Kościół Mariacki w Bergen auf Rügen

Kościół Mariacki
w Bergen auf Rügen

St.-Marien-Kirche (Bergen)
kościół parafialny
Państwo Niemcy
MiejscowośćBergen auf Rügen
Wyznanieluterańskie
KościółEwangelicko-Luterański w Północnych Niemczech
ParafiaBergener Marienkirchengemeinde
WezwanieNajświętsza Maryja Panna
Położenie na mapie Meklemburgii-Pomorza Przedniego
Położenie na mapie Niemiec
Mapa konturowa Niemiec, blisko górnej krawiędzi po prawej znajduje się punkt z opisem „Kościół Mariackiw Bergen auf Rügen”
Ziemia54°25′02,03″N 13°25′56,31″E/54,417231 13,432308
Strona internetowa

Kościół Mariacki w Bergen auf Rügen (niem. St.-Marien-Kirche (Bergen)) – kościół ewangelicko-augsburski, położony w centrum Bergen auf Rügen na Rugii.

Jest najstarszym zachowanym ceglanym kościołem Meklemburgii-Pomorza Przedniego i zarazem najstarszą sakralną budowlą na Rugii obok kościoła farnego w Altenkirchen. Godne uwagi są jego malowidła ścienne – jedyny na terenie północnych Niemiec przykład kompleksowego pomalowania całego wnętrza kościoła i zarazem jedyne na tym obszarze zachowane malowidła ścienne z XIII w.

Kościół Mariacki jest obecnie kościołem parafialnym ewangelickiej wspólnoty w Bergen auf Rügen liczącej ok. 2000 członków i należącej do okręgu Stralsund Pomorskiego Kościoła Ewangelickiego.

Historia i architektura

Budowę kościoła zarządził ok. 1180 książę rugijski Jaromar I. Była to trzynawowa, pięcioprzęsłowa romańska bazylika z transeptem, zbudowana na fundamentach z kamienia polnego, pomyślana jako kościół książęcy. Jej budowniczowie wywodzili się z Danii, na co m.in. wskazują bazy i kapitele kolumn we wnętrzu.

Od 1193 kościół należał do benedyktynek z Roskilde. W I poł. XIV w. został przebudowany na kościół halowy i przykryty sklepieniem. Od 1380 stał się świątynią parafialną.

W 1534 zawitała do Bergen auf Rügen reformacja; kościół stał się od tego czasu świątynią luterańską a klasztor przeszedł w posiadanie książąt pomorskich.

W latach 1896–1903 odrestaurowano malowidła ścienne.

4 maja 1945 Rugię bez walki zajęły oddziały Amii Czerwonej, dzięki czemu miasto i kościół uniknęły zniszczeń.

W 2004 kościół Mariacki został wpisany na listę Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego.

W 2005 kościół Mariacki został objęty programem „National wertvolle Kulturdenkmäler” („Wartościowe pomniki kultury narodowej”).

Wyposażenie

Płyta nagrobna Elżbiety wołogoskiej

Najcenniejszym elementem wyposażenia kościoła jest pochodzący z 1250 romański kielich pokryty w całości złotym filigranem oraz chrzcielnica z XIV w.

We wschodnią ścianę zachodniej kruchty tego kościoła, w lewej jej części wtórnie (prawdopodobnie w 1897) została wmurowana wapienna płyta nagrobna opatki Elżbiety, żyjącej w latach ok. 1420-1473, z dynastii Gryfitów, pochodząca z ok. 1473 r., która pierwotnie znajdowała się w prezbiterium kościoła[1].

Z czasów baroku pochodzą: ołtarz z 1730, bogato dekorowana ambona, wykonana ok. 1775 przez J. Freese ze Stralsundu, konfesjonały i żyrandol.

W 1909 zbudowano w szczecińskiej firmie Barnima Grüneberga organy. Miały one dwa manuały, pedał, 27 głosów i 1728 piszczałek. Organy zostały przebudowane w 1945 przez firmę Schuke. Podczas restauracji w 2007 firma Christiana Schefflera z Sieversdorfu przywróciła organy do stanu z 1909.

Wielki dzwon kościelny został odlany po pożarze w 1445 i waży ok. 3 ton.

