Kościół św. Krzyża i klasztor Bonifratrów w Wilnie

Kościół św. Krzyża w Wilnie
Vilniaus Šv. Kryžiaus bažnyčia
kościół klasztorny
Ilustracja
Kościół św. Krzyża
Państwo Litwa
MiejscowośćWilno
Wyznaniekatolickie
Kościółrzymskokatolicki
Wezwanieśw. Krzyż
Położenie na mapie Wilna
Mapa konturowa Wilna, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Krzyża w Wilnie”
Położenie na mapie Litwy
Ziemia54°41′02,23″N 25°17′05,78″E/54,683953 25,284939

Kościół św. Krzyża i klasztor Bonifratrów w Wilnie – kościół położony przy placu S. Daukanto aikšte (przed 1945 – plac Napoleona). Wybudowany w stylu barokowym ok. 1635 dla zakonu bonifratrów. Obecnie należy do zakonu sióstr Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.

Historia

Historia kościoła sięga 1543, kiedy to biskup łucki (i późniejszy wileński) Paweł Algimunt Holszański, zbudował kaplicę nad uznawanym za cudowne źródełkiem, nawiązującym z kolei do popularnej legendy o męczeńskiej śmierci pierwszych franciszkanów w Wilnie w 1345. Sto lat po wzniesieniu kaplicy biskup Abraham Woyna zbudował przy niej szpital a do opieki nad chorymi sprowadził zakon bonifratrów. Zakonnicy przybyli w 1635, rozebrali kaplicę i wznieśli na jej miejscu niewielki kościół, który spłonął w pożarze w 1737[1].

W 1748 kościół został odbudowany; wzniesiono wówczas fasadę z dwiema wieżami i frontonem. Przed fasadą zbudowano kruchtę nakrytą pulpitowym dachem. Z niewielkimi zmianami kościół przetrwał do dziś[1].

W chwili I rozbioru Polski w wileńskim konwencie żyło 14 bonifratrów. Prowadzili oni szpital aż do kasaty zakonu w 1843. Leczył się w nim m.in. hrabia Eustachy Tyszkiewicz.

W 1906 przeprowadzono gruntowny remont kościoła; przesklepiono wnętrze kolebką i pokryto ją sztukaterią. Postawiono nowy ołtarz główny, obok istniejących XVIII-wiecznych ołtarzy bocznych.

W 1924 bonifratrzy powrócili do Wilna i w klasztorze otworzyli przytułek dla starców i jadłodajnię dla ubogich.

Z wybuchem drugiej wojny światowej zakon bonifratrów opuścił Wilno. W 1947 kościół zajęły siostry zakonu Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Po 1949 decyzją władz komunistycznych kościół i klasztor zostały zamknięte. Budynek klasztoru przebudowano na mieszkania.

W 1976 kościół przekazano we władanie filharmonii wileńskiej i urządzono w nim salę koncertową.

W 1984 na skwerze pobliżu kościoła postawiono wykonany przez Vladasa Vildziunasa pomnik zasłużonego dla Wilna architekta Wawrzyńca Gucewicza (1753-1798).

Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości w 1990 świątynię zwrócono kościołowi katolickiemu. Do kościoła ponownie sprowadziły się siostry zakonu Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.

W 2002 kościół został odnowiony.

Architektura

Kościół św. Krzyża i były klasztor bonifratrów

Kościół św. Krzyża jest niewielką budowlą, odznaczającą się niezwykłą prostotą formy. Fasada, podzielona w pionie i w poziomie na trzy części i akcentowana skromnymi lizenami i gzymsami, ujęta została w dwie rokokowe wieżyczki, zwieńczone niewielkimi hełmami z lukarnami. Fronton i wieżyczki zdobią trzy wielkie, metalowe krzyże o delikatnej ornamentyce.

Do fasady przylega wydatna kruchta, nad którą umieszczony jest obraz Matki Boskiej, będący kopia obrazu znajdującego się wewnątrz świątyni.

Wnętrze świątyni jest jednonawowe, o nisko zawieszonym sklepieniu. Wyposażone w trzy niewielkie ołtarze o wystroju barokowym. W głównym ołtarzu, sięgającym aż do sklepienia, znajduje się obraz Matki Boskiej Śnieżnej zwany też „Matką Boską Bonifraterską” i krucyfiks. W kościele bije nadal, uważane za cudowne, źródełko.

Do kościoła przylegają zabudowania klasztorne. W ich wschodniej części znajduje się gotycka kaplica; według przypuszczeń wzniesiona na tym miejscu przez biskupa Holszańskiego.

Przypisy

  1. a b Krzysztof Wałejko (z zespołem red. ks. Marek Borysiak, Anna Franko, Irena Jutkiewicz i Katarzyna Jutkiewicz): Praktyczny przewodnik po Wilnie. Przedsiębiorstwo Wydawnicze "Krzysztof Wałejko", Suwałki 2003, s. 88-89. ISBN 83-918978-2-6.

Bibliografia

  • Bartłomiej Kaczorowski: Zabytki starego Wilna. Warszawa: Oficyna Wydawnicza, 1991. ISBN 83-85083-08-1.
  • Juliusz Kłos: Wilno, przewodnik krajoznawczy. Wilno: Wydawnictwo Oddziału Wileńskiego Polsk. Tow. Krajoznawczego z zapomogi Ministerstwa W. R. i O. P., 1923.
  • Krzysztof Plebankiewicz: Wilno: przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1997. ISBN 83-213-3934-4.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Coat of arms of Vilnius Gold.png
Coat of arms of Vilnius
Vilnia, Ludvisarskaja, Banifracki. Вільня, Людвісарская, Баніфрацкі (M. Januševič, 1854).jpg
Вільня (Vilnia), вуліца Людвісарская (vulica Ludvisarskaja). Касьцёл і кляштар баніфратаў
Church of the Holy Cross in Vilnius Bonifratri3.jpg
Church of the Holy Cross in Vilnius
Interior of Vilnius Church of the Holy Cross 1.jpg
Autor: Zidikai1, Licencja: CC BY-SA 4.0
Interior of the Church of the Holy Cross in Vilnius, Lithuania
Church of the Holy Cross in Vilnius Bonifratri1.jpg
Church of the Holy Cross in Vilnius
Church of the Holy Cross in Vilnius Bonifratri8.jpg
The Monastery of Bonifratri in Vilnius
Church of the Holy Cross in Vilnius Bonifratri7.jpg
The Monastery of Bonifratri in Vilnius. Courtyard
Vilnia, Ludvisarskaja, Banifracki. Вільня, Людвісарская, Баніфрацкі (1863).jpg
Вільня (Vilnia), вуліца Людвісарская (vulica Ludvisarskaja). Касьцёл і кляштар баніфратаў
Church of the Holy Cross in Vilnius Bonifratri9.jpg
Table on the wall of the Monastery of Bonifratri in Vilnius claims about erection of church by Pawel Olshanski
Vilniaus miesto zemelapis.png
Autor: Tocekas, Licencja: CC BY-SA 3.0
Vilniaus miesto žemėlapis.
Vilnia, Ludvisarskaja, Banifracki. Вільня, Людвісарская, Баніфрацкі (1911).jpg
Вільня (Vilnia), вуліца Людвісарская (vulica Ludvisarskaja). Касьцёл і кляштар баніфратаў