Kościół św. Michała Archanioła w Dębnie

Kościół św. Michała Archanioła
w Dębnie Podhalańskim
Distinctive emblem for cultural property.svg 115/8/56 z dnia 28.03.1956
kościół parafialny
Ilustracja
Elewacja boczna
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Dębno Podhalańskie

Adres

ul. Kościelna 39, 34-434 Dębno

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Michała Archanioła w Dębnie

Wezwanie

św. Michała Archanioła

Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowy Targ
Mapa konturowa gminy wiejskiej Nowy Targ, blisko prawej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Dębno, kościół drewniany”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Dębno, kościół drewniany”
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego
Mapa konturowa powiatu nowotarskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Dębno, kościół drewniany”
Ziemia49°27′59,43″N 20°12′43,08″E/49,466508 20,211967
Strona internetowa
Drewniane kościoły południowej Małopolski[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Państwo

 Polska

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

III, IV

Numer ref.

1053

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

2003
na 27. sesji

Kościół św. Michała Archaniołagotycki, drewniany kościół parafialny w Dębnie Podhalańskim w powiecie nowotarskim, wpisany wraz z innymi drewnianymi kościołami południowej Małopolski na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Pierwszy kościół w Dębnie wzniesiono prawdopodobnie w XIII wieku. Obecny kościół wybudowany został w II połowie XV w. na miejscu starszej świątyni. Z tego okresu pochodzą nawa i prezbiterium. Jest to świątynia orientowana o konstrukcji zrębowej. Wschodnia ściana, zamykająca prezbiterium, jest prostokątna. Prezbiterium jest prostokątne, zbliżone do kwadratu i ma wymiary 5 x 5,9 m, nawa główna o wymiarach 7 x 8,3 m o konstrukcji zrębowej pochodzi z drugiej połowy XV w. Stosunkowo niewysoka wieża z 1601 roku, o wysokości 15 metrów, o samoistnej konstrukcji słupowo-ramowej. Koścół nakryty jest jednokalenicowym, pokrytym gontem, dachem. Prezbiterium i nawę otaczają soboty, czyli kryte podcienia pochodzące z XVIII/XIX w.

Jest jednym z najlepiej zachowanych gotyckich drewnianych kościołów i jednocześnie jednym z najbardziej znanych polskich zabytków w kraju i za granicą (otrzymał jako jedyny drewniany kościół nominację w konkursie siedmiu cudów Polski), wyróżnia się wkomponowaną w krajobraz sylwetką (praktycznie niezmienioną od czasów budowy) i wyjątkowo cennym ruchomym wyposażeniem, a także unikatową polichromią patronową w układzie pasmowym pochodzącą z około 1500 roku, najstarszą z wykonanych na drewnie i w całości zachowanych w Europie[1]. Jest to najlepiej zachowana tego rodzaju polichromia w Polsce. Wykonana w 33 kolorach przedstawia w 12 układach 77 motywów, z których najczęstsze to ornamenty roślinne i geometryczne, ale występują także wątki figuralne i zwierzęta, głównie jelenie. Szablony były wielokrotnie używane w różnych obiektach, te prawdopodobnie, ze względu na ich świecki charakter w dworach szlacheckich i magnackich[2].

Uwagę zwraca wizerunek orła jagiellońskiego nad belką tęczową. Wieżę z pochyłymi ścianami, silnie zwężającymi się ku górze, wzniesiono w 1601 r. w konstrukcji słupowo-ramowej z izbicą. Dziś jest to jedna z najstarszych konstrukcji tego typu w Polsce (ocenia się, że starsza od niej jest tylko wieża kościoła w Binarowej). Dachy kościoła, zadaszenia i ściany wieży oraz jej hełm podbite są gontem, ściany izbicy wieży oszalowane zostały deskami z ozdobnie wyrzynaną koronką u dołu. We wnętrzu znajdują się cenne zabytki rzeźby i malarstwa gotyckiego. Do najcenniejszych należą:

