Kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza w Rajczy

Kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza w Rajczy
Distinctive emblem for cultural property.svg A-600/89 z 3 grudnia 1989[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Widok z południowego zachodu (2018)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Rajcza

Adres

Rynek 1

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Parafia św. Wawrzyńca Diakona Męczennika i św. Kazimierza Królewicza w Rajczy

lokalne sanktuarium
• nadający tytuł

od 2 lutego 1997
bp Tadeusz Rakoczy

Wezwanie

św. Wawrzyńca i św. Kazimierza

Wspomnienie liturgiczne

4 marca (św. Kazimierza), 10 sierpnia (św. Wawrzyńca)

Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki

Obraz Matki Bożej Kazimierzowskiej

Położenie na mapie gminy Rajcza
Mapa konturowa gminy Rajcza, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza w Rajczy”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza w Rajczy”
Położenie na mapie powiatu żywieckiego
Mapa konturowa powiatu żywieckiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza w Rajczy”
Ziemia49°30′13,82″N 19°06′11,03″E/49,503839 19,103064

Kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza w Rajczyparafialny rzymskokatolicki kościół z lat 1886–1889 w Rajczy w powiecie żywieckim, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego.

Historia

Stary kościół

Barokowa kamienna chrzcielnica ze starego kościoła (2018)

Przywilej czy też pozwolenie na budowę pierwotnego kościoła w Rajczy nadał 4 lipca 1669 roku król Jan II Kazimierz Waza, który podarował także dla przyszłego kościoła kopię obrazu Matki Bożej Częstochowskiej[2]. Kopia ta, zwana Matką Bożą Kazimierzowską, została w następnych latach uznana za obraz cudowny i łaskami słynący. Z tego powodu rozwinął się jej kult, trwający do dziś[3].

Pierwotny drewniany kościół w Rajczy pod wezwaniem św. Wawrzyńca został wzniesiony na gruncie Jana Butora[2] zgodnie z wolą króla Jana Kazimierza w 1674 roku staraniem ks. Wojciecha Symelliusa, plebana milowskiego[4], oraz jezuity ks. Kazimierza Gałeckiego, kaznodziei nauczającego często na żywiecczyźnie. Pomocy finansowej udzielili budowniczym Wawrzyniec Wodzicki, ówczesny dzierżawca państwa żywieckiego i Kazimierz Rabczyński, podstarości żywiecki; patroni nowej świątyni zostali wybrani od ich imion dla upamiętnienia ich ofiarności[5]. Kościół wybudował Kazimierz Rabczyński z pobliskiej Żabnicy, natomiast wieżę dobudował w 1693 roku mistrz ciesielski Jan Bennert. Świątynia została poświęcona 8 maja 1674 roku przez ks. Wojciecha Symelliusa[5]. Pierwotny kościół został zamknięty w 1884 roku ze względu na zły stan techniczny, który groził zawaleniem budynku[6].

Nowy kościół

Wnętrze świątyni (2018)

Nowy kościół został wybudowany według projektu Karola Pietschki z 1885 roku[7] przez Edwarda Stachurskiego[8] na miejscu drewnianego w latach 1886–1889[9], staraniem proboszcza ks. Andrzeja Kuliga i parafian[6]. Budulec ze starego kościoła posłużył do postawienia kaplicy cmentarnej[9]. 15 października 1889 dokonano poświęcenia kościoła[9]. Wyposażeniem świątyni zajął się następny proboszcz, ks. Michał Paleczny[9]. Dzięki jego staraniom powstały dwa ołtarze boczne oraz wykonane zostało umeblowanie w postaci ławek, czy szaf liturgicznych[9]. W 1894 roku wzniesiono plebanię, jej koszt budowy wyniósł 10 500 złotych reńskich[9]. W 1917 roku wojsko zarekwirowało kościelne dzwony[9]. W latach 1921–1922 świątynia została pomalowana[9], a w 1925 roku zostały zakupione i poświęcone nowe dzwony[9].

3 grudnia 1989 roku kościół, plebania z przełomu XIX i XX wieku oraz cmentarz przykościelny tj. teren po dawnym kościele z XVII wieku i starym cmentarzu zostały wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego[1].

2 lutego 1997 roku, dekretem biskupa Tadeusza Rakoczego nadano kościołowi status lokalnego sanktuarium[10][9]; kościół w Rajczy jest jednym z czterech sanktuariów maryjnych na Żywiecczyźnie.

Wnętrze kościoła zostało odrestaurowane w 2005 roku[10], a obraz Matki Boskiej Kazimierzowskiej był poddany badaniu i konserwacji w 2016 roku[11].

Architektura

Świątynia w Rajczy jest orientowana, trójnawowa[7], halowa, z ośmioma przęsłami, transeptem[7][8]. Nawa główna łączy się z nawami bocznymi poprzez arkadowe filary[7][8]. Wieloboczne prezbiterium[7] otacza od północy zakrystia, od południa zaś – składzik[8]. Nad kruchtą znajduje się tworząca fasadę wysoka wieża[7] z zegarem[12] i trzema dzwonami[8], poniżej zegara kolisty witraż przedstawiający Najświętsze Serce Jezusa[13]. Na dachu umieszczono sygnaturkę z dzwonem pochodzącym ze starego kościoła[8]. Na dzwonie znajduje się napis Audite gentes vocem Domini 1677 (pol. słuchajcie narody głosu Pana) oraz ornament roślinny[8].

