Kościół Świętej Katarzyny w Wilnie

kościół Świętej Katarzyny
Vilniaus Šv. Kotrynos bažnyčia
Ilustracja
Kościół św. Katarzyny w Wilnie
(z widocznym pomnikiem S. Moniuszki)
Państwo Litwa
MiejscowośćWilno
Wyznaniekatolickie
Kościółrzymskokatolicki
Wezwanieśw. Katarzyna
Położenie na mapie Wilna
Mapa konturowa Wilna, w centrum znajduje się punkt z opisem „kościół Świętej Katarzyny”
Położenie na mapie Litwy
Ziemia54°40′54,40″N 25°16′52,40″E/54,681778 25,281222

Kościół Świętej Katarzyny[1] (lit. Vilniaus Šv. Kotrynos bažnyčia) – kościół w Wilnie, usytuowany przy ulicy Wileńskiej (Vilniaus gatve) w środkowej części miasta, na północ od starówki. Dawniej kościół przy klasztorze benedyktynek.

Historia

Drewniany kościół i murowany klasztor zostały wzniesione w latach 1619–1622 z fundacji hetmana Jana Karola Chodkiewicza dla zakonu sióstr benedyktynek przybyłych do Wilna z Nieświeża. Benedyktynkom reformy chełmińskiej Magdaleny Mortęskiej, przewodziła ksienia Marianna Kuczkowska[2]. Od 1640 przez dziesięć lat rozbudowywano świątynię, powstała wówczas nowa nawa główna i jedna z naw bocznych. Podczas najazdu moskiewskiego w 1655 roku, kościół doszczętnie spłonął. W latach 1670-1694 odbudowano kościół oraz wzniesiono prezbiterium z absydą[2]. Fundatorem odbudowy świątyni był podkomorzy wileński Feliks Pac herbu Gozdawa, którego córki Sybilla i Anna były benedyktynkami; to z ich posagu sfinansowano odbudowę[3]. Konsekracja odbudowanego kościoła została dokonana w 1703 roku podczas III wojny północnej[2].

Obecny kształt świątyni to wynik odbudowy po wielkim pożarze Wilna w 1737 roku. Projekt odbudowy przygotował Jan Krzysztof Glaubitz, dzięki któremu w latach 1741–73 dodano dwie wieże, a na końcu nawy głównej dodano wysoki rokokowy szczyt, dzięki temu bryła świątyni otrzymała monumentalny wygląd. Wnętrze ozdobiło sześć barokowych ołtarzy. W 1812 przebywające w Wilnie wojska napoleońskie zamieniły klasztor w szpital, a kościół w skład apteczny. Po powstaniu styczniowym klasztor nie został zamknięty, natomiast rosyjskie władze zaborcze odebrały mu majątek w 1842 roku, a w 1864 roku zakazały prowadzenia nowicjatu, co skazywało konwent na wymarcie[2]. Zakaz ten zniesiono po ukazie tolerancyjnym w 1905 i zgromadzenie zostało zasilone przez zakonnice ze Staniątek pod Krakowem. Od 1918 do wybuchu II wojny światowej siostry prowadziły gimnazjum żeńskie pw. św. Scholastyki[2]. Po wkroczeniu do Wilna wojsk hitlerowskich siostry zaangażowały się w działalność konspiracyjną, wyszyły sztandar dla dywizjonów, w których służyli polscy piloci w Wielkiej Brytanii, a od grudnia 1941 odprawiały zakonspirowane msze święte. W 1942 zostały aresztowane i uwięzione na Łukiszkach, w 1944 władze sowieckie rozwiązały zgromadzenie, a świątynię zamieniono na magazyn nawozów sztucznych i chemikaliów[3]. Remont kościoła rozpoczęto w 1994 roku. Obecnie nawa główna jest przystosowana do działalności koncertowej.

Architektura

Wnętrze

Wnętrze kościoła jest pokryte stiukami, znajduje się tu szereg posągów (wiele nowych). Jest w nim sześć ołtarzy z lat 1752-1753. Ołtarz główny zdobią rzeźby autorstwa Józefa Woszczyńskiego oraz obraz Zaślubiny św. Katarzyny z Dzieciątkiem. Wnętrze kościoła dawniej ozdabiała kolekcja 15 obrazów nabytych przez siostry benedyktynki, pędzla Szymona Czechowicza (1689-1775). Kaplica Opatrzności Bożej projektu Jana Krzysztofa Glaubitza pełniła rolę mauzoleum rodu Wołłowiczów. Umieszczono w niej w 1769 roku nagrobek Jerzego Wołłowicza i jego żony Elżbiety oraz obraz Ukrzyżowanie Zbawiciela z 1759 roku także autorstwa Czechowicza.

Zewnątrz

Kościół posiada jedną nawę z wysoką absydą i dwiema wieżami po obu stronach fasady. Do kościoła przylega Kaplica Opatrzności Bożej, będąca arcydziełem architektury barokowej. Z zewnątrz ma kształt sześciokąta, wewnątrz zaś półkola. Wnętrze zdobią rzeźby dłuta Jana i Józefa Hedlów.

Obok wejścia do świątyni znajduje się pomnik polskiego kompozytora Stanisława Moniuszki, dłuta Bolesława Bałzukiewicza, ustawiony tutaj w 1922.

