Kościół św. Mikołaja w Brzegu

Kościół św. Mikołaja w Brzegu
	515/58 z dnia 15.11.1958 roku
	Kościół parafialny
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Miejscowość	Brzeg
Adres	Plac Kościelny
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Mikołaja w Brzegu
Wezwanie	św. Mikołaja
Wspomnienie liturgiczne	6 grudnia
Historia
Data zakończenia budowy	1370–1417
Data zniszczenia	1945
Data odbudowy	1958–1967
Dane świątyni
Styl	gotycki
Wieża kościelna; • liczba wież	; 2
Liczba naw	3
Organy; • liczba głosów; • liczba manuałów	; 60; 4+P
Dzwonnica; • typ dzwonnicy	; wbudowana
	Położenie na mapie Brzegu Kościół św. Mikołaja w Brzegu
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół św. Mikołaja w Brzegu
	Położenie na mapie województwa opolskiego Kościół św. Mikołaja w Brzegu
	50°51′36,5″N 17°28′15,2″E/50,860139 17,470889
	Strona internetowa

Kościół św. Mikołaja – rzymskokatolicki, gotycki kościół parafialny w Brzegu. Bazylika pochodząca z XIV wieku, zaliczana jest do największych tego typu budowli gotyckich na Śląsku^[2]. Świątynia należy do Parafii św. Mikołaja w Brzegu w dekanacie Brzeg południe, archidiecezji wrocławskiej.

15 listopada 1958 roku bazylika została wpisana do rejestru zabytków województwa opolskiego pod numerem 515/58^[3].

W latach 1525–1945 świątynia luterańska.

Historia kościoła

Kościół powstawał w latach 1370–1420 za czasów rządów księcia Ludwika I. Wybudowano go w miejscu starszej, murowanej budowli, którą wymienia się w źródłach w 1279 r. Budowla została sfinansowana przez mieszczan i księcia. Rajcy miasta zamówili projekt u mistrza wrocławskiego Gunthera, który powtórzył schemat wrocławskich kościołów: św. Marii Magdaleny oraz św. Elżbiety.

W 1523 roku w Brzegu zwyciężyła reformacja. Książę Fryderyk II wprowadził w księstwie, jako obowiązujące, wyznanie luterańskie. Już w 1525 roku kościół zaczął funkcjonować jako protestancki. Pierwotnie kościół był otoczony cmentarzem, na którym urządzano pochówki do roku 1775, gdy Fryderyk II całkowicie zakazał pochówków na terenie miast i w kościołach^[4]. 10 listopada 1905 roku przed kościołem odsłonięto pomnik Marcina Lutra. Został on usunięty wkrótce po zakończeniu II wojny światowej^[5]. Rolę świątyni protestanckiej kościół pełnił aż do 1945.

Podczas zdobywania miasta na przełomie stycznia i lutego 1945 kościół doszczętnie spłonął, a następnie przez 13 lat (do 1958) niszczał pozostawiony bez opieki. W 1958 roku z inicjatywy księdza Kazimierza Makarskiego rozpoczęto odbudowę kościoła według wzorów z 1370 roku. W czasie remontu odkryto w zakrystii późnogotyckie freski ścienne^[6].

Architektura i wnętrze kościoła

Kościół ma trzynawową charakterystykę bazyliki z wydłużonym korpusem pozbawionym podziału na chór i partie nawy. Strzelistość nawy głównej z gwiaździstym sklepieniem i wysmukłymi oknami skontrastowano z niskimi, szerokimi i ciemnymi nawami bocznymi. Nawę główną od bocznych oddzielono prostymi filarami i linearnymi przęsłami, nie ograniczającymi przestrzeni wnętrza. Kościół posiadał bogaty wystrój rzeźbiony w drzewie oraz zespół witrażowy. Do dzisiaj zachowały się tylko fragmenty. Drewniane części spłonęły podczas II wojny światowej, a szczątki wyposażenia znajdują się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu oraz w Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu. Natomiast dwie kwatery oryginalnych witraży znajdują się w Muzeum Narodowym w Poznaniu. W ściany i filary kościoła wmurowywano kamienne i drewniane epitafia bogatych mieszczan brzeskich^[7]. Pod koniec XIX wieku nadbudowano wieże kościoła jako odpowiedź na podwyższenie wież w katolickiej świątyni Podwyższenia Krzyża Świętego^[6].

Organy

Pierwszy, 30 głosowy instrument w kościele św. Mikołaja pochodził z połowy XV wieku. W latach 1724–1730 Zastąpiono go wybudowanym przez Michała Englera organami o 56 głosach. W latach 1926–1928 przeprowadzono ich modernizację. Ostatecznie organy zostały zdemontowane na przełomie 1944 i 1945 roku, niestety po instrumencie ślad zaginął. Obecne organy zostały zbudowane przez braci Broszko z Bolesławca w 1986 roku. Instrument zarówno brzmieniowo, jak i architektonicznie nie nawiązuje do konkretnej epoki. Na przełomie 2007 i 2008 roku zakończył się remont organów^[8].

Dyspozycja instrumentu:

Manuał I	Manuał II	Manuał III	Manuał IV	Pedał
1. Gedakt pomer 16'	1. Gedakt 16'	1. Gedakt 8'	1. Prync. skrz. 8'	1. Pryncypał bas 16'
2. Pryncypał 8'	2. Prync. włoski 8'	2. Unda maris 8'	2. Portunal 8'	2. Subbas 16'
3. Gamba 8'	3. Rurflet 8'	3. Kwinta dena 8'	3. Salicet 8'	3. Kwintbas 10 2/3'
4. Flet kryty 8'	4. Viola 8'	4. Pryncypał 4'	4. Gemshorn 4'	4. Oktawbas 8'
5. Oktawa 4'	5. Prestant 4'	5. Rurflet 4'	5. Blokflet 2'	5. Pryncypał 8'
6. Holzflet 4'	6. Róg nocny 4'	6. Róg nocny 2'	6. Trawers flet 4'	6. Celo 8'
7. Kwinta 2 2/3'	7. Nasard 2 2/3'	7. Kwinta 1 1/3'	7. Szpic oktawa 2'	7. Fletbas 8'
8. Oktawa 2'	8. Super oktawa 2'	8. Siflet 1'	8. Nasard 1 1/3'	8. Chorałbas 4'
9. Kornet 3x	9. Flet leśny 2'	9. Sesguialtera 2x	9. Flażolet 1'	9. Flet 2'
10. Mixtura 5x	10. Tercja 1 3/5'	10. Cymbel 3x	10. Akuta 3-4x	10. Mixtura 6x
11. Szarf 4x	11. Mixtura 5x	11. Krumhorn 8'	11. Vox humana 8'	11. Puzon 32'
12. Trąbka 8'	12. Obój 8'			12. Puzon 16'
	13. Klarino 4'			13. Trompet 8'