Obecny kościół murowany to budowla o charakterze eklektycznym[7], wnętrze nawiązuje do stylistyki romańskiej i gotyckiej[7][8].

Wystrój

Prezbiterium

W prezbiterium znajduje się dwukondygnacyjny główny ołtarz[7] ozdobiony czterema kolumnami, figurami apostołów: św. Piotra i Andrzeja, powyżej figurami św. Józefa i św. Anny. Górna kondygnacja zakończona kolumienkami z wazonami, widnieje w niej obraz przedstawiający Boga Ojca i Ducha Świętego, po jego bokach znajdują się figury aniołów, a całość zwieńczy korona[8].

We wnęce głównego ołtarza znajduje się przeniesiony z pierwotnego kościoła, umieszczony do 1976 roku w ołtarzu bocznym[10], lokalnie czczony obraz Matki Bożej (zwany wizerunkiem Matki Bożej Kazimierzowskiej od imienia darczyńcy lub Madonną z warkoczem), z nałożonymi 1 lipca 2017 roku biskupimi koronami[10][14]. Wizerunek otaczają akanty[8]. Na zasuwie zasłaniającej tenże wizerunek widnieje obraz św. Wawrzyńca[8]. Na czterech witrażach w prezbiterium zostali przedstawieni: św. Michał, św. Kazimierz, św. Wawrzyniec i św. Teresa od Dzieciątka Jezus[9][8].

Przy murze absydy znajduje się grób proboszcza i budowniczego kościoła, ks. Andrzeja Kuliga, który zmarł w 1889 roku[15].

Ołtarze boczne

W północnym ramieniu transeptu znajduje się ołtarz Matki Boskiej Różańcowej[16], w jego centrum umieszczono obraz Matki Boskiej Różańcowej w otoczeniu świętych Dominika i Katarzyny ze Sieny[17]. Wizerunek otaczają figury świętych Stanisława, Wojciecha, Dominika i Jacka. Nad obrazem jest rzeźba przedstawiająca koronację Marki Boskiej przez Trójcę Świętą otoczona figurami świętych Augustyna i Ambrożego[17].

W przeciwległym ołtarzu w południowym ramieniu transeptu widnieje obraz przedstawiający św. Kazimierza, otaczają go figury świętych Jana Chrzciciela i Szymona Stocka. W górnej części znajduje się płaskorzeźba ze sceną podania szkaplerza świętemu Szymonowi przez Matkę Boską, otoczona przez dwie figury świętych biskupów[17]. W transepcie umieszczono witraże z przedstawieniami świętych Stanisława i Andrzeja Boboli[17].

Empora

Na poziomie empory umieszczono drewniane, polichromowane figury świętych Józefa, Jana Nepomucena, Barbary i Anny[15]. W centralnej części chóru znajdują się organy z lwowskiej firmy Jana Grocholskiego, zbudowane w 1897 roku, wyposażone w mechaniczną trakturę gry i rejestrów[12], z neogotyckim prospektem nawiązującym stylistycznie do wnętrza świątyni[15]. Organy mają dwa manuały i pedał, wyposażone są w 23 głosy[12].

Pozostałe elementy

Przy wejściu do składziku znajdują się nadnaturalnej wielkości polichromowane figury Chrystusa na krzyżu, Matki Boskiej i św. Józefa z Arymatei oraz świętych Jana Ewangelisty i Nikodema[17]; rzeźby pierwotnie znajdowały się w ołtarzu bocznym[15]. W prawej nawie umieszczono barokową chrzcielnicę, pochodzącą ze starego kościoła, z pokrywą zwieńczoną rzeźbą przedstawiającą chrzest Chrystusa[18].

Na ścianie kruchty znajduje się tablica poświęcona „pamięci fundatorów budowniczych kościoła parafialnego w Rajczy”[19].

Przy kościele znajduje się kapliczka Matki Boskiej Fatimskiej, która została zbudowana staraniem proboszcza ks. Zbigniewa Guszkiewicza[15] oraz droga krzyżowa na pobliski szczyt Compel.

Przy kościele znajduje się też pomnik księży-męczenników Michała Rapacza i Jerzego Popiełuszki[20].