  • Ołtarz główny, stanowiący cenny zabytek malarstwa tablicowego. Jest tryptykiem z początku XVI w. W jego polu środkowym znajdują się wizerunki Matki Bożej z Dzieciątkiem, św. Michała Archanioła z mieczem i wagą oraz św. Katarzyny Aleksandryjskiej, na skrzydle lewym – św. Jana Ewangelisty oraz św. Stanisława, zaś na skrzydle prawym – św. Jana Chrzciciela oraz św. Mikołaja. Po zamknięciu widzimy sceny pasyjne: Chrystus w Ogrójcu, Ecce Homo, Biczowanie, Upadek pod krzyżem. Te malowidła są prawdopodobnie nieco późniejsze (ok. 1530), widać na nich wyraźny wpływ renesansu;
  • Dwa ołtarze boczne wykonane w stylu barokowym. W lewym, z 1651 roku, znajduje się szafka z gotyckimi rzeźbami Matki Boskiej z Dzieciątkiem w części centralnej oraz świętych Cecylii i Katarzyny po stronie lewej, Barbary i Doroty po stronie prawej. Figury datowane są na około 1440 rok;
  • Malowane gotyckie tabernakulum na północnej ścianie wykonane z drewna w XIV wieku;
  • Krucyfiks z około 1380 roku na belce tęczowej. Prawdopodobnie jest to najstarszy zabytek w kościele. Niewykluczone, że był w wyposażeniu pierwszej świątyni w Dębnie. Jego ramiona są naturalnymi gałęziami drzewa. Na ich końcach, a także na dole umieszczono trzy koliste tarcze z godłami Ewangelistów. Po obu stronach krucyfiksu znajdują się drewniane figury Matki Bożej z lewej i św. Jana Ewangelisty z prawej strony;
  • Posąg św. Mikołaja z gotyckiego ołtarza wykonany w 1420 roku. Obecnie znajduje się na północnej ścianie. Umieszczony jest w prostokątnym drewnianym pudle, na którego wewnętrznych ścianach namalowano wizerunki św. Szczepana oraz św. Wawrzyńca.
  • Kopia pochodzącego z 1280 roku malowidła sztalugowego – najstarszego w Polsce. Malowidło wykonane na desce lipowej przedstawia św. Agnieszkę i św. Katarzynę trzymającą w rękach palmy. Oryginał został przeniesiony z kościoła do Muzeum Archidiecezjalnego w Krakowie.

Prócz tego w kościele zachowały się archaiczne elementy wyposażenia, w większości wykonane z desek pokrytych malowidłami. Kościół posiadał soboty od początku swego istnienia, jednak obecne wzniesiono na początku XIX wieku. Początkowo służyły przede wszystkim za ochronę podwaliny kościoła przed wodami opadowymi, a w latach późniejszych po podwyższeniu i zwiększeniu połaci dachowych także wiernym za schronienie[3].

Atrakcją tego niezwykłego kościoła są dzwonki zazwyczaj leżące w prezbiterium. Są bardzo stare – mogły powstać nawet w XV wieku. Szczególna skala tego instrumentu, określana mianem gamy perskiej (dłuższe płytki dają wyższe tony), została uzyskana przez wykonanie płytek ze specjalnego stopu i zakopanie ich w ziemi na pewien czas[1].

W kościele znajduje się również XVI-wieczna haftowana chorągiew wojenna z wizerunkiem św. Stanisława ze Szczepanowa. Wedle niepotwierdzonych przekazów zostawiły ją wojska Jana III Sobieskiego powracającego spod Wiednia po zwycięstwie nad Turkami.

Według dawnej klasyfikacji świątynię zaliczano do zabytków klasy zerowej. W 2003 roku cały obiekt wraz z innymi drewnianymi kościołami południowej Małopolski i Podkarpacia został zapisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, znajduje się też na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego (Trasa III - Region Podhalańsko-Pieniński).

W serialu Janosik (1973) w kościele w Dębnie główny bohater brał ślub z Maryną. Jednak widzom pokazano aż trzy kościoły – inny, kiedy młodzi do niego wchodzili (kaplica na Polanie Chochołowskiej), kościół w Dębnie – gdzie odbywała się cała ceremonia i jeszcze inny, gdy z niego wychodzili.

Kościół dwukrotnie w latach 1996 i 1998 znalazł się na liście World Monuments Watch jako jeden ze stu cennych zabytków na świecie zagrożonych zniszczeniem[4].

Przypisy

  1. a b Dębno - Kościół pw. Św. Michała Archanioła w Dębnie Podhalańskim. www.drewniana.malopolska.pl. [dostęp 2021-04-23].
  2. Józef Milian, Agnieszka Spiechowicz-Jędrys, Dębno, Wyd. Turystyczne, Kraków 2007
  3. Ignacy Tłoczek, Polskie Budownictwo Drewniane, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Ossolineum, 1980, s. 131, ISBN 83-04-00678-2.
  4. Strona World Monuments Found (ang.). [dostęp 2013-07-01].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Flag of UNESCO.svg
Flag of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
Debno kosciol 4.jpg
Autor: Andrzej Otrębski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dębno - wnętrze kościoła św. Michała Archanioła
Altar in Debno church.jpg
Autor: Paweł DrozdDrozdp, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ołtarz w drewnianym gotyckim kościele w Dębnie (pow. Nowy Targ)
Koścół w Dębnie (2) - old church in Dębno - panoramio.jpg
(c) Andrzej Harassek, CC BY-SA 3.0
Koścół w Dębnie (2) / old church in Dębno
Church of St. Michael in Dębno 2009 (4).jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Dębno (powiat nowotarski). Drewniany kościół gotycki św. Michała Archanioła