Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu

Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu

820/64 z dnia 18.04.1964 r.[1]
kościół parafialny
Fasada kościoła
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Miejscowość	Kędzierzyn-Koźle
Adres	ul. Pamięci Sybiraków 8 47-200 Kędzierzyn-Koźle
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu
Wezwanie	św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej
Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie	św. Zygmunta, św. Jadwigi Śląskiej, św. Faustyny Kowalskiej, św. Jana Pawła II
Cudowne wizerunki	Obraz Matki Boskiej z Koźla
Historia Data zakończenia budowy 1489 Data poświęcenia 1570 Fundator baron Jan von Oppersdorff ps. Rolle (1514–1584) Jan Bielik (sklepienia kościoła)
Dane świątyni Styl neogotyk Świątynia • materiał bud. • powierzchnia • wysokość • długość • szerokość • cegła 837,5 m² 37,35 m 44,95 m 27,14 m Wieża kościelna • liczba wież • wysokość wież 2 (37,35 i 10,85) m Ołtarz • liczba ołtarzy • wezwania ołtarzy bocznych 3 Najświętszego Serca Pana Jezusa, Najświętszej Maryi Panny Liczba naw 3 Organy • liczba głosów • liczba manuałów 43 3 Dzwonnica • typ dzwonnicy • nazwa dzwonu zwarta Santa Maria
Położenie na mapie Kędzierzyna-Koźla Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu
Położenie na mapie województwa opolskiego Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu
50°20′04,39″N 18°08′40,96″E/50,334553 18,144711
Strona internetowa

Kościół pw. św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej^[a] – kościół parafii rzymskokatolickiej w Kędzierzynie-Koźlu, w województwie opolskim, należący do dekanatu Koźle diecezji opolskiej, mający status obiektu zabytkowego, który został ufundowany przez barona Jana von Oppersdorffa, a następnie konsekrowany w 1570, będący jednym z najstarszych obiektów w mieście, zbudowany z cegły, w stylu neogotyckim. Fasada z wejściem głównym usytuowana jest od ulicy Pamięci Sybiraków^[2].

Architektura

Kościół składa się z nawy głównej zakończonej prezbiterium z ołtarzem wykonanym przez firmę Ericha Adolfa z Wrocławia według proj. prof. Paula Plontke z Berlina oraz dwóch kaplic bocznych (naw) pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa i Najświętszej Maryi Panny, oraz dobudowanych dwóch wież i zakrystii. Ma następujące wymiary: długość × szerokość = (44,95 × 27,14) m^[3] oraz wysokość 34,69 m^[4], a wraz ze szczytowym prętem na kulę i chorągiewkę nawet 37,35 m^[5]. Powierzchnia użytkowa kościoła wynosi 700 m², a kubatura 6500 m³^[6].

Budynek jest murowany (początkowo drewniany), pseudohalowy, w stylu neogotyckim, wielokrotnie przebudowywany. Mury otoczone przyporami. Prostokątna w rzucie poziomym wieża główna kościoła o wymiarach (7,10 × 6,65) m i wysokości 37,35 m^[7] wykonana została w stylu gotycko-renesansowym z zainstalowanym dzwonem o nazwie Santa Maria o średnicy 120 cm z napędem elektrycznym, a druga wieża (kruchta) w rzucie poziomym koła o średnicy 3,19 m^[3], jest niższa o wysokości 10,85 m^[8] – komunikacyjna, ze schodami kręconymi. Dach dwuspadowy z małą wieżyczką (murem) o wysokości 2,81 m^[9], na sygnaturkę (obecnie zdemontowaną), w środku kalenicy, pokryty dachówką holenderką.

Nawa główna

Kościół jest przykryty sklepieniem krzyżowo-żebrowym, a prezbiterium sklepieniem sieciowym, wokół którego umieszczono pięć witraży według proj. Bernharda Latazky z Berlina^[10], z centralnym przedstawiającym scenę ukrzyżowania oraz czterech bocznych poświęconych: Trójcy Świętej, narodzeniu Jezusa, Zmartwychwstaniu i Duchowi Świętemu.

Retabulum ołtarzowe złożone jest z dwóch blach umieszczonych po obu stronach tabernakulum na których znajduje się osiem scen biblijnych: czterech ze Starego Testamentu (strona prawa) i czterech z Nowego Testamentu (strona lewa) oraz dodatkowymi przymocowanymi do nich drążkami zwieńczonymi figurami aniołów. Na szczycie ołtarza widoczny łaciński napis PANIS VITAE VITIS VERA, co można przetłumaczyć jako „Prawdziwy Chleb i Winorośl Życia”. Pod mensą ołtarzową umieszczono scenę Ostatniej Wieczerzy. Ołtarz od tyłu sygnowany: ALBERT SIEGERT BRESLAU SEPTEMBER 1936^[11]. Przy ołtarzu głównym, po lewej stronie znajduje się Obraz Matki Bożej Szkaplerznej zwany również Obrazem Matki Bożej Opawskiej^[12], a po prawej w mensie umieszczono relikwiarze patronów kościoła wykonane przez artystę Pawła Bagińskiego oraz relikwiarz św. Jana Pawła II.

Na łuku tęczowym umieszczono figury Jezusa Miłosiernego, a poniżej św. Faustyny Kowalskiej z jej relikwiarzem ukrytym w mensie wspornikowej. Ponadto w nawie umieszczono na ścianie bocznej od zakrystii figurę św. Zygmunta, a na filarach figury: św. Jana Nepomucena, św. Jacka, św. Jadwigi Śląskiej, św. Melchiora Grodzieckiego i św. Franciszka z Asyżu. W centrum nawy od strony zakrystii znajduje się zabytkowa ambona z baldachimem, połączona ze ścianą kościoła. Sień przy wejściu głównym otoczona ornamentową kratą z zamontowanymi na niej wrotami, przy której wmurowano tablicę pamiątkową poświęconą Sybirakom. W kluczu głównego portalu wejściowego z drzwiami drewnianymi, dwuskrzydłowymi zrekonstruowano datę: 1511, gmerk i krzyż joannitów^[13].

Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa

Ołtarz boczny w kaplicy Najświętszego Serca Pana Jezusa jest tryptykiem z centralnym obrazem triumfującego Serca Jezusa oraz czterech bocznych obrazów ze scenami męki Pańskiej pędzla prof. Paula Plontke (modlitwy Jezusa w Ogrójcu, biczowania, cierniem ukoronowania i dźwigania krzyża), usytuowanych na skrzydłach. Po złożeniu skrzydeł wyłania się scena umycia nóg św. Piotrowi przez Jezusa w Wieczerniku. Na szczycie ołtarza umieszczono złoty krzyż, a poniżej niego symbol Ducha Świętego w postaci Gołębicy. Pod mensą ołtarzową widoczne są trzy reliefy. Ponadto w kaplicy zawieszono trzy obrazy: Jezusa Miłosiernego, w przejściu do nawy głównej oraz św. Jadwigi Śląskiej i św. Notburgi, na ścianie północno-zachodniej. Na końcu kaplicy pod chórem umieszczono figurę św. Antoniego trzymającego na swym ręku małego Jezusa. Od 2012, przy ołtarzu Najświętszego Serca Pana Jezusa odbywa się wieczysta adoracja Najświętszego Sakramentu.

Kaplica Najświętszej Maryi Panny

W drugiej bocznej kaplicy poświęconej Najświętszej Maryi Pannie umieszczony został Obraz Matki Boskiej z Koźla, z lat 1420–1430^[14]. Ołtarz wykonany wg. projektu Ewy Budniewskiej-Bartek, wykonany w firmie Halupczok w Opolu^[11]. Pod posadzką kaplicy znajduje się krypta grobowa trójki krewnych fundatora kościoła z rodu Oppersdorffów. Ponadto w kaplicy umieszczono na filarze figurę św. Anny ze swoją córką Maryją, a na bocznej ścianie św. Józefa trzymającego na swym ręku małego Jezusa oraz zamontowano pamiątkową tablicę obchodu jubileuszowego roku 2000, przy której ustawiono na stojaku figurę Matki Bożej Fatimskiej. W przedłużeniu tej nawy, idąc dalej, na ścianie południowo-wschodniej wisi gotycki krucyfiks z XVI wieku, a blisko niego znajduje się renesansowa, żeliwna, inskrypcyjna płyta nagrobna z monogramem i kartuszem herbowym zmarłej w 1572 Agnieszki Wittlich^[11]. Pod chórem umieszczono figurę Niepokalanego Serca Maryi. Obok, po lewej stronie zawieszono obraz z wizerunkiem kapucyna św. Ojca Pio OFMCap.

W kościele zainstalowano w 1929 organy firmy Rieger (na tabliczce napis: Opus 2406 Rieger), wyposażone w 43 głosy o trzech manuałach, wolnostojące piszczałki prospektowe, pneumatyczne traktury, wiatrownice stożkowe i rezerwuar: 3 miechy pływakowe (główny zasobnik powietrza wraz z podawaczem oraz dwa miechy kompensacyjne)^[15][16].

Plac wokół kościoła (dawniej cmentarz) otoczony jest murem oporowym. Za prezbiterium na postumencie stoi figura Chrystusa, a koło głównego wejścia krzyż misyjny z 1930. Przy bocznym wejściu (zachodnim) umieszczono drugi krzyż poświęcony pamięci bł. Jerzego Popiełuszki. Nieopodal jego usytuowano grobowiec zmarłych pasterzy parafii.

Historia

Kalendarium kościoła św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu
Data	Wydarzenie
1293	pierwsza wzmianka w zachowanych dokumentach
początek XIV wieku	dobudowanie do kościoła od strony południowej kaplicy Najświętszej Marii Panny
1323	konsekracja kaplicy NMP
ok. 1420	przybycie do kościoła Obrazu Matki Boskiej z Koźla
20/21 sierpnia 1454	kościół spłonął w pożarze miasta, przetrwała jedynie kaplica NMP[17]
1489	początek odbudowy kościoła
1570	ponowna konsekracja kościoła pw. św. Zygmunta, dobudowanie wieży w południowo-zachodnim narożniku kościoła
1618–1648	kościół wielokrotnie plądrowany przez Duńczyków i Szwedów
ok. 1688	patronką kościoła staje się również św. Jadwiga Śląska
1807	poważne uszkodzenia kościoła w wyniku oblężenia miasta przez wojska napoleońskie
1812	przekazanie kościołowi z aukcji majątku franciszkanów kozielskich Obrazu Matki Bożej Opawskiej przez mieszczanina Bredela[10]
druga połowa XIX wieku	gruntowny remont kościoła w stylu neogotyckim
1929	instalacja organów na chórze kościoła
1932–1934	wbudowanie pięciu nowych witraży w prezbiterium kościoła
1938	generalny remont kościoła, budowa nowych ołtarzy: głównego i Najświętszego Serca Pana Jezusa, odkrycie krypty grobowej w kaplicy NMP
1996	modernizacja prezbiterium oraz budowa nowego ołtarza w kaplicy NMP
27 października 2002	wprowadzenie relikwii św. Jadwigi Śląskiej do kościoła
23 lutego 2003	wprowadzenie relikwii św. Faustyny Kowalskiej ZMBM do kościoła
11 maja 2003	wprowadzenie relikwii św. Zygmunta do kościoła
29 lutego 2004	powrót do kaplicy NMP z renowacji Obrazu Matki Boskiej z Koźla
2012	początek wieczystej adoracji Najświętszego Sakramentu w kościele
2016	wprowadzenie relikwii papieża św. Jana Pawła II do kościoła
2018	przyznanie dotacji z Unii Europejskiej w wysokości 3,8 mln zł na kompleksowy remont kościoła z jego otoczeniem (ściany wewnętrzne i zewnętrzne, ogrzewanie podłogowe, plac kościelny z ogrodzeniem)[18]

Pochowani w kryptach i przy kościele

Pod posadzką kościoła znajduje się kilka nieudostępnionych (zamurowanych) krypt grobowych^[19]. Największa z nich – krypta Świętego Krzyża, znajdująca się pod nawą główną kościoła, rozciągnięta – mniej więcej – od prezbiterium do chóru została utworzona na początku XVII wieku^[19]. Najstarsza krypta o wymiarach poziomych (5 × 3) m i wysokości 2,5 m położona jest pod posadzką w podziemiach kaplicy Najświętszej Marii Panny^[19]. Ostatni raz krypta ta była otwarta w 1997 podczas remontu po powodzi, po czym została zamknięta^[19].

Lista pochowanych kościoła św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu
Lp.	Osoba	Uwagi
Krypta grobowa pod kaplicą NMP
1.	Ursula von Hake (†1596)	matka barona Wilhelma II von Oppersdorff-Aich-Friedsteina
2.	hrabina von Hardeck (†1607)[10]	właścicielka Kłodzka, szwagierka barona Wilhelma II von Oppersdorff-Aich-Friedsteina
3.	baron Wilhelm II von Oppersdorff-Aich-Friedstein (1554–1598)[20][21]	bratanek fundatora kościoła barona Jana von Oppersdorffa
Krypta grobowa Świętego Krzyża pod nawą główną[19]
1.	płk Friedrich Arnold von Foris (†1745)	komendant twierdzy kozielskiej
2.	gen. baron Andreas von Kochicki	generał wojsk szwedzkich, zmarły w więzieniu w Wiedniu
3.	Josef Kostalski	mistrz kominiarski
4.	gen. mjr Johann Georg von Lehmann (1688–1750)	komendant twierdzy kozielskiej
5.	gen. bryg. Heinrich von Saldern (1694–1745)	komendant twierdzy kozielskiej
6.	Herman Zajontzek	kasztelan kozielskiego zamku
...	...	...
Grobowiec przy kościele
1.	ks. Ludwik Rutyna (1917–2010)	polski duchowny rzymskokatolicki, proboszcz parafii, infułat i działacz kresowy
2.	ks. dr Alfons Schubert (1937–2020)[22]	polski duchowny rzymskokatolicki, proboszcz parafii

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Josef Gröger (tł. Grzegorz Jureczko): Kościoły, klasztory i kaplice miasta i dawnej twierdzy Koźle. Heilbad Heiligenstadt: 2004. ISBN 3-935330-15-4. OCLC 749650067.
• Przemysław Padoł, Marek Partyka: Remont zabytkowego kościoła parafialnego pw. św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu w celu ochrony obiektu dziedzictwa kulturowego. Projekt budowlany. drive.google.com, 2019-12-30. [dostęp 2021-12-05].
• Grzegorz Poźniak: Katalog organów diecezji opolskiej. Cz. 1. (PDF). Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2014, seria: Z Dziejów Kultury Chrześcijańskiej na Śląsku, 80. ISBN 978-83-63950-30-9. OCLC 890397214.
• Janusz Prusiewicz, Józef Kowalewski: Dokumentacja zabytku. Kościół parafialny p.w. św. Zygmunta. (PDF). [w:] Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie [on-line]. zabytek.pl, 1998.
• Ks. dr Alfons Schubert: Zarys historii parafii św. Zygmunta i św. Jadwigi Śl. w Kędzierzynie-Koźlu. Wyd. 1. Kędzierzyn-Koźle: Arkom, 2000. OCLC 644544616.
• Ks. dr Alfons Schubert: Tryptyk relikwiarzy świętych w Koźlu. Koźle: Wyd. Świętego Krzyża w Opolu, 2005. ISBN 83-7342-072-X. OCLC 749794884.
• Augustin Weltzel: Geschichte der Stadt, Herrschaft und Festung Cosel. Berlin: 1866. OCLC 162401797. (niem.).

Linki zewnętrzne

• Kościół pw. św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej. Kędzierzyn-Koźle. zabytek.pl. [dostęp 2018-12-27].
• Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej (Kędzierzyn-Koźle) w bazie Online Computer Library Center
• Adam Studio Koźle: Kościół w Kędzierzynie-Koźlu pod wezwaniem św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej. (film). youtube.com, 2012-06-22. [dostęp 2018-12-27].
• Kędzierzyn-Koźle, ul. Pamięci Sybiraków. Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej. fotopolska.eu. [dostęp 2019-03-09].
• Kościół parafialny św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej. Katholische Pfarrkirche. polska-org.pl. [dostęp 2019-03-09].