Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie

Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie
	458 z dnia 1.07.1965
	kościół parafialny
	; Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie, fasada od strony południowej
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie
Wezwanie	Najświętszej Matki Bożej Loretańskiej
Historia
Data zakończenia budowy	1642
Dane świątyni
Styl	barok i klasycyzm
Architekt	Konstantyn Tencalla
Świątynia; • materiał bud.	; • cegła
Organy; • liczba głosów; • liczba manuałów	; 16; 2
	Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie
	52°15′24,17″N 21°01′39,72″E/52,256714 21,027700

Zygmunt Vogel „Scena we wnętrzu kościoła Loretańskiego na Pradze”, 1811

Kościół Matki Bożej Loretańskiej^[3]^[4] – kościół znajdujący się w Warszawie, w dzielnicy Praga-Północ, przy ul. Ratuszowej 5a.

Jest to najstarsza świątynia na Pradze, stanowiąca pierwotnie część założenia klasztornego zakonu bernardynów. Składa się z wolno stojącego domku loretańskiego obudowanego z czterech stron obejściem i krużgankami^[2]. Jest kościołem parafii Matki Bożej Loretańskiej.

Historia

W 1617 r. przybył tu zakon bernardynów sprowadzony przez Zofię, żonę kanclerza wielkiego koronnego Feliksa Kryskiego, a w tym samym roku położono kamień węgielny pod kościół i klasztor, który poświęcił biskup płocki Henryk Firlej w obecności króla Zygmunta III Wazy i dworu.

Budowa ta była wspierana przez królów Zygmunta III Wazę i Władysława IV, dzięki czemu w latach 1628–1638 ukończono budowę murowanego klasztoru i kościoła, pierwotnie pod wezwaniem św. Andrzeja^[5].

W latach 1640–1644 przy południowej ścianie wzniesiono kaplicę z domkiem loretańskim, projektu najprawdopodobniej architekta królewskiego Konstantyna Tencalli^[6]. Powstała ona z inspiracji o. Wicentego Morawskiego, byłego wikariusza małopolskiej prowincji bernardynów^[6].

W 1642 kaplica została poświęcona. Jej budowa została wsparta przez króla Władysława IV, ofiary składali też prywatni fundatorzy. Gdy w 1648 r. Praga otrzymuje prawa miejskie, w jej herbie umieszczony został wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem nad kaplicą Loretańską podtrzymywaną przez anioły.

W kaplicy znalazła się figura Matki Bożej Loretańskiej^[7], odziana w szaty z drogich tkanin^[8], o skroniach zdobionych przez złote korony^[9]. Początkowo figura była oddzielona od wiernych kratą, a przed nią płonęło 14 lamp wykonanych z pozłacanego srebra. Kaplica z umieszczoną w niej figurą stała się w XVII wieku miejscem kultu^[10]. Oprócz mieszkańców Pragi przybywali tam również mieszkańcy Warszawy^[11].

Julian Bartoszewicz^[12] przytacza opis kaplicy za Adamem Jarzębskim („Gościniec albo krótkie opisanie Warszawy” wyd. 1643 – pisownia oryginalna)

Na białym marmurze wyryte są różne historyje. W sklepieniu otwarte okno, dla wyjścia dymu od lamp i oddechu natłoczonego ludu. Dwoje drzwi naprzeciw siebie, jedne z boku kaplicy, ołtarz cały od złota i srebra, klejnotami i drogiemi kamieniami przez różnych monarchów zbogacony. Sama Matka Boska smagławej płci, malowana przez ś-go Łukasza. Przed ołtarzem złota krata, z tyłu kominek, na którym garnuszek, miseczki gliniane i drewniane łyżeczki, też same któremi Najświętsza Panna jadać zwykle była. Na marmurze wypisano, zkąd otrzymano te sprzęty. Kaplica ta ma małe baszteczki

W lipcu 1656 roku w czasie potopu szwedzkiego po bitwie o Warszawę kościół, kaplica i zabudowania klasztorne zostały zniszczone i ograbione. Dopiero darowizny kasztelana krakowskiego Stefana Warszyckiego i wojewody sandomierskiego Michała Warszyckiego, pozwoliły na odbudowę. Następne zniszczenia dotknęły zespół klasztorny bernardynów w czasie Insurekcji kościuszkowskiej, gdy po bohaterskiej obronie Pragi 4 listopada 1794 r. Rosjanie zdobyli Pragę dokonując rzezi ludności. Na cmentarzu znajdującym się wokół świątyni chowano ofiary tych wojen^[13].