W pobliżu apsydy stoi pomnik poetki Salomėji Nėris, dłuta Vladasa Vildziunasa z 1973 roku[4].

Galeria

  • Kościół w XIX w., Napoleon Orda

  • Apsyda kościoła, część budynku byłego klasztoru i szkolne boisko w miejscu klasztornego sadu

  • Kaplica Opatrzności Bożej

  • Figury św. Benedykta i św. Katarzyny oraz herb Gozdawa (Lilia), którym posługiwała się rodzina Paców.

  • Popiersie Stanisława Moniuszki

  • 'St Catherine's Church' Vilnius.jpg

  • Zwieńczenie portalu głównego z herbem benedyktynów łysogórskich[5] z napisem Pro Ecclesia Trumphanti Pugnamus in Militanti

Bibliografia

  • Juliusz Kłos, Wilno. Przewodnik krajoznawczy Juliusza Kłosa, Prof. Uniwersytetu St. Batorego. Wydanie trzecie poprawione po zgonie autora, Wilno 1937, s. 214-215

Przypisy

  1. ↑ Polski egzonim uchwalony na 116. posiedzeniu KSNG.
  2. ↑ a b c d e Bartłomiej Kaczorowski, Zabytki Starego Wilna, Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1991, s.88
  3. ↑ a b Krzysztof Wałejko (z zespołem red. ks. Marek Borysiak, Anna Franko, Irena Jutkiewicz i Katarzyna Jutkiewicz): Praktyczny przewodnik po Wilnie. Przedsiębiorstwo Wydawnicze "Krzysztof Wałejko", Suwałki 2003, s. 88-89. ISBN 83-918978-2-6.
  4. ↑ Kościół Św. Katarzyny i klasztor Benedyktynek | miasto Wilno okręg wileński, www.radzima.org [dostęp 2015-12-17].
  5. ↑ Agencja Interaktywna IntraCOM.pl, Herb i Flaga Powiatu Kieleckiego - Biuletyn Informacji Publicznej, bip.powiat.kielce.pl [dostęp 2018-04-17] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-18] (pol.).

Linki zewnętrzne

Klasztory benedyktyńskie w Polsce
  • Miejsca działalności benedyktynów i benedyktynek w Polsce współcześnie i w przeszłości
Opactwa i klasztory
funkcjonujące współcześnie
męskie
żeńskie
Opactwa i klasztory
niefunkcjonujące współcześnie
męskie
żeńskie

Coat of Arms of the Order of Saint Benedict (ancient).svg

Architektura Wilna
Ogólne
Architektura sakralna
Kościoły
Cerkwie
Synagogi
Inne
Architektura świecka
Zamki
Budowle
militarne
Pałace
Muzea
Inne
Cmentarze
Architekci

Coat of arms of Vilnius Gold.png

Architektura rokokowa na kresach dawnej Rzeczypospolitej
Ośrodek
we Lwowie
Bernard Meretyn
Jan de Witte
Jan Gotfryd Hoffmann
Paweł Antoni Fontana
inni architekci
Ośrodek
w Wilnie
Jan Krzysztof Glaubitz

Media użyte na tej stronie

Vilniaus miesto zemelapis.png
Autor: Tocekas, Licencja: CC BY-SA 3.0
Vilniaus miesto žemėlapis.
Coat of arms of Vilnius Gold.png
Coat of arms of Vilnius
StCatherineVilnius7.JPG
Autor: Alma Pater, Licencja: CC BY-SA 3.0
Church of St. Catherine in Vilnius (Vilniaus g. 30). Detail of the facade
'St Catherine's Church' Vilnius.jpg
Autor: FaceMePLS, Licencja: CC BY 2.0
The Church of St. Catherine was built in 1743. It is a stone two-tower, one-nave church rich in baroque and rococo style decorations. The church is the dominating accent of ensemble of Benedictine monastery here located. During the Second World War both - church and monastery suffered many damages and losses as the ensemble became tumbledown, many valuable art works disappeared. During the Soviet period the church was a part of Vilnius Art museum. In 1994 restoration works of the church began and it was opened for public only in 2006.
Vilnius catherine entrance.JPG
Autor: Loraine, Licencja: CC BY-SA 4.0
Church of St. Catherine in Vilnius. Main entrance.
Catherine'sChurch2.jpg
St. Catherine's Church in Vilnius, Lithuania
St. Catherine's Church in Vilnius by Napoleonas Orda.jpg
St._Catherine's_Church_in_Vilnius_Lithuania
StCatherineVilnius9.JPG
Autor: Alma Pater, Licencja: CC BY-SA 3.0
Chapel of the Providence of God
Katarzyna-i-Moniuszko.jpg
Autor: Fczarnowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Popiersie Stanisława Moniuszki przy kościele pw. św. Katarzyny w Wilnie
Coat of Arms of the Order of Saint Benedict (ancient).svg
Autor: Tom-L, Licencja: CC0
Old coat of arms of the Order of Saint Benedict.
Moniuszko-Vilnius.jpg
Autor: Fczarnowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Popiersie Stanisława Moniuszki przy kościele pw. św. Katarzyny w Wilnie