Ciekawostki

Zegar pokazujący 61 minut

Od czasów restauracji w 1985 tarcza zegarowa na północnej stronie wieży kościelnej ma 61 minut. “Dodatkowa” minuta powstała w wyniku błędu jednego z rzemieślników, który przez nieuwagę wywiercił dodatkowy otwór minutowy na obrzeżu tarczy zegarowej. Błąd zauważono dopiero później i w 1999 tarcza zegarowa stała się medialną sensacją[2]

Tajemnicza rzeźba w fasadzie zachodniej

Kamienna rzeźba w fasadzie kościoła

W zachodniej fasadzie kościoła Mariackiego z lewej strony umieszczona jest w wykutej niszy tajemnicza rzeźba z granitu. Ma ona wymiary 1,17 × 0,42 m[3].

Wiek, pochodzenie i przesłanie tej rzeźby pozostają zagadkowe. Przypuszcza się, że jest to kamienny nagrobek księcia rugijskiego Jaromira I (zm. ok. 1218) lub, podobnie jak w przypadku kościoła z Altenkirchen na półwyspie Wittow, kamień Świętowita – głównego bóstwa czczonego przez słowiańskich Ranów, zamieszkujących Rugię, względnie podobizna kapłana ze słowiańskiej świątyni Świętowita w Arkonie z ok. 1168.

Na słowiański, kultowy rodowód rzeźby zdaje się wskazywać układ rąk postaci podobny jak na Idolu zbruczańskim i babach pruskich. Postać trzyma w ręce krzyż, najprawdopodobniej przekuty ze znajdującego się wcześniej w tym miejscu rogu ofiarnego[4].

Zobacz też

Przypisy

  1. Die Inschriften des Landkreises Rügen, zebrał i oprac. J. Zdrenka, Berlin–Wiesbaden 2002, s. 41-42; H. Hannes, Bildnisse der pommerschen Herzoginnen, [w:] Die Herzöge von Pommern. Zeugnisse der Herrschaft des Greifenhauses, red. N. Buske, J. Krüger, R.-G. Werlich, Wien–Köln–Weimar 2012, s. 33-34; E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, wyd. II, Szczecin 2005, s. 376-377, 561; J. Zdrenka, Inskrypcje na zabytkach Rugii do końca XVIII wieku, Gdańsk 2001, s. 117-118: tu datacja na 1473 r.
  2. St.Marien in Bergen auf Rügen: Kirchenführung durch St.Marien in Bergen auf Rügen (niem.). [dostęp 2010-05-24].
  3. Stadt Bergen auf Rügen: Die Kirche „Sankt Marien“ (niem.). [dostęp 2010-05-24].
  4. Jerzy Strzelczyk: Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Rebis, 2007, s. 48. ISBN 978-83-7301-973-7.

Bibliografia

  • Josef Adamiak, Rudolf Pillep: Zabytki architektury i sztuki NRD. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1989. ISBN 83-213-3410-5. (pol.)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Germany location map.svg
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Germany (Wp article: en:Germany)
Mecklenburg-Vorpommern location map 2011.svg
(c) TUBS, CC BY-SA 3.0
Location map of Mecklenburg-Vorpommern, Germany (after county reorganization 2011)
Bildstein Marienkirche Bergen.jpg
Autor: Lapplaender, Licencja: CC BY-SA 3.0 de
Figura kamienna w zachodniej fasadzie kościoła Mariackiego w Bergen auf Rügen (Górze). Wiek, pochodzenie i znaczenie nie są pewne. Być może jest to kamień nagrobny księcia Ranów Jaromara I († po 1218) lub wizerunek słowiańskiego Boga Świętowita, który mógł znajdować się w pogańskim miejscu kultu (np. w świątyni w Arkonie przed jej zniszczeniem przez Duńczyków w 1168 roku). Na figurze widoczny jest kształt rogu, a z boku, być może późniejszy, znak krzyża.
Bergen. Opatka Elżbieta.JPG
Autor: Bonio, Licencja: CC BY 3.0
Nagrobek Elżbiety wołogoskiej opatki cysterek w Krummin na wyspie Uznam, a następnie w Bergen na Rugii
Bergen-auf-ruegen-marienkirche thfr.jpg
(c) THFR, CC-BY-SA-3.0
Bergen (Rügen) - Marienkirche