W okresie Księstwa Warszawskiego klasztor znalazł się w planowanym przez Francuzów pasie praskich umocnień i w 1811 r. rozebrano kościół i klasztor, jednak kaplica Loretańska ocalała dzięki sprzeciwowi miejscowej ludności. Po wyburzeniach na Pradze kaplica stała się jedyną zachowaną praską świątynią^[14]. Miejsce przeniesionej przez bernardynów do kościoła św. Anny figury zajęła gotycka rzeźba Maryi z Dzieciątkiem (przełom XV/XVI wieku) zwana Matką Boską Kamionkowską^[14]. Rzeźba pochodzi z nieistniejącego kościoła na Kamionku, skąd w 1656 przeniesiono ją do kościoła na Skaryszewie^[10]. Po zburzeniu tej świątyni przeniesiono ją do kaplicy Loretańskiej^[10]. Figura Matki Boskiej Kamionkowskiej jest najstarszym zachowanym zabytkiem rzeźby gotyckiej w Warszawie^[15]. Stoi na odwróconym sierpie księżyca, spod którego wyłania się twarz ludzka^[10].

W XIX wieku świątynia przejmuje funkcje kościoła parafialnego, do czasu wzniesienia kościoła św. Floriana.

W 1853 roku kaplicę odbudowano i przebudowano według projektu Alfonsa Kropiwnickiego. Kościół zyskał attykę przy wejściu z piętrowym portalem, krużganki i domek loretański przykryto wspólnym dachem, a z dawnych czterech wież narożnych pozostawiono dwie.

Na początku XX w. znaleziono w czasie remontu pod schodami schowek z fragmentem pierwotnego wyposażenia^[16]. W 1931 r. W. Kamiński zbudował istniejące do dzisiaj 16-głosowe organy. W 1941, po erygowaniu nowej parafii, świątynia ponownie stała się kościołem parafialnym^[3].

Po uszkodzeniach w czasie II wojny światowej w roku 1939 i 1944, odbudowany w 1945 r., a w 1960 r. przywrócono krużganki od strony północnej i wschodniej, rozebrane w 1811 r.

Na murze świątyni znajduje się Droga Krzyżowa wykonana w ceramice autorstwa K. i J. Heniszów^[13].

Inne informacje

Domek loretański znajdujący się w świątyni stał się jednym z symboli Pragi i został umieszczony w jej herbie^[10].
Przy głównej alei do kościoła znajduje się głaz z wykutym napisem – symboliczny grób Rocha Kowalskiego, jednego z bohaterów „Trylogii” Henryka Sienkiewicza^[17].
W 1994 na frontonie świątyni umieszczono tablicę upamiętniająca ofiary Rzezi Pragi w 1794^[17].

Galeria

Widok Pragi z kościołem bernardynów i kaplicą Loretańską, obraz Bernarda Canaletta, 1772
Aleksander Majerski, Widok kościoła i klasztoru oo. Bernardynów podczas rozbiórki w 1811
Świątynia na drzeworycie Michała Starkmana, ok. 1855
Ołtarz główny, po lewej jedno z bocznych wejść do domku loretańskiego
Domek loretański od strony południowo-zachodniej
Wnętrze domku loretańskiego
Rzeźba Matki Boskiej Kamionkowskiej w ołtarzu głównym domku loretańskiego
Symboliczny grób Rocha Kowalskiego znajdujący się przy świątyni

