Kościół Marcina Lutra w Siemianowicach Śląskich

Kościół Marcina Lutra
w Siemianowicach Śląskich

A/315/10 z 10 listopada 2010 roku[1]
kościół parafialny
Kościół od strony ul. Śląskiej
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Siemianowice Śląskie
Adres	ul. S. Wyspiańskiego
Wyznanie	protestanckie
Kościół	Ewangelicko-Augsburski w RP
Parafia	Parafia Ewangelicko-Augsburska w Siemianowicach Śląskich
Imię	Marcina Lutra
Historia Data rozpoczęcia budowy 1893 Data zakończenia budowy 1895 Data poświęcenia 1895
Dane świątyni Styl neogotycki Architekt Franz Posern Wieża kościelna • liczba wież 1 Liczba naw 1+transept
Położenie na mapie Siemianowic Śląskich Kościół Marcina Lutra w Siemianowicach Śląskich
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół Marcina Lutra w Siemianowicach Śląskich
Położenie na mapie województwa śląskiego Kościół Marcina Lutra w Siemianowicach Śląskich
50°18′12,6″N 19°01′41,6″E/50,303500 19,028222

Kościół Marcina Lutra w Siemianowicach Śląskich – zabytkowy kościół parafii ewangelicko-augsburskiej w Siemianowicach Śląskich.

Świątynia mieści się przy ulicy Stanisława Wyspiańskiego w dzielnicy Centrum. Powstał on w latach 1893–1895 i był świątynią dla wspólnoty ewangelickiej do 1945 roku, po czym został on przekształcony w kościół rzymskokatolicki. W latach 1946–2000 kościół był w posiadaniu sióstr wizytek (wbrew protestom ewangelików) a po ich opuszczeniu wrócił on do parafii ewangelickiej. 10 listopada 2010 roku kościół został wpisany do rejestru zabytków.

Historia

Kościół ewangelicki od frontu

W latach 30. XIX wieku do Huty Laura zaczęły przyjeżdżać ewangelicy, lecz najbliższy kościół znajdowała się wówczas w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów). W związku z przyrostem liczby wyznawców zdecydowano o budowie na miejscu nowego kościoła. Gminę laurahucką wsparły finansowo pobliskie gminy ewangelickie^[2]. W 1883 roku podczas święta ku czci Marcina Lutra zebrano około 50 tys. marek^[3].

Projekt kościoła ewangelickiego opracował powiatowy inspektor budowlany z Pszczyny – Franz Posern. Dnia 20 kwietnia 1893 roku położono kamień węgielny pod budowę świątyni^[2]. Budowę świątyni ukończono 20 stycznia 1895 roku^[4]. Wyposażenie świątyni zostało wykonane przez firmy: Schlag & Sohne ze Świdnicy (organy), Türcke & Schlein z Żytawy (witraże) i Bochumer-Stahlwerk Verein (dzwony)^[5]. W 1920 roku ściany transeptu i łuk tęczowy kościoła zostały pokryte freskami^[4] wykonanymi przez Williego Fitznera i Margarethe Spindler-Hahn (Sąd Ostateczny, Raj, Potępieni). Freski te nie zachowały się do dnia dzisiejszego – zostały usunięte po 1945 roku, gdy świątynia została odebrana luteranom^[5]. Łączny koszt budowy kościoła wyniósł 161 tysięcy marek^[3].

Po II wojnie światowej Rada Narodowa Miasta Siemianowice Śląskie w dniu 29 marca 1945 roku podjęła decyzję o konfiskacie kościoła pod pretekstem rzekomego wykrycia magazynu broni palnej pod ołtarzem w sierpniu 1939 roku, a także oświadczenia polskich ewangelików, że w mieście jest ich zbyt mało, by byli w stanie utrzymać budynki parafii. Decyzja ta nie miała podstawy prawnej. Świątynia została 23 lipca 1945 roku przekazania rzymskokatolickiej parafii Świętego Krzyża^[4]. 14 sierpnia tego samego roku do parafii Św. Krzyża przyszło pismo z katowickiej kurii z prośbą Sztabu Wojskowego Jednostki Polowej nr 70638 o adaptację świątyni na kościół garnizonowy. W późniejszym czasie dokonano poświęcenia kościoła p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa^[6].

13 maja 1946 roku wpłynęła prośba o przekazanie świątyni ojcom salezjanom celem utworzenia w kościele ewangelickim zakładu wychowawczego dla młodzieży, a w listopadzie 1946 roku w kościele osiadły repatriantki z Wilna – siostry wizytki. W czasie pobytu sióstr wizytek, pomiędzy klasztorem (w budynku probostwa) a kościołem powstało kryte przejście, a także zamknięto jedno ramie transeptu celem urządzenia kaplicy Wieczystej Adoracji. Ambona została zdemontowana, a freski usunięte^[6]. Przez cały okres powojenny ewangelicy bezskutecznie dopominali się o zwrot zabranego im kościoła, a ich własność potwierdzały wyroki sądów.

W listopadzie 1985 roku rozpoczęto renowację organów przez zespół dwóch organmistrzów: Marka Urbańczyka oraz Mieczysława Klonowskiego. Prócz prac konserwatorskich rozbudowano instrument o dodatkowe skrzydła wież piszczałkowych^[7]. W 2000 roku kościół został opuszczony przez siostry wizytki, po czym został on zwrócony gminie ewangelickiej^[6]. 10 listopada 2010 roku kościół wpisano do rejestru zabytków^[1]. Po 2000 roku wykonano w kościele prace remontowe, tym przebudowę i wzmocnienie kominów, częściową wymianę pokrycia dachowego, a także zdemontowanie drewnianej ściany oddzielającej północne ramie transeptu^[8].

Architektura i wyposażenie

Wnętrze, ołtarz (2021)

Wnętrze, empora i organy (2021)

Kościół powstał w stylu neogotyckim^[3]. Jest on obiektem murowanym z cegły, ze ścianami wzmocnionymi skarpami. Kościół powstał na planie krzyża łacińskiego z transeptem. Na osi fasady znajduje się czworoboczna, dwukondygnacyjna wieża pokryta ośmiokątnym hełmem kryty blachą wieżą. Jest on jednonawowy i podpiwniczony^[8]. W ramionach transeptu wybudowano empory^[2]. Dach świątyni jest dwuspadowy, pokryty dachówką. Prostokątne okna kościoła są mocno wydłużone, zamknięte ostrymi łukami^[8].

Posiada on jednorodny stylistycznie wystrój o surowym, typowym dla świątyń ewangelickich, surowym charakterze^[7]. Posadzka kościoła wykonana jest z barwnego lastriko, ułożonego w geometryczne wzory^[8]. Sklepienie prezbiterium jest krzyżowo-żebrowe. Chór został wykonany z drewna, wsparty na filarach, ze zdobioną balustradą^[8].

Kościół posiada witraże, organy, a na wieży kościelnej zegary. Ambona została umieszczona się po prawej stronie, przy prezbiterium. Trzy dzwony zostały zamówione w darze dla kościoła przez braci Wilhelma i Richarda Fitznerów. Znajdująca się w kościele neogotycka chrzcielnica wzorowana jest na wittenberskiej^[2]. Chrzcielnica ta jest w kształcie sześciokąta foremnego i składa się z trzech części: czary, trzonu i bazy^[7]. W centralnej części kościoła znajduje się neogotycki, drewniany ołtarz. Środkową, najwyżej wysuniętą część stanowi żelazny, ażurowy krzyż z ukrzyżowanym Jezusem Chrystusem, wpisany w ozdobną, podwójną elipsę z kutego żelaza^[7].

Przypisy

Bibliografia

• MałgorzataM. Derus MałgorzataM., Siemianowickie parafie w rozwoju historycznym, „Siemianowicki Rocznik Muzealny” (13), Siemianowice Śląskie: Muzeum Miejskie w Siemianowicach Śląskich, 2014, s. 113-136, ISSN 1644-8154  (pol.).
• MartynaM. Pilarska MartynaM., Zapomniane dziedzictwo – szlakiem siemianowickich ewangelików, „Turystyka Kulturowa” (3), Poznań: KULTOUR.PL, 2019, s. 115-141, ISSN 1689-4642  (pol.).