Kościół św. Piotra w Poznaniu

Kościół św. Piotra w Poznaniu

Kościół św. Piotra, rycina, Przyjaciel Ludu, 1841
Państwo	Polska
Miejscowość	Poznań
Wyznanie	ewangelicyzm reformowany
Kościół	Ewangelicki Kościół Unijny w Polsce
Wezwanie	św. Piotr
Historia Data zakończenia budowy 1838–1841 Data zniszczenia 1945
Dane świątyni Architekt Karl Friedrich Schinkel Świątynia • materiał bud. • cegła
Położenie na mapie Poznania Kościół św. Piotra w Poznaniu
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół św. Piotra w Poznaniu
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Kościół św. Piotra w Poznaniu
52°24′16,43″N 16°55′50,07″E/52,404564 16,930575

Kościół św. Piotra w Poznaniu – kościół ewangelicko-reformowany w Poznaniu, neoromański, wzniesiony w latach 1838–1841, zniszczony w 1945, niezachowany.

Historia

Kościół w Straupitz do którego architektury nawiązywano

Bracia czescy emigrujący z powodu prześladowań religijnych z ojczyzny, osiedli w Poznaniu w 1548 r. i gromadzili się na nabożeństwa w kamienicy magnackiego rodu Ostrorogów. W 1554 r. poza murami miejskimi, na Wzgórzu św. Wojciecha, wznieśli drewniany polski i niemiecki kościółek, szkołę, szpital (przytułek) i domy mieszkalne dla duchownych, nauczycieli i służby kościelnej, mieli tam również ogród i cmentarz. Zabudowania zostały zniszczone w 1616 r. przez tłum podburzony przez jezuitów. Zniszczono również pobliskie zabudowania należące do luteran i protestantom zabroniono odtąd sprawowania czynności religijnych na terenie miasta. Część wiernych przeniosła się do Leszna, inni sporadycznie udawali się na nabożeństwa w miejscowości Skoki.

W 1645 roku na zjeździe w Lesznie nastąpiło zjednoczenie jednoty braci czeskich z ewangelikami reformowanymi. Możność odprawiania nabożeństw w Poznaniu odzyskali dopiero w 1772 r., korzystając z sali w gmachu Wagi Miejskiej. W latach 1813–1814 z funduszy Bogusława Karczewskiego z Czarnotek wznieśli skromny dom modlitwy przy ul. Garbary. Od 1817 r. reformowani należeli wraz z luteranami do pruskiego Kościoła Ewangelicko-Unijnego jako osobna diecezja. Plany budowy nowego kościoła uzyskano w 1832 r. z Naczelnej Deputacji Budowlanej w Berlinie. Był to projekt autorstwa Karla Friedricha Schinkla, nawiązujący do kościoła w Straupitz. Budowę rozpoczęto 3 sierpnia 1838 r. i poświęcenie odbyło się 7 listopada 1841 r. (niem. Petrikirche). W 1890 r. przebudowano wnętrze nadając mu cechy neo-bizantyjskie.

Do 1860 r. odprawiano nabożeństwa po niemiecku i po polsku, później regularnie tylko niemieckie. W czerwcu 1925 roku ks. Stefan Skierski ponownie odprawił nabożeństwo reformowane po polsku, ale mała liczba wiernych sprawiła, że po 1932 znów ich zaniechano.^[1]

Kościół został mocno uszkodzony podczas walk o miasto w 1945 r., po czym ruiny rozebrano.

Pastorzy służący w parafii

Rangę parafii podnosił fakt, że jej proboszcz był zwyczajowo seniorem Jednoty Wielkopolskiej i po 1817 roku superintendentem diecezji Superintendentura Poznań II Ewangelickiego Kościoła Unijnego.

Pastorzy

1780-1783 Jan Musonius (dojeżdzał z Leszna)

1783-1790 Karol Bogumił Diehl

1790-1797 wakat

1797-1813 Chrystian Teofil Cassius

1815-1828 Jan Benjamin Bornemann

1831-1840 Friedrich Leopold Dütschke

1841-1855 Adolf Siedler

1857-1881 Karl Göbel

1883-1898 Eugen Borgius

1899-1911 Hugo Albertz (1899-1911)

1911-1932 Gerhard Haenisch

1932-1940 wakat

1940-1945 Nathanael Katscher

Architektura

Świątynia znajdowała się na trójkątnej parceli na stoku wzniesienia u zbiegu dzisiejszych ul. Półwiejskiej i Krysiewicza, zwrócona fasadą do pl. Wiosny Ludów. Była dwuwieżową budowlą neoromańską z żółtej cegły, wzniesioną na rzucie prostokąta, w który wciągnięto apsydę ołtarzową. Kryte stropem wnętrze wypełniały 2 kondygnacje empor. Po 1890 r. pozostawiono tylko jedną kondygnację, wtedy też wnętrze otrzymało wyrazistą polichromię o motywach geometrycznych. Szczegóły wyposażenia nie są znane. Surowa szata architektoniczna kościoła budziła sprzeczne uczucia: była chwalona przez część niemieckiej opinii publicznej, która w smukłych wieżach dopatrywała się nawet podobieństwa do słynnej katedry Notre-Dame w Paryżu. Społeczeństwo polskie było wobec estetycznych walorów budowli bardziej krytyczne, potocznie określając ją bez szacunku jako „księże portki”.

Przypisy

Bibliografia

• Zofia Ostrowska-Kębłowska, Architektura i budownictwo w Poznaniu w latach 1780–1880, Warszawa; Poznań, PWN, 1982, ISBN 83-01-03720-2
• Eva Borsch-Supan, unter Mitw. von Zofia Ostrowska-Kębłowska, Die Provinzen Ost- und Westpreussen und Grossherzogtum Posen, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 2003, ISBN 3-422-06380-3 (Karl Friedrich Schinkel Lebenswerk, Bd. 18)
• Jerzy Domasłowski, Wspomnienie o poznańskim kościele św. Piotra, "Słowo i Myśl. Przegląd ewangelicki", ISSN 0860-8482, 2007, nr 4 (97)
• Iwona Błaszczyk, Plac Wiosny Ludów. Historia i przekształcenia przestrzenne, "Kronika Miasta Poznania", ISSN 0137-3552, 2007, nr 3
• Olgierd Kiec, Ewangelicka parafia św. Piotra w latach 1772–1945, "Kronika Miasta Poznania", ISSN 0137-3552, 2007, nr 3
• Aleksandra Dolczewska, Krótka historia o „portkach księdza”, czyli o nieistniejącym kościele ewangelickim św. Piotra, "Kronika Miasta Poznania", ISSN 0137-3552, 2007, nr 3
• Arthur Kronthal, Poznań oczami Prusaka wzorowego. Przyczynki do historii zabytków oraz życia artystycznego i umysłowego Poznania, przekł. Joanna Grzesiak, Poznań, Wydaw. Miejskie, 2009, ISBN 978-83-7503-068-6

Linki zewnętrzne

• Fotografia z 1898 r. w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej