Kościół św. Michała Archanioła w Binarowej

Kościół św. Michała Archanioła
w Binarowej
Distinctive emblem for cultural property.svg 22-ZN z dnia 24.11.1948[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Widok od strony południowej
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Binarowa

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Michała Archanioła w Binarowej

Wezwanie

św. Michała Archanioła

Położenie na mapie gminy Biecz
Mapa konturowa gminy Biecz, u góry znajduje się punkt z opisem „Binarowa, kościół”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Binarowa, kościół”
Położenie na mapie powiatu gorlickiego
Mapa konturowa powiatu gorlickiego, blisko górnej krawiędzi nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Binarowa, kościół”
Ziemia49°45′26,28″N 21°13′39,27″E/49,757300 21,227575
Strona internetowa
Widok ogólny wnętrza
Drewniane kościoły południowej Małopolski[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo

 Polska

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

III, IV

Numer ref.

1053

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

2003
na 27. sesji

Kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowejrzymskokatolicki kościół parafialny z około 1500 roku położony we wsi Binarowa w województwie małopolskim[2].

Znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego i uznawany jest za jeden z najcenniejszych drewnianych późnogotyckich kościołów w Polsce i Europie[2].

5 lipca 2003 roku został wpisany wraz z innymi drewnianymi kościołami południowej Małopolski na listę światowego dziedzictwa UNESCO, co uzasadniono następująco: harmonijne połączenie walorów historycznych, architektonicznych i artystycznych, najcenniejsza polichromia spośród wszystkich drewnianych kościołów Małopolski[2].

Historia

Dokument z 1415 roku informuje o istnieniu drewnianego kościoła parafialnego w Binarowej, a potwierdza jego funkcjonowanie Jan Długosz na przełomie trzeciej i czwartej ćwierci XV stulecia[3]. Kościół spłonął pod koniec XV wieku. Obecnie istniejąca świątynia została wybudowana około 1500 roku. Nie wiadomo, kiedy dokładnie odbyło się jej poświęcenie i konsekracja. W ciągu następnych stuleci przeprowadzono szereg konserwacji mających na celu zachowanie tego obiektu w jak najlepszym stanie:

  • w 1596 roku dostawiono do korpusu nawy wieżę;
  • na początku XVI wieku wykonano polichromię patronową niemal w całym wnętrzu kościoła; malowidłami pokryto także ściany zewnętrzne;
  • w latach 1602–1608 kościół wzbogacono o wieżyczkę na sygnaturkę;
  • w latach 1641–1650 świątynię gruntownie przekształcono: do nawy dobudowano kaplicę Aniołów Stróżów, wieża otrzymała nowe zwieńczenie, przebudowano chór muzyczny, powiększono otwory okienne, wykonano nową polichromię ścian;
  • w 1655 roku powstała polichromia w kaplicy Aniołów Stróżów;
  • rok 1844 – duży remont kościoła obejmujący także wyposażenie; rozebrano soboty, które powstały przed 1601 rokiem;
  • w latach 1890–1908 przeprowadzono prace zmierzające do zabezpieczenia podupadającego i znacznie osłabionego konstrukcyjnie kościoła co poważnie zniekształcono świątynię m.in. poprzez zmianę pokrycia dachów (gont zastąpiono blachą), szalunek gontowy ścian zastąpiono deskowaniem, a zaskrzynienia w nawie podparto arkadami filarowymi;
  • w latach 1953–1956 i w 1967 roku remontowany;
  • w latach 1990. podjęto zabiegi renowacyjne mające przywrócić pierwotny wygląd kościoła. Między innymi wymieniono gontowe pokrycie ścian; w 1998 zrekonstruowano pierwotny kształt wieży; na początku lat 2000 przeprowadzono remont więźby dachowej z wymianą pokrycia na gontowe;
  • w latach 2010–2012 były prowadzono prace renowacyjne we wnętrzu kościoła (m.in. wymiana posadzki), mające na celu likwidację szkód spowodowanych powodzią w 2010 roku.

Architektura i wyposażenie

Kościół jest orientowany, konstrukcji zrębowej z drewna jodłowego, jednonawowy, z dobudowaną wieżą od zachodu. Do kwadratowej niemal nawy przylega węższe, prostokątne prezbiterium zamknięte trójbocznie od wschodu z dostawioną od północy zakrystią. Od północy do nawy dobudowana znacznych rozmiarów kaplica Aniołów Stróżów, a od południa kruchta. Wieża konstrukcji słupowo-ramowej, o ścianach silnie zwężających się ku górze, z nadwieszoną izbicą, zwieńczona hełmem ostrosłupowym. Pod wieżą mieści się obszerny przedsionek. To najstarsza znana drewniana wieża przykościelna. Nawa i prezbiterium przykryte dachem jednokalenicowym o konstrukcji więźbowo-zaskrzynieniowej z sygnaturkową wieżyczką.

Wnętrze świątyni nakryte jest stropami płaskimi, w nawie z zaskrzynieniami wsparte drewnianymi filarami z arkadami. Całe wnętrze z najdrobniejszymi detalami architektonicznymi ozdabia wspaniała polichromia: na stropach późnogotycka patronowa z motywami roślinnymi (jej twórca podpisał się inicjałem M K B oraz stylizowanym gmerkiem), na ścianach barokowe cykle przedstawieniowe, w kaplicy o motywach figuralnych i ornamentalnych. W nawie, kaplicy i zakrystii znajdują się nadwieszone nad tymi pomieszczeniami chóry muzyczne. W kościele znajdują się organy z XIX wieku zbudowane najpewniej przez Stanisława Janika z Krosna.

W skład najstarszego i najcennieszego wyposażenia kościoła pochodzącego także z poprzednich świątyń wchodzą:

  • gotycka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z około 1380 roku oraz cztery płaskorzeźby Świętych Dziewic: Barbary, Doroty, Katarzyny i Małgorzaty z około 1410 roku (pozostałość ołtarza Czterech Świętych Dziewic)[2]
  • figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem datowaną na lata około 1425-1430 w ołtarzu głównym
  • krucyfiks z około 1525 roku
  • kamienna chrzcielnica z pierwszej tercji XVI wieku
  • ozdobne gotyckie okucia kowalskie drzwi prowadzących z kruchty do nawy

Z XVII wieku pochodzą między innymi:

Otoczenie kościoła

Kościół ogrodzono drewnianym płotem w XIX wieku. W 1898 roku wzniesiono w bezpośrednim jego sąsiedztwie murowaną dwuprzelotową dzwonnicę parawanową o tynkowo-ceglanej fakturze murów. Mieszczą się na niej trzy dzwony: jeden gotycki z XV wieku z minuskułowym napisem i dwa z lat 1960. Ogrodzenie i dzwonnica były remontowane w 1956 i 1997 roku.

W kulturze

Wyjątkowość kościoła w Binarowej zainspirowała Mirona Białoszewskiego do napisania w 1956 roku utworu poetyckiego poświęconemu świątyni pod tytułem Stara pieśń nad Binarową.

Stanisław Wyspiański będąc w kościele wykonał jego szkic.

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2016-02-24].
  2. a b c d [http://www.drewniana.malopolska.pl/?page=obiekty&id=12 Binarowa Kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej]. www.drewniana.malopolska.pl. [dostęp 2021-04-23].
  3. Andrzej Laskowski, Adam Organisty, Drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej, Rzeszów 2004, s. 7.

Bibliografia

  • Andrzej Laskowski, Adam Organisty, Drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej, Rzeszów 2004, ISBN 83-918949-8-3, ISBN 83-88341-16-2.
  • Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda, Sebastian Wypych, Kościoły drewniane Karpat i Podkarpacia, Wydawnictwo Rewasz, Pruszków 2001, s. 152–153, ISBN 83-85557-88-1, ISBN 83-85368-79-5.
  • Szlak Architektury Drewnianej Małopolska, Bartłomiej Cisowski i inni, Kraków: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Promocji i Turystyki. Zespół ds. Turystyki, 2010, s. 187–191, ISBN 978-83-60538-61-6, OCLC 995427727.
  • „Aura” z 10/04, ISSN 0137-3668.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Flag of UNESCO.svg
Flag of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
Binarowa, kościół św. Michała Archanioła (HB10).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Binarowa, Kościół św. Michała Archanioła w Binarowej
Binarowa wnetrze.jpg
Wnętrze drewnianego kościoła w Binarowej wpisanego na listę UNESCO
Binarowa, door.jpg
Autor: Cancre, Licencja: CC BY-SA 4.0
Okucie drzwi w kościele w Binarowej. Prawdopodobnie XV/XVI wiek.
Binarowa, kościół św. Michała Archanioła (HB14).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Siemiechów, Kościół Matki Boskiej Gromnicznej w Siemiechowie
Biecz (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
MB Binarowska2013.JPG
Autor: Tomasz Bienias, Licencja: CC BY 3.0
Ołtarz łaskami słynącej Matki Boskiej Binarowskiej w Binarowej