruna[6].

Podczas walk o Gdańsk w 1945 r. pożar zniszczył dachy, hełm na wieży i część sklepień. W 1953 roku podczas sztormu runął szczyt wschodni nawy południowej prezbiterium. Wkrótce rozpoczęto trwającą kilkadziesiąt lat odbudowę. Do 1958 roku odtworzono część korpusu, szczyty nad prezbiterium i w kaplicach południowych. W 1967 r. ukończono nawę kościoła. Sklepienia naw bocznych zrekonstruowano w latach 1971–1973. W latach 1974–1979 przeprowadzono rekonstrukcję hełmu wieżowego. Pozostałą część sklepień zrekonstruowano w latach 1980–1982.

W wieży kościelnej mieści się Muzeum Zegarów Wieżowych, oddział Muzeum Historycznego Miasta Gdańska.

22 maja 2006 roku doszło do kolejnego dużego pożaru kościoła, w wyniku którego zawalił się dach, który oparł się na stropie kościoła, dzięki czemu nie zajęło się wnętrze świątyni. Zagrożoną zawaleniem wieżę kościoła uratowano. Uratowano większość zabytkowych przedmiotów – strażacy i policjanci wynieśli je z zalanego wodą kościoła do ratusza i Muzeum Narodowego. Ocalał też (aczkolwiek uszkodzony) carillon. Po pożarze dach kościoła został odbudowany, a wypalone drewno hełmu – wymienione[7].

Przeorem kościoła był do 2006 roku o. Łukasz Semik, następnie do 2012 roku o. Tadeusz Popiela. Później funkcję tę pełnił o. Bogdan Meger, a od 4 stycznia 2020 r. funkcję tę pełni o. Jarosław Pyzia.

W 2011 roku na wieży zamontowano jedyny na świecie zegar pulsarowy.

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2010-05-06].
  2. Jakub Gilewicz Trudna historia kościoła św. Katarzyny
  3. Carillon, Kościół Św. Katarzyny, Karmelici Gdańsk [dostęp: 22.10.2015]
  4. Andrzej Januszajtis Dzwony są po to, żeby ich słuchać podaje masę 3,4 t
  5. Dorota Karaś: Gdańsk będzie miał swojego "Zygmunta".. gazeta.pl, 11.06.2013. [dostęp 12/06/2013]. (pol.).zły zapis daty dostępu
  6. Piotr Celej Miejsca, których już nie ma. Stare Miasto na przedwojennych fotografiach [dostęp 31.05.2014]
  7. Michał Stąporek: Pożar kościoła św. Katarzyny. Trojmiasto.pl Sp. z o.o., 2006-05-22. [dostęp 2009-12-22].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Gdańsk location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Gdańsk, Polska
Pomeranian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.92 N
  • S: 53.40 N
  • W: 16.65 E
  • E: 19.75 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Stare Miasto Subdivision.svg
Autor: Oruniak, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stare Miasto na mapie gdańskiego Śródmieścia.
Anton Möller Crucifixion.jpg
Ukrzyżowanie (z Gdańskiem w tle) z ołtarza głównego w kościele św. Katarzyny
Gdansk 2004.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5 pl
Brosen katarzyna.jpg
Autor: Brosen, Licencja: CC BY 2.5
POL Gdańsk COA.svg Gdańsk Stare Miasto, ul. Podmłyńska 10 / ul. Profesorska 3 - rzymskokatolicki kościół rektorski ojców karmelitów, p.w. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, 1230, 1336-80, 1945.
HPIM1865.JPG
Autor: Szaksi, Licencja: CC BY 2.5
Katharinenkirche Danzig 1.jpg
Gdańsk Stare Miasto - kościół św. Katarzyny po pożarze w 1905
Our Lady of Bilshivtsi.jpg
Obraz Matki Bożej Bołszowieckiej, czczony przez czterysta lat w Sanktuarium w Bołszowcach, znajdujący się obecnie w kościele św. Katarzyny w Gdańsku. Autor nieznany, powstanie wizerunku szacuje się na ok. 1620 r. Obraz koronowany w 1777 r.