Kościół św. Wojciecha w Poznaniu
 A-151 z dnia 26 lutego 1931 r.[1] | |||||||
| kościół parafialny | |||||||
 Fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu z widoczną drewnianą dzwonnicą | |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| Miejscowość | |||||||
| Wyznanie | |||||||
| Kościół | |||||||
| Parafia | |||||||
| Wezwanie | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie Poznania  | |||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||||
 52°24′49″N 16°55′57″E/52,413611 16,932500 | |||||||
| Strona internetowa | |||||||
Kościół pw. św. Wojciecha w Poznaniu – świątynia wznosząca się na Wzgórzu św. Wojciecha, w dzielnicy Święty Wojciech, w Poznaniu. Od 2017 r. wielkopostny kościół stacyjny.
Historia
Po raz pierwszy zostaje wymieniona w 1244, kiedy książę Przemysł I zamienił się z biskupem poznańskim odstępując kościół i otaczającą go osadę w zamian za osadę i kościół św. Rocha. Pośrednio z dokumentów wynika, że świątynię wzniesiono w 1222. Według podania kościół wzniesiono w miejscu, gdzie św. Wojciech wygłosił kazanie przed udaniem się z wyprawą misyjną do Prus i gdzie prawdopodobnie od XI wieku znajdowała się drewniana kaplica. W miejscu pierwszej świątyni, w XV wieku postawiono nowy, gotycki kościół. W pierwszej połowie XVI wieku dobudowano nawy boczne, a sto lat później szczyty wieńczące wschodnią i zachodnią fasadę. W 1634 roku przy południowej nawie wzniesiono kaplicę św. Antoniego. Podczas remontu w latach 1911-1912 wnętrze otrzymało secesyjne polichromie autorstwa Antoniego Procajłowicza oraz witraże wykonane według projektów Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera.
Podczas okupacji hitlerowskiej był to jeden z dwóch dostępnych dla Polaków kościołów w Poznaniu. Podczas walk o Cytadelę wzgórze znalazło się na linii najbardziej zaciętych walk. Kościół został poważnie uszkodzony. Zniszczony został cały dach, runęła część sklepienia i murów, ucierpiało również wnętrze. Zniszczone zostały również cenne witraże, ocalał natomiast bogaty skarbiec.
Świątynię odbudowano w latach 1946-1949 (rekonsekracji dokonał ks. Hieronim Lewandowski, a mszę odprawił 9 grudnia 1945 abp Walenty Dymek[2]). Podczas tych prac usunięto tynki ze wszystkich ścian poza późnorenesansowymi szczytami. Odsłonięto również gotyckie portale na północnej i południowej elewacji, podczas gdy główne wejście od strony zachodniej wymagało rekonstrukcji. Natomiast w latach 1951-1952 przeprowadzono prace konserwacyjne we wnętrzu. Nowe witraże wykonali Stanisław Powalisz – w nawie głównej i północnej, oraz Henryk Jackowski-Nostitz w nawie południowej.
Przed kościołem znajduje się drewniana, kryta gontem, dzwonnica pochodząca z przełomu XVI i XVII wieku – najstarszy drewniany zabytek w mieście.
Budowa
Z zewnątrz z daleka zwraca uwagę wysoki, dwuspadowy dach kryty dachówką. Na fasadzie znajduje się gotycki fryz ze skośnie ułożonej cegły całość zaś wieńczy późnorenesansowy szczyt o łagodnych liniach.
Wnętrze pseudobazylikowe, trójnawowe. W nawie głównej i północnej sklepienia gwiaździste zaś w południowej sieciowe (siatkowe). Z dawnych dwunastu ołtarzy do naszych czasów dotrwało pięć[3]. W prezbiterium znajduje się ołtarz szafowy z rzeźbą przedstawiającą wniebowzięcie pochodzącą z XVI wieku (szafa została odtworzona w XX wieku) wykonany prawdopodobnie przez osoby związane z warsztatem Wita Stwosza. W nawie północnej, w późnorenesansowym ołtarzu umieszczono obraz przedstawiający Anioła Stróża z 1630, za którego autora uznaje się Krzysztofa Boguszewskiego, który był proboszczem tego kościoła w latach 1630-1635. W nawie południowej, w ołtarzu, który również pochodzi z późnego renesansu, znajduje się obraz przedstawiający Opłakiwanie Chrystusa. Malowidło powstało w połowie XVI wieku w szkole florenckiej. Na zachodniej ścianie wisi kilka portretów trumiennych oraz blach herbowych należących w dużej części do rodu Naramowickich a pochodzących z XVII i XVIII wieku.
Wejście do kaplicy św. Antoniego zamyka kuta, żelazna krata z pierwszej połowy XVII wieku wykonana w stylu renesansowym.
Całość kościoła pokrywa pochodząca z początku XX wieku modernistyczna polichromia autorstwa Antoniego Procajłowicza odnowiona w 1999 roku.
Poznańska Skałka
Krypta zasłużonych powstała w roku 1923 z inicjatywy proboszcza ks. Bogusława Kościelskiego na wzór Skałki w Krakowie. Zaczęto wówczas przenosić do kościoła prochy zasłużonych Wielkopolan.
W samym kościele, w nawie południowej znajduje się marmurowy sarkofag dłuta Marcina Rożka, w którym złożono szczątki ochrzczonego w tym kościele Karola Marcinkowskiego[4]. Natomiast w kaplicy św. Antoniego znajdują się epitafia osób spoczywających w Krypcie Zasłużonych znajdującej się pod kościołem. W krypcie spoczywają prochy:
- Józefa Wybickiego – twórcy Hymnu Polskiego
- Antoniego Kosińskiego – współtwórcy Legionów Dąbrowskiego
- płka Andrzeja Niegolewskiego – uczestnika szarży pod Somosierrą
- Heliodora Święcickiego – założyciela i pierwszego rektora Uniwersytetu Poznańskiego
- ks. Wacława Gieburowskiego – założyciela i pierwszego dyrygenta chóru katedralnego, nauczyciela Stefana Stuligrosza
- Feliksa Nowowiejskiego – kompozytora, twórcy melodii Roty
- Tadeusza Szeligowskiego – kompozytora
- Stefana Bolesława Poradowskiego – kompozytora i pedagoga
- Pawła Edmunda Strzeleckiego - podróżnika
- ks. Franciszka Bażyńskiego – proboszcza parafii św. Wojciecha, działacza oświatowego
- ks. Aleksandra Żychlińskiego - sługi Bożego, teologa
- serce gen. Jana Henryka Dąbrowskiego
- urna z ziemią z miejsca śmierci hm. Floriana Marciniaka – instruktora Związku Harcerstwa Polskiego, pierwszego naczelnika Szarych Szeregów
- urna z ziemią z miejsca śmierci generała Ignacego Prądzyńskiego - wodza naczelnego powstania listopadowego
W kaplicy św. Antoniego znajduje się także epitafium gen. Michała Sokolnickiego – dowódcy polskiej kawalerii w Bitwie pod Lipskiem (jego grób w Warszawie został zniszczony).
W podziemiach kościoła spoczywa jego proboszcz Krzysztof Boguszewski – malarz barokowy.
W mur otaczający kościół wmurowano tablice upamiętniające m.in.:
- Karola Marcinkowskiego - XIX-wiecznego lekarza i społecznika
- Emilię Sczaniecką – działaczkę społeczną, uczestniczkę powstań narodowych
- Anielę Tułodziecką – działaczkę społeczną i oświatową
- Heliodora Święcickiego
- Marię Swinarską – organizatorkę edukacji dla dziewcząt
- księdza Czesława Piotrowskiego - humanistę i pedagoga
- Henryka Kowalówkę - komendanta Okręgu Poznańskiego AK zamordowanego przez hitlerowców
W południową ścianę kościoła wmurowano tablicę ku czci Klaudyny Potockiej – działaczki społecznej i politycznej.
Inni sławni Polacy spoczywają na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan, który znajduje się przy kościele karmelitów bosych, stojącym naprzeciw kościoła św. Wojciecha.
Zobacz też
- Cmentarz Remuh
- cmentarz Père-Lachaise
- Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku
- Cmentarz Rakowicki
- Cmentarz Powązkowski w Warszawie
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2010-05-01].
- ↑ Tadeusz Świtała, Poznań 1945. Kronika Wydarzeń, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1986, s. 351, ISBN 83-210-0607-8, OCLC 830203088.
- ↑ Zofia Kurzawa, Andrzej Kusztelski: Historyczne kościoły Poznania.Przewodnik. Poznań: Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha, 2006, s. 147. ISBN 83-7015-841-2.
- ↑ Wielkopolska ciekawie. Karol Marcinkowski i „pruski porządek” [dostęp 2020-03-07]
Bibliografia
- Jerzy Sobczak, Kościoły Poznania, Zbigniew Szmidt, Michał Woźniak (ilust.), Poznań: Wydawnictwo Debiuty, 2006, ISBN 83-922466-4-0, OCLC 832205456.
- Franciszek Jaśkowiak, Włodzimierz Łęcki, Poznań i okolice. Przewodnik, Warszawa: Sport i Turystyka, 1983, ISBN 83-217-2434-5, OCLC 830219702.
- Zbigniew Szymanowski, Marta Tomczyszyn, Poznań, Bielsko-Biała: Pascal, 1999, ISBN 83-87696-24-2, OCLC 749589201.
| Obszary Systemu Informacji Miejskiej | |
|---|---|
| Osiedla mieszkaniowe | |
| Atrakcje turystyczne | |
| Teatry | |
| Kina |
|
| Miejsca kultu religijnego |
|
| Targowiska | |
| Stacje kolejowe |
- nawiasy grupują części miasta położone w tym samym obszarze SIM Portal:Poznań
- Wikiprojekt:Poznań
Media użyte na tej stronie
Autor:
Oskarro. © użytkownicy OpenStreetMap.
Copyright użytkownicy UMP-pcPL., Licencja: CC BY-SA 2.0Mapa lokalizacyjna Poznania
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.70 N
- S: 51.05 N
- W: 15.68 E
- E: 19.19 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
(c) Diego Delso, CC BY-SA 4.0
Town hall, Poznan, Poland
 Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID 654353.
|