Galeria

Przypisy

  1. a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021, s. 136 [dostęp 2018-05-08].
  2. a b Kolak, Ślusarek, Guszkiewicz 1993 ↓, s. 3.
  3. Historia kultu Matki Boskiej Kazimierzowskiej w Rajczy, Jolanta i Andrzej Ryłko, 13 czerwca 2014 [dostęp 2022-10-10] (pol.).
  4. Kolak, Ślusarek, Guszkiewicz 1993 ↓, s. 7.
  5. a b Andrzej Komoniecki: Dziejopis żywiecki. Stanisław Szczotka (wyd.). Żywiec: Nakładem Sekcji Miłośników Żywiecczyzny przy Kole T. S. L. im. A. Asnyka w Żywcu, 1937, s. 247, seria: Biblioteka Żywiecka Nr 1.
  6. a b Kolak, Ślusarek, Guszkiewicz 1993 ↓, s. 9.
  7. a b c d e f g h i Husar 2004 ↓, s. 21.
  8. a b c d e f g h i j k l Kolak, Ślusarek, Guszkiewicz 1993 ↓, s. 19.
  9. a b c d e f g h i j k Hieronim Woźniak: Kościół, parafia i Sanktuarium Maryjne w Rajczy. [w:] naszedrzewa.pl [on-line]. 2012-07-19. [dostęp 2018-05-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-09)].
  10. a b c d Dzieje Kościoła w Rajczy. Rzymskokatolicka Parafia Św. Wawrzyńca D.M. i Św. Kazimierza Królewicza. [dostęp 2018-05-08].
  11. Ruszyła konserwacja obrazu Matki Bożej, daru Jana Kazimierza dla górali. PAP, 2016-07-05. [dostęp 2018-05-08].
  12. a b c Artur Durasiewicz: Kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza Rajcza (woj. śląskie). MusicamSacram.pl. [dostęp 2018-05-08].
  13. Kolak, Ślusarek, Guszkiewicz 1993 ↓, s. 30.
  14. Uroczystość koronacji obrazu Rajczańskiej Matki Bożej oraz Piknik Królewski. Gminny Ośrodek Kultury i Sportu, 2017-07-04. [dostęp 2018-05-08].
  15. a b c d e Kolak, Ślusarek, Guszkiewicz 1993 ↓, s. 27.
  16. Kolak, Ślusarek, Guszkiewicz 1993 ↓, s. 24.
  17. a b c d e Kolak, Ślusarek, Guszkiewicz 1993 ↓, s. 25.
  18. Kolak, Ślusarek, Guszkiewicz 1993 ↓, s. 25, 27.
  19. Kolak, Ślusarek, Guszkiewicz 1993 ↓, s. 31.
  20. Pomnik pamięci ks. Michała Rapacza i ks. Jerzego Popiełuszki w Rajczy - Odkrywcza Turystyka, odtur.pl [dostęp 2022-10-10] (pol.).

Bibliografia

  • Bożena Husar: Budownictwo drewniane w dobrach żywieckich według projektów Karola Pietschki. W: Żywieckie projekty Karola Pietschki – architekta arcyksięcia Albrechta Fryderyka Habsburga (wybór). Gabriela Bożek (red.). Katowice: Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, 2004. ISBN 83-85871-39-X.
  • Wacław Kolak, Robert Ślusarek, Zbigniew Guszkiewicz: Sanktuarium Matki Boskiej Kazimierzowskiej w Rajczy. Zofia Rączka (red.). Rajcza: Parafia Rzymskokatolicka w Rajczy, 1993.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Żywiec County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Żywiec County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:

N: 49.84 N S: 49.38 N W: 18.90 E

E: 19.50 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Matka Boska Kazimierzowska Rajcza.jpg
Obraz Matki Boskiej Kazimierzowskiej z kościoła w Rajczy.
Rajcza church facade.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rajcza, Kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza w Rajczy, fasada
Rajcza (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Rajcza church pipe organ.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rajcza, Kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza w Rajczy, neoklasycystyczny prospekt organów zbudowanych przez Jana Grocholskiego, ukończonych w 1897 roku.
Rajcza gravestone.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 4.0
Obiekt przy murze absydy kościoła w Rajczy, przypuszczalnie kamienny nagrobek, znajduje się na nim inskrypcja w języku polskim i inskrypcja prawdopodobnie w języku niemieckim, prawdopodobnie jest to nagrobek przeniesiony pod mur świątyni ze starego cmentarza kościelnego w Rajczy, możliwe, że z 1834 roku.
Rajcza church St Casimir side altar 2018.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 4.0
ołtarz boczny św. Kazimierza królewicza w południowej części transeptu w kościele w Rajczy, w centrum obraz przedstawiający św. Kazimierza królewicza, na posadzce feretron z kopią obrazu Matki Boskiej Kazimierzowskiej
Rajcza baptismal font.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rajcza, Kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza w Rajczy, barokowa kamienna chrzcielnica ze starego kościoła
Rajcza church tower 2018.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 4.0
kościół w Rajczy, widok z ul. Ujsolskiej / Rynku
Rajcza church.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół w Rajczy ze zbocza Compla (Czapla).
Rajcza Andrzej Kulig grave.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rajcza, Kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza w Rajczy, grób ks. proboszcza Andrzeja Kuliga przy absydzie.
Rajcza church Our Lady of the Rosary side altar 2018.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 4.0
ołtarz boczny Matki Boskiej Różańcowej w północnej części transeptu w kościele w Rajczy, w centrum obraz przedstawiający Matkę Boską Różańcową, na mensie kopia wizerunku „Jezu ufam Tobie”
Rajcza church interior.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rajcza, Kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza w Rajczy, wnętrze