Przypisy

↑ Rejestr zabytków nieruchomych m. st. Warszawy. [dostęp 2010-01-23].
↑ ^a ^b Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 1887.
↑ ^a ^b Kościoły Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, 1982, s. 183.
↑ Parafia. W: Parafia Rzymskokatolicka Matki Bożej Laterańskiej [on-line]. mbloretanska.pl. [dostęp 2019-02-10].
↑ W 1738 r. otrzymuje nowego patrona – Najświętszą Maryję Pannę Niepokalanie Poczętą.
↑ ^a ^b Jolanta Wiśniewska: Organizacja kościelna Pragi dawniej i dziś [w:] Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze. Warszawa: Wydawnictwo Jeden Świat, 2006, s. 167. ISBN 83-89632-34-9.
↑ Sprowadzona do Polski przed rokiem 1640, najprawdopodobniej przez króla Władysława IV.
↑ Fundatorką była królewska siostra Anna Katarzyna.
↑ Fundatorką była w 1641 r. żona króla Władysława IV – Cecylia Renata Habsburżanka.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Jolanta Wiśniewska: Organizacja kościelna Pragi dawniej i dziś [w:] Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze. Warszawa: Wydawnictwo Jeden Świat, 2006, s. 173. ISBN 83-89632-34-9.
↑ Franciszek M. Sobieszczański opisuje zwyczaj pielgrzymek z Warszawy i zimowych procesji do Loretu praskiego po skutej lodem Wiśle.
↑ Julian Bartoszewicz: Kościoły Warszawskie rzymskokatolickie opisane pod względem historycznym, Warszawa 1855 str. 374.
↑ ^a ^b Kościoły Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, 1982, s. 185.
↑ ^a ^b Jolanta Wiśniewska: Organizacja kościelna Pragi dawniej i dziś [w:] Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze. Warszawa: Wydawnictwo Jeden Świat, 2006, s. 169. ISBN 83-89632-34-9.
↑ Mariusz Karpowicz (red.): Sztuka Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 36. ISBN 83-01-04060-2.
↑ 10 kielichów, trybularz, 3 lampy z pierwotnych 14.
↑ ^a ^b Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 250. ISBN 83-912463-4-5.

Bibliografia

JolantaJ. Putkowska JolantaJ., Architektura Warszawy XVII wieku, Warszawa: PWN, 1991, ISBN 83-01-07924-X, OCLC 834083429 .
Kościoły Warszawy, Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, Warszawa 1982.

Linki zewnętrzne

Kościół Matki Boskiej Loretańskiej w portalu sztuka.net

[1] Rejestr zabytków nieruchomych m. st. Warszawy. [dostęp 2010-01-23].

[Chróścicki-2] Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 1887.

[Kościoły183-3] Kościoły Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, 1982, s. 183.

[4] Parafia. W: Parafia Rzymskokatolicka Matki Bożej Laterańskiej [on-line]. mbloretanska.pl. [dostęp 2019-02-10].

[5] W 1738 r. otrzymuje nowego patrona – Najświętszą Maryję Pannę Niepokalanie Poczętą.

[JW167-6] Jolanta Wiśniewska: Organizacja kościelna Pragi dawniej i dziś [w:] Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze. Warszawa: Wydawnictwo Jeden Świat, 2006, s. 167. ISBN 83-89632-34-9.

[7] Sprowadzona do Polski przed rokiem 1640, najprawdopodobniej przez króla Władysława IV.

[8] Fundatorką była królewska siostra Anna Katarzyna.

[9] Fundatorką była w 1641 r. żona króla Władysława IV – Cecylia Renata Habsburżanka.

[JW173-10] Jolanta Wiśniewska: Organizacja kościelna Pragi dawniej i dziś [w:] Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze. Warszawa: Wydawnictwo Jeden Świat, 2006, s. 173. ISBN 83-89632-34-9.

[11] Franciszek M. Sobieszczański opisuje zwyczaj pielgrzymek z Warszawy i zimowych procesji do Loretu praskiego po skutej lodem Wiśle.

[12] Julian Bartoszewicz: Kościoły Warszawskie rzymskokatolickie opisane pod względem historycznym, Warszawa 1855 str. 374.

[Kościoły185-13] Kościoły Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, 1982, s. 185.

[JW169-14] Jolanta Wiśniewska: Organizacja kościelna Pragi dawniej i dziś [w:] Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze. Warszawa: Wydawnictwo Jeden Świat, 2006, s. 169. ISBN 83-89632-34-9.

[15] Mariusz Karpowicz (red.): Sztuka Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 36. ISBN 83-01-04060-2.

[16] 10 kielichów, trybularz, 3 lampy z pierwotnych 14.

[Ciepłowski-17] Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 250. ISBN 83-912463-4-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne