Kościół Ewangelicko-Luterański Bawarii

Kościół Ewangelicko-Luterański Bawarii

Evangelisch-Lutherische Kirche in Bayern

Kościół św. Wawrzyńca w Norymberdze
Klasyfikacja systematyczna wyznania
Chrześcijaństwo  └ Protestantyzm    └ Luteranizm
Siedziba	Monachium, Niemcy
Zwierzchnik • tytuł zwierzchnika	Heinrich Bedford-Strohm[1] Biskup Kościoła Krajowego
Zasięg geograficzny	Niemcy (Bawaria)
Członkostwo	Kościół Ewangelicki w Niemczech
Dane statystyczne  (2019) Wierni 2 298 509[2] Parafie 1536[2]
Mapa
Strona internetowa

(c) Diego Delso, CC BY-SA 3.0

Kościół św. Łukasza w Monachium

Kościół św. Jana w Ansbach

Deutschhauskirche w Würzburgu

Kościół św. Ulryka w Augsburgu

Kościół Miejski w Bayreuth

Kościół Świętej Trójcy w Ratyzbonie

Kościół św. Mateusza w Monachium

Kościół Ewangelicko-Luterański Bawarii (niem. Evangelisch-Lutherische Kirche in Bayern) – jeden z 20 kościołów tworzących Kościół Ewangelicki w Niemczech z siedzibą w Monachium. W 2019 posiadał 2 298 509 wiernych zrzeszonych w 1536 parafiach^[2].

Historia

Odrodzenie luteranizmu w Bawarii

Pierwsze nabożeństwo ewangelickie od czasów reformacji na terenie dotychczas wyłącznie katolickiej Bawarii miało miejsce w 1799 w pałacu Nymphenburg. Nie było ono publicznie dostępne, udział w nim wzięło 150 wiernych^[1].

Od Niedzieli Palmowej 1800 ewangelickie posługi religijne przeniesione zostały do kościoła Wszystkich Świętych, położonego w Rezydencji w Monachium, gdzie odbywały się regularnie i uczestniczyć w nich mogli wszyscy chętni, niezależnie od wyznania. Maksymilian IV Józef, władca Palatynatu i Bawarii, wydał 10 listopada 1800 w Ambergu zarządzenie zezwalające na pobyt na tych terenach niekatolikom^[1].

10 stycznia 1803 został ogłoszony Edykt o wolności religijnej we Frankonii i Szwabii (tzw. Prawo Religijne), który gwarantował równouprawnienie Kościołów rzymskokatolickiego, luterańskiego i reformowanego. Umożliwiło to powstawanie legalnie działających zborów ewangelickich na terenie Bawarii^[1].

Okres Królestwa Bawarii

Po powstaniu Królestwa Bawarii, 8 września 1808 król wydał Edykt organiczny. Na jej mocy na w królestwie utworzono Generalny Zbór Protestancki, który powstał z działających już na tym terenie niezależnych kościołów regionalnych. Dziesięć lat później w kraju przyjęta została konstytucja, która potwierdziła całkowitą równość trzech wyznań. Stosunki pomiędzy nimi a państwem uregulował Edykt religijny z 24 marca 1809. Jako załącznik do konstytucji w 1817 podpisany został Edykt protestancki oraz Konkordat, które regulowały sprawy wewnętrzne tego wyznania. Luteranie i kalwini byli zjednoczeni we wspólnym kościele o nazwie Generalny Zbór Protestancki w Królestwie Bawarii (niem. Protestantischen Gesamtgemeinde im Königreich Bayern), którego najwyższą władzą pozostawał Konsystorz (niem. Oberkonsistorium), podlegający Ministerstwu Spraw Wewnętrznych, obsadzonemu protestanckimi prawnikami i teologami^[1].

Miasta Ansbach i Bayreuth były siedzibami dwóch okręgów konsystorskich, na które kościół podzielono w 1817. Każdy z nich posiadał własny Konsystorz. W tych dwóch miejscach w 1823 zorganizowane zostały pierwsze Synody tych okręgów, na których obecni byli delegaci świeccy, choć tylko w stosunku 1:6 do duchownych. Rok później król zezwolił protestanckiej wspólnocie religijnej na oficjalne używanie słowa Kościół w swojej nazwie. 1 lipca 1834 opublikowany został Edykt zborowy, który nadawał prawo zarządzania majątkiem kościelnym (w szczególności kościołami i budynkami parafialnymi) parafiom, wcześniej pozostawało ono w gestii władz samorządowych. W 1843 założono Protestanckie Towarzystwo Misyjne, przemianowane od 1853 na Stowarzyszenie Misyjne Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego^[1].

W 1844 wydany został pierwszy bawarski porządek liturgiczny jako Agenda dla wspólnot chrześcijańskich wyznania luterańskiego (niem. Agende für christliche Gemeinden des lutherischen Bekenntnisses). W 1849 spotkał się po raz pierwszy Zjednoczony Generalny Synod Bawarii w Ansbach. Połowa obradujących składała się z duchownych, druga połowa z członków świeckich i została uznana za konstytucyjną władzę kościoła protestanckiego w Bawarii po prawej stronie Renu, synody regionalne ostatecznie oficjalnie połączono w 1881. W 1850 na mocy decyzji Synodu powołane zostały rady parafialne^[1].

Dzięki pracy Wilhelma Löhe w 1854 w Neuendettelsau powstał pierwszy bawarski diakonat, a jednym z jego trzech dyrektorów została Amalie Rehm, która w 1858 została pierwszą w historii przełożoną sióstr. Od 1886 działalność rozpoczęło Krajowe Stowarzyszenie Misji Wewnętrznej, będące odpowiedzią na problemy społeczne XIX wieku. Również w 1886 została założona pierwsza stacja misyjna w kolonii Nowa Gwinea Niemiecka, a pierwszym misjonarzem z diakonatu Neuendettelsau był Johann Flierl. Przebywał on na wyspie do 1930 i doprowadził do powstania tam kolejnych 17 stacji misyjnych^[1].

W 1910 roku Friedrich Rittelmeyer i Christian Geyer wywołali tzw. spór kościelny w Norymberdze. Impulsem do niego został list duszpasterski Hermanna Bezzela, przewodniczącego Konsystorza bawarskiego w Monachium. Bezzel pisał w nim, że nowoczesny sposób myślenia zagraża stabilności kościoła i prowadzi do zburzenia wiary w Boga. Rittelmeyer i Geyer zrozumieli pismo jako atak głoszoną przez nich teologię chrzęscijańswa liberalnego. Wystosowana przez nich odpowiedź do Bezzela, w której opowiedzieli się przeciwko jego tezom. Nadburmistrz Bayreuth Leopold Casselmann upomniał Bezzela i poprosił, aby powstrzymał się od tego typu oświadczeń w przyszłości^[1].

Na mocy wydanego w 1911 nowego porządku kościelnego, poszczególne parafie uzyskały osobowość prawną^[1].

I wojna światowa i Republika Weimarska

Podczas I wojny światowej Misja Wewnętrzna zaangażowana była w pomoc poszkodowanym z powodu działań wojennych, szczególną opieką otoczono rannych żołnierzy^[1].

Po rewolucji listopadowej, obaleniu króla i powstaniu Bawarskiej Republiki Rad dokonano rozdziału kościoła od państwa. Bawaria weszła następnie w skład Republika Weimarskiej. W czasie istnienia republiki bawarski kościół ewangelicki rozszerzył swoją działalność, zostały również powołane nowe instytucje, takie jak Norymberskie Seminarium Duchowne dla kształcenia wikariuszy powstałe w 1922, czy Archiwum Kościoła Krajowego w Norymberdze otwarte w 1930^[1].

Efektem rozdziału kościoła od państwa było przyjęcie 10 września 1920 pierwszej w historii kościoła Konstytucji, która weszła w życie 1 stycznia 1921. Na jej mocy oficjalną nazwą kościoła stał się Kościół Ewangelicko-Luterański Bawarii. Prezydentem kościoła został Friedrich Veit. W 1923 miały miejsce pierwsze egzaminy kościelne na uniwersytetach. Nie prowadzono ordynacji kobiet na duchownych, w związku z czym absolwentki uniwersyteckiej teologii pracowały jako nauczycielki religii w szkołach^[1].

Dzięki prezydentowi kościoła w 1924 została podpisana pierwsza umowa regulująca stosunki z nowym państwem. Decyzje o obsadzaniu kościelnych stanowisk pozostawiono w wyłącznej gestii kościoła, przestały o nich decydować władze państwowe^[1].

Kościół Bawarii w III Rzeszy

Po dojściu do władzy narodowych socjalistów Friedrich Veit został wezwany z dniem 11 kwietnia 1933 do rezygnacji ze stanowiska prezydenta kościoła, pozostając jedynym jego przewodniczącym posiadającym tytuł prezydenta, gdyż wszyscy jego następcy otrzymywali miano biskupa krajowego. 4 maja 1933 Synod wybrał Hansa Meisera na nowego biskupa Bawarii. Podczas uroczystości inauguracyjnych 11 czerwca 1933 obecnych było wielu przedstawicieli państwowych i członków NSDAP. Biskup Meiser postanowił jednak o uniemożliwieniu wpływu nazistów na sprawy kościoła, co poskutkowało próbami usunięcia go ze stanowiska, jednak bezskutecznymi^[1].

W odpowiedzi na sytuację w państwie i kościele w 1934 powołany został Kościół Wyznający. Podczas Synodu Kościoła Wyznającego w Augsburgu w 1935 wybrane zostało jego tymczasowe kierownictwo. Działalność Kościoła Wyznającego przyczyniła się do ostatecznej klęski nazistowskiego ugrupowania Niemieccy Chrześcijanie^[1].

Biskup Meiser w wyniku swojego oporu wobec polityki nazistowskiej został ostatecznie jesienią 1934 umieszczony w areszcie domowym, a Kościół Ewangelicko-Luterański Bawarii tymczasowo włączono w struktury Ewangelickiego Kościoła Unii Staropruskiej. W wyniku masowych protestów społeczeństwa, biskup został przywrócony na stanowisko^[1].

We wrześniu 1935 r. teolożka Liesel Bruckner założyła w Norymberdze Bawarską Konwencję Teologiczną, stojąc na jej czele 1970 roku. Instytucja miała zrzeszać bawarskie teolożki i wzmocnić poczucie jedności wśród kobiet w kościele. W odpowiedzi na to Rada Kościelna odmówiła kobietom prawa przystępowania do egzaminów kościelnych. Kobiety proponowały uczestnictwo w egzaminie za złożeniem pisemnego oświadczenia, że są świadome, iż nie będą uprawnione do zatrudnienia, jeśli go zdadzą, jednak odmówiono im tego^[1].

W 1943 zostało opublikowane memorandum Osterbotschaft Münchner Laien. Pismo było jednym z najbardziej odważnych świadectw protestantów przeciwko eksterminacji Żydów przez nazistów. Zostało ono przekazane biskupowi Bawarii. Autorzy zarzucili kościołom ignorancki stosunek do zagłady Żydów, uznając to za niedopuszczalne^[1].

W październiku 1944 przyjęto Ustawę o wikariuszkach, która nieznacznie poprawiała pozycję kobiet o wykształceniu teologicznym w kościele. Pozwolono im głosić Słowo Boże podczas nabożeństw dla dzieci oraz prowadzić studium biblijne dla kobiet i dzieci, jak również lekcje religii w szkołach. Nie mogły być jednak ordynowane na duchownych, a ich wynagrodzenie pozostawało niższe niż mężczyzn na tym samym stanowisku. Musiały się również zobowiązać do niewchodzenia w związek małżeński. W praktyce ustawa weszła w życie dopiero latem 1947, kiedy pierwszych dziewięć bawarskich kobiet objęło stanowisko wikariuszek^[1].

Czasy powojenne

Bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej utworzona została organizacja Evangelische Hilfswerk, która pomagała uchodźcom, budowała nowe mieszkania, wspierała osoby starsze oraz uczniów. Centrala organizacji położona była w Stuttgarcie. Posiadała jednak biura w poszczególnych kościołach regionalnych, w Bawarii połączyła się w 1948 z Misją Wewnętrzną^[1].

8 lipca 1948 w Eisenach powołano Zjednoczony Kościół Ewangelicko-Luterański (niem. Vereinigte Evangelisch-Lutherische Kirche), który utworzyło osiem kościołów członkowskich, w tym Kościół Ewangelicko-Luterański Bawarii. Biskupem-przewodniczącym nowego związku kościołów został bawarski biskup Hans Meiser. Wspólnota weszła również w skład nowo powstałego Kościoła Ewangelickiego w Niemczech^[1].

Nowym biskupem Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego Bawarii został w 1955 Hermann Dietzfelbinger. Odmówił on wprowadzenia ordynacji kobiet, uważając, że byłby to krok w złym kierunku, utrudniający relacje ekumeniczne z innymi kościołami. Od 1958 zezwolono jednak na wybieranie kobiet jako delegatów na Synod^[1].

20 listopada 1967 norymberscy księża Hermann von Loewenich, Kurt Hofmann i Werner Schanz założyli organizację na rzecz odnowy kościoła ewangelickiego Aktionsgemeinschaft für evangelische Erneuerung, mającą na celu otwarcie kościoła i większą demokratyczność. Organizacja przeciwstawiała się starym porządkom panującym w kościele oraz wspierała walkę kobiet o równe prawa. Później przemianowano ją na Grupę Roboczą Odnowa Ewangelicka (niem. Arbeitskreis evangelische Erneuerung). Faktyczne spotkanie inauguracyjne grupy miało miejsce w marcu 1968, udział w nim wzięło 180 członków. Jej odnogą była grupa Kritische Begleitung der Synode, która podczas posiedzenia Synodu Kościoła w Bayreuth w 1969 demonstrowała na rzecz wprowadzenia ordynacji kobiet oraz rozdawała ulotki na temat demokratyzacji kościoła^[1].

Zgodnie z opublikowanym w 1969 raportem nie widziano przeszkód teologicznych do ordynacji kobiet na duchownych, ale obawiano się w dalszym ciągu wpływu tego kroku na stosunki ekumeniczne. Od 1 stycznia 1972 weszła w życie nowa konstytucja kościelna^[1].

W 1975 urząd biskupa kościoła objął Johannes Hanselmann, uważający siebie za osobę o poglądach centrowych. Próbował pogodzić skrajne opinie na temat aborcji, czy stosunków między krajami zachodnimi a blokiem wschodnim. Miał jednak pozytywne stanowisko w kwestii ordynacji kobiet, która została ostatecznie przyjęta przez synod na jesiennym posiedzeniu w 1975. Kościół Bawarii uczynił to jako jeden z ostatnich związków wyznaniowych wchodzących w skład Kościoła Ewangelickiego w Niemczech. Do końca 1976 ordynowano na duchownych 14 bawarskich kobiet. W 1987 biskup Hanselmann został wybrany przewodniczącym Światowej Federacji Luterańskiej^[1].

Grupa Robocza Odnowa Ewangelicka opublikowała w 1989 program Siedmiu drogowskazów dla kościoła otwartego. Zalecano między innymi, aby Kościół koncentrował się na zaangażowaniu wobec innych, a mniej na sobie. Podkreślano znaczenie braterstwa, które jest ważniejsze niż hierarchia oraz przypominano, że Biblię należy traktować jako największy autorytet, ale nie odczytywać jej dosłownie. Reformację określano jako proces stały, a nie rozdział w historii kościoła, który miał się kiedyś zamknąć^[1].

Do wyboru kolejnego biskupa kościoła doszło w 1994 i został nim Hermann von Loewenich, będący wcześniej jednym z założycieli Odnowy Ewangelickiej. Sprawował urząd do 1999. Jego następcą został Johannes Friedrich, który był proboszczem niemieckojęzycznego zboru ewangelickiego w Jerozolimie. Odegrał on kluczową rolę w procesie przyjęcia luterańsko-katolickiej Wspólnej deklaracji o usprawiedliwieniu, podpisanej 31 października 1999 w kościele św. Anny w Augsburgu. Funkcję biskupa pełnił przez 12 lat^[1].

W 2002 weszła w życie Ustawa o równych szansach w kościele i od tego czasu w głównych instytucjach kościelnych powołani są urzędnicy ds. równości płci^[1].

Od 1 listopada 2011 stanowisko biskupa kościoła sprawuje Heinrich Bedford-Strohm^[1].

Wiara

Kościół Ewangelicko-Luterański Bawarii uważa się za część ogólnoświatowego kościoła powszechnego Jezusa Chrystusa. Fundamentem jego wiary jest Ewangelia, która pozostaje centrum życia i działania kościoła, zawierając obietnicą zbawienia z łaski. Zadaniem i celem kościoła jest głoszenie dobrej nowiny o zbawieniu w Chrystusie^[3].

Jako kościół luterański, odwołuje się do dziedzictwa Reformacji i pięciu zasad protestantyzmu. Przyjmuje Wyznanie augsburskie, zwraca uwagę na powszechne kapłaństwo wszystkich wierzących^[3].

Struktura i organizacja

Statystyki

Na koniec 2019 kościół liczył 2 298 509 wiernych, co czyniło go trzecim co do wielkości w całym Kościele Ewangelickim w Niemczech^[2].

W 2019 miało miejsce 20 399 chrztów (w tym 19 634 dzieci i 460 dorosłych). 18 272 osób konfirmowano. Odbyło się 4776 ślubów oraz 25 827 pogrzebów^[2]. Miało miejsce 2827 konwersji, kościół opuściło 32 387 osób^[4].

Według danych na 2019 kościół liczył ponad 28 000 pracowników, kolejne 76 000 osób zatrudniała bawarska Diakonia. Działało ponad 156 000 wolontariuszy^[2].

Podział administracyjny

Podział administracyjny Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego Bawarii

Parafie kościoła zorganizowane są w dekanaty (niem. Dekanatsbezirk), a te w okręgi kościelne (niem. Kirchenkreis). Kościół Ewangelicko-Luterański Bawarii liczy 1536 parafii^[2], 66 dekanatów i 6 okręgów kościelnych^[5]:

• Okręg kościelny Ansbach-Würzburg - 19 dekanatów^[5] i 455 parafii^[6]
• Okręg kościelny Augsburg - 7 dekanatów^[5] i około 150 parafii^[7]
• Okręg kościelny Bayreuth - 16 dekanatów^[5] i 339 parafii^[8]
• Okręg kościelny Monachium - 6 dekanatów + 6 prodekanatów Monachium^[5] i 150 parafii^[9]
• Okręg kościelny Norymberga - 10 dekanatów^[5] i 282 parafie^[10]
• Okręg kościelny Ratyzbona - 8 dekanatów^[5] i 149 parafii^[11]

Władze kościelne

(c) Sandro Halank, Wikimedia Commons, CC-BY-SA 3.0

Heinrich Bedford-Strohm, biskup kościoła

Synod Krajowy

Na mocy konstytucji kościoła Synod Krajowy (niem. Landessynode) ma prawo decydować w każdej kwestii jego dotyczącej, stanowiąc najwyższą władzę w kościele^[12].

Synod stanowi w kościele prawo. Może negocjować i rozstrzygać wszystkie sprawy, które wynikają z misji Kościoła, reguluje prawa i obowiązki jego członków. Przyjmuje budżet roczny i plan zatrudnienia. Podejmuje decyzje co do spraw liturgicznych, treści i formy śpiewnika oraz katechizmu. Rozstrzyga zgłoszone mu prośby, wnioski i skargi, które są kierowane przez poszczególnych członków kościoła, jak również grupy lub organizacje. Synod jako urząd ma również sam prawo do wystosowania wniosku, nad którym następnie toczone będą obrady^[12].

Zajmuje się również bieżącymi kwestiami społeczno-politycznymi lub etycznymi. Wypracowane przez niego stanowisko jest następnie publikowane w odpowiednich organach, a także w mediach oraz ogłaszane w poszczególnych parafiach^[12].

Krajowy Komitet Synodalny

W okresie między posiedzeniami synodalnymi, które mają miejsce wiosną i jesienią, Synod reprezentuje Krajowy Komitet Synodalny. Składa się z trzyosobowego Prezydium Synodu i dwunastu innych członków, wybranych przez Synod Krajowy. Maksymalnie sześciu członków może być osobami duchownymi. Na jego czele stoi przewodniczący^[13].

Członkowie Krajowego Komitetu Synodalnego przygotowują rozpatrują wnioski i zgłoszenia. Komitet jest zaangażowany we wprowadzanie praw kościelnych i wydawanie rozporządzeń. Zapewnia wykonanie uchwał Synodu Krajowego^[13].

Biskup Kościoła Krajowego

Biskup Kościoła Krajowego reprezentuje Kościół Ewangelicko-Luterański Bawarii. Do jego pozostałych zadań należy między innymi troska, aby Słowo Boże było głoszone zgodnie z literą Pisma Świętego, a sakramenty były właściwie udzielane, opieka nad poszczególnymi zborami, duszpasterzami i innymi pracownikami kościoła, pielęgnowanie więzi z innymi kościołami, uczestnictwo w Radzie Kościoła Krajowego, mianowanie duchownych i urzędników Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego w Bawarii, nadzorowanie kierownika biura rewizyjnego^[14].

Rada Kościoła Krajowego

Rada składa się z biskupa Biskup Kościoła Krajowego, kierowników wydziałów w Kancelarii Kościoła i siedmiu biskupów poszczególnych okręgów kościelnych. Biskup Kościoła Krajowego i inni radni są traktowani równorzędnie^[15].

Do jej najważniejszych zadań należy opracowanie i organizacja misji kościoła, praca na rzecz zapewnienia dobrej współpracy między wszystkimi instytucjami, nadzór administracyjny, przeprowadzanie rekrutacji i szkoleń pracowników oraz decyzji w sprawach kadrowych. Pomaga parafiom, okręgom kościelnym i innym jednostkom w wykonywaniu ich zadań oraz sprawuje nad nimi nadzór. Poprzez swoje prawo inicjatywy w zakresie prawa kościelnego, rada jest zaangażowana w proces legislacyjny. Podczas comiesięcznych sesji rada zbiera się zwykle na dwudniowe obrady w regionalnym biurze kościelnym w Monachium^[15].

Członkostwo w organizacjach międzykościelnych

Kościół Ewangelicko-Luterański Bawarii poza byciem częścią Kościoła Ewangelickiego w Niemczech i Zjednoczonego Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego, jest także członkiem Światowej Federacji Luterańskiej, Światowej Rady Kościołów, Konferencji Kościołów Europejskich i Wspólnoty Kościołów Ewangelickich w Europie^[16].

